Mamlakatimizda diniy-ma’rifiy sohada amalga oshirilayotgan islohotlarni keng targ‘ib etish, tinchlik va osoyishtalikni qadrlash, Islom dini ta’limotlarini tarqatish va turli tahdidlardan himoya qilish, xalqimiz, ayniqsa, o‘sib kelayotgan yosh avlodni to‘g‘ri tarbiya qilishda faollik ko‘rsatgan ijodkorlarni qo‘llab-quvvatlash va munosib rag‘batlantirish maqsadida «Sarhisob» tanlovi har yili an’anaviy tarzda o‘tkazib kelinmoqda.
Ushbu an’anaga muvofiq bugun, 30 dekabr kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasida tanlovning Respublika bosqichi bo‘lib o‘tdi. Tanlov O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Din ishlari bo‘yicha qo‘mita, O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi, O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi, O‘zbekiston musulmonlari idorasi va Toshkent islom universiteti hamkorligida tashkil etildi.
Bu yilgi tanlov har yilgidan o‘zgacha tarzda tashkil etildi, ya’ni uning hududiy bosqichlari ham o‘tkazildi. 2017 yilning 1 yanvaridan 2017 yilning
1 oktyabrgacha gazeta va jurnallarda bosilgan, radio orqali efirga uzatilgan, televideniyeda ko‘rsatilgan va Internet tarmog‘ida e’lon qilingan materiallar tanlovda ishtirok etdi. Hududiy bosqich g‘oliblari respublika bosqichida qatnashish huquqini qo‘lga kiritdi.
Tanlovning respublika bosqichi «Jaholatga qarshi – ma’rifat» shiori ostida o‘tkazildi. Respublika bosqichi g‘oliblari hududiy bosqichda g‘olib chiqqan ishtirokchilar orasidan saralandi.
G‘oliblarni taqdirlash marosimida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov hazratlari nutq so‘zladilar. Muftiy hazratlari, bugungi kunda yurtimizdagi shiddat bilan amalga oshirilayotgan islohotlarni va dinimiz ravnaqi yo‘lida qilinayotgan ishlarni ijodkor xodimlar kechayu kunduz, tinim bilmay keng xalq ommasiga namoyish etishda jonbozlik ko‘rsatayotganini alohida qayd etdilar. Mo‘min-musulmonlar manfaati, din g‘ami va Vatan taqdirini yuragidan o‘tkazib ishlaydigan ijod ahlining da’vatkor so‘zi, ibratli faoliyatiga tahsinlar aytdilar. Ijod ahli Alloh taoloning «(Ey Muhammad,) Rabbingiz yo‘li (dini)ga hikmat va chiroyli nasihat bilan da’vat qiling! Ular bilan eng go‘zal uslubda munozara qiling!..» (Nahl, 125) degan xitobiga amal qilgan holda islom ma’rifatini tarqatishda yanada sobitqadam bo‘lib, berilgan imkoniyatlardan to‘la foydalanish davri kelganini alohida ta’kidladilar. Tanlov g‘oliblariga taqdim etilgan sovg‘alar ramziy ekani, eng oliy mukofot esa Yaratgan Parvardigorning huzurida bo‘lishini qayd etib o‘tdilar.
Shundan so‘ng, televideniye, radio, matbuot va Internet yo‘nalishlarida eng yaxshi deb topilgan ijodiy ishlarning mualliflari hamda ushbu yo‘nalishda alohida namuna ko‘rsatgan targ‘ibotchilar quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha maxsus diplom va qimmatbaho mukofotlar bilan taqdirlandilar.
Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisi Ortiqbek Yusupov so‘zga chiqib, g‘oliblarni qutlar ekan, tanlovning bugungi kundagi ahamiyati, ijod ahlining samarali mehnati va ularni rag‘batlantirishning foydali jihatlari haqida gapirdi. Shuningdek, O‘zbekiston Matbuot va axborot agentligi direktori Laziz Tangriyev so‘zga chiqib, har bir mavzuni o‘zining professonal mutaxassislari yoritishi haqida gapirib, bu borada diniy soha xodimlari, ulamolar va imom-xatiblar juda faol ishtirok etayotganiga alohida urg‘u berdi. Shuningdek, u Prezidentimiz raisligida 29 dekabr kuni milliy kino san’atini rivojlantirish bo‘yicha amalga oshirilayotgan ishlar tahlili va bu borada mavjud muammolarni hal etishga bag‘ishlangan yig‘ilish bo‘lib o‘tganini bildirib, Prezidentimiz buyuk bobolarimiz Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy va Imom Nasafiy hayoti haqida ham filmlar olish kerakligini aytganiga alohida to‘xtaldi.
“Sarhisob – 2017” g‘oliblari bilan tanishing:
Matbuot yo‘nalishi bo‘yicha:
1-o‘rin Odilxon Ismoilov (Toshkent shahar «Shayx Zayniddin» masjidi imom-xatibi);
2-o‘rin Muhtarama Ulug‘ova (“Movarounnahr” nashriyoti muharriri);
3-o‘rin Jahongir Jo‘rayev (Din ishlari bo‘yicha qo‘mita xodimi).
Televideniye yo‘nalishi bo‘yicha:
1-o‘rin Hayitov Shuhrat (“O‘zbekiston” telekanali “Madaniy-ma’rifiy va badiiy dam olish dasturlar” bosh muharririyatining bosh muharriri);
2-o‘rin Uyg‘un G‘ofurov (Toshkent islom instituti rektori);
3-o‘rin Ilhom Ma’rupov (“Movarounnahr” nashriyoti muharriri);
Internet yo‘nalishi bo‘yicha:
1-o‘rin Rahmatulla Sayfuddinov (Toshkent shahridagi “Mirza Yusuf” jome masjidi imom-xatibi);
2-o‘rin Olimxon Yusupov (Samarqand viloyati “Maxdumi A’zam” jome masjidi imom-xatibi);
3-o‘rin Zoirjon Sodiqov (Toshkent shahar vakilligi xodimi).
Radio yo‘nalishi bo‘yicha:
1-o‘rin Shamsiddin Bauatdinov (Qoraqalpog‘iston Respublikasi musulmonlari qoziyoti qozisi);
2-o‘rin Xayrullo Turmatov (Toshkent viloyati bosh imom-xatibi);
3-o‘rin Farhod Abdullayev («Ziyo» media markazi vakili).
Yilning eng faol targ‘ibotchisi:
1-o‘rin Rahimberdi Rahmonov (diniy idora Masjidlar bo‘limi mudiri);
2-o‘rin Nozima Ibragimova (“Xadichai Kubro” bilim yurti mudirasi);
3-o‘rin Damin Jumaqulov (“Movarounnahr” nashriyoti muharriri).
{gallery}//2017/SARHISOB2018{/gallery}
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati
Muhammad Said ibn Ramazon ibn Umar ibn Murod al-Butiy 1929 yilda Usmoniylar imperiyasi tarkibida bo‘lgan, bugungi kunda Turkiya Respublikasi hududiga kiruvchi Jizre (arabcha: Jazirat ibn ‘Umar, kurdcha: Cizîrê Botan) viloyatiga qarashli Jalka qishlog‘ida tavallud topgan. Ushbu hudud tarixan boy ilmiy va madaniy merosga ega bo‘lib, ko‘plab yetuk shaxslar, ayniqsa islom olimlari bilan mashhur bo‘lgan. Jizre hududi o‘zining uzoq yillik ilm-fan va ma’rifat an’analari bilan ajralib turadi. Tarixiy manbalarda bu yerda yashab o‘tgan ko‘plab olimlarning ismlari tilga olinadi. Jumladan, buyuk musulmon tarixchisi va "al-Kamil fī’t-Tarix" asari muallifi Ibnul-Asir (1160–1233), mashhur qiroat olimi Abul-Xoyr Muhammad ibn Muhammad al-Jazariy, mexanika va texnika sohasida kashshof sifatida tanilgan, "al-Jami' baynaal-'ilm val-'amal an-nafi' fī ṣina'at al-ḥiyal" asari muallifi Abul-‘Izz ibn Isma‘il ar-Rozzaz al-Jazariy (vafoti 1206-yil) shular jumlasidandir.
Muhammad Said Ramazon al-Butiy ana shunday yuksak martabali olimlardan biridir. U Islom olamida asosan fiqh, da’vatchilik faoliyati, asarlari va siyosat bilan aloqasi sababli mashhur bo‘lgan. Uning ilmiy merosi, asarlari va ilgari surgan g‘oyalari ko‘pincha G‘azoliy bilan qiyoslanadi [1].
Muhammad Said Ramazon al-Butiy 1934-yilda oilasi bilan Suriyaning Damashq shahriga hijrat qilgan. Ular asosan kurdlar istiqomat qiladigan Ruknuddin mahallasiga joylashadilar. Butiy bolaligidan Qur’on ta’limini boshlaydi va atigi olti oy ichida Qur’onni to‘liq xatm qiladi. Keyinchalik otasi bosh-qoshligida turli madrasalarda diniy ilmlar bilan shug‘ullanadi. 1953-yilgacha Shayx Hasan Habanka al-Maydoniy boshchiligidagi "At-tavjih al-islomiy" kollejida nahv, mantiq, balog‘at, usul va boshqa diniy fanlarni o‘rganadi.
1953-yilda Misrning Azhar universiteti Shariat fakultetiga o‘qishga kirib, 1956-yilda tamomlaydi. 1957-yilda Humus shahrida diniy madaniyat o‘qituvchisi sifatida faoliyat boshlaydi. 1960-yilda Damashq universitetining Shariat fakultetida yordamchi lavozimiga tayinlanadi. 1965-yilda Azhar universitetida "Islom huquqida "Maslaha" mavzusida doktorlik dissertatsiyasini "Mumtaz" (juda a‘lo) bahosi bilan himoya qiladi. Shundan so‘ng u Damashq universitetida professor unvoniga erishib, islom huquqi, fiqh, aqida va siyrat fanlaridan saboq beradi.
1970-yilda dotsent, 1975-yilda professor, 1977-yilda esa Shariat fakulteti dekani lavozimiga tayinlanib, 1993-yilgacha bu lavozimda ishlaydi. U arab, kurd, turk va ingliz tillarini yaxshi bilgan. Akademik faoliyati davomida u kitoblari, televideniya, radio va internet orqali keng ommaga diniy ta’lim yetkazgan. Uning Damashqdagi yirik masjidlardagi va’zlari ko‘p sonli kishilarni jamlagan.
Yevropalik tadqiqotchi Andreas Christmann ta’kidlaganidek, diniy amallarga rioya qilmaydigan hatto musulmon bo‘lmagan kishilar ham uning ma’ruzalariga qiziqish bildirgan [2]. 2005-yilda Dubay Qur’on Xizmat Kengashi uni "Namunali Islom Olimi" deb e’tirof etgan. 2012-yilda esa Iordaniya Qirollik Akademiyasi tomonidan tuzilgan eng nufuzli 500 musulmon ro‘yxatida 22-o‘rinni egallagan.
Butiy aqidada Ash’ariy kalom maktabiga ergashgan bo‘lib, salafiylik oqimiga tanqidiy yondashuvi bilan mashhur edi. Fiqhiy yo‘nalishda esa Shofi’iy mazhabiga mansub bo‘lgan.
Butiyning ilmiy faoliyatida birinchi yirik yutug‘i sifatida "ad-Davabitu’l-Maslaha fi’sh-Shari‘ati’l-Islamiyya" nomli doktorlik dissertatsiyasi bo‘lib, bu asar Islom huquqidagi "Maslaha" masalasini chuqur tahlil qilgani sababli tadqiqotchilar tomonidan muhim manba sifatida qadrlanadi.
Uning asl shuhrati esa "Fiqhus-siyra" asari orqali keng tarqalgan. Ushbu kitobda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning hayotlari asosida shar’iy va fiqhiy xulosalar chiqarilib, yangicha ilmiy uslubda taqdim etilgan.
Tahrirchi Bot, [16.05.2025 12:30]
Butiy 70 ga yaqin kitob va ko‘plab maqolalar muallifi bo‘lib, Islom ummati muammolariga bag‘ishlangan "Abhas fi’l-Kimme" nomli o‘nta risoladan iborat to‘plami ham e’tibor qozongan. Bu risolalarda u muammolarga yechimlarning o‘zini emas, balki ularning asl sabablari, xususan, G‘arb qarshisida musulmonlarning ijtimoiy va iqtisodiy jihatdan orqada qolish omillarini ochib berishga intilgan.
U butun umri davomida islomiy fikr, axloq va ma’rifatni targ‘ib etishda fidokorona xizmat qilgan. Afsuski, bu yuksak ilm va taqvo sohibi 2013 yil 21 mart kuni Damashqdagi Imom masjidida dars berayotgan paytida shahid bo‘ldi. Uning vafoti nafaqat Suriyada, balki butun Islom olamida chuqur iztirob bilan qabul qilindi. Shu tariqa Ramazon Butiy o‘zining boy ilmiy merosi va mardonavor xizmatlari bilan musulmon ummatining qalbida chuqur iz qoldirdi.
Muhammaddiyor MO‘MINOV,
Toshkent Islom instituti 402-guruh talabasi.
[1] Mahsum Aslan. Muhammed Said Ramazan el-Bûtî’nin hayatı, eserleri, ilmî kişiliği ve fıkıhçılığı "Muhammad Said Ramazon al-Butiyning Hayoti, Asarlari, Ilmiy Shaxsiyati va Fiqhchilig‘i" nomli magistrlik dissertatsiyasidan. Dijla Universiteti, Sotsial fanlar instituti, Diyarbakir, qisqartirma, 2014.– J.1. — B.1.
[2] Andreas Christmann. Islamic scholar and religious leader: A portrait of Shaykh Muhammad Sa’id Ramadan al-Būti “Musulmon Olim va Diniy Yetakchi: Shayx Muhammad Said Ramazon al-Butiy”, tarj. Muammer İskenderoğlu, Usul islomiy tadqiqotlar jurnali, Son: 2, Iyul-Dekabr, 2004. – 129-154, - B.130.