Olti aka-uka orasida o‘sganim uchunmi, fe’lim sal qattiqroq. Shu bois umr yo‘ldoshim bir so‘zli, boshqalar undan hayiqadigan odam bo‘lishini istardim. Taqdirni qarangki, erim juda yuvosh chiqdi. Ba’zan onamga: “Shunaqa ham bo‘shang bo‘ladimi, baqirib-chaqirsa ham, aytganini qildirsa mayli edi...” derdim. Onam esa: “O‘tni o‘t o‘chirmaydi, bolam. Bir yaxshiligi bor, Xudoyim shu taqdirni ravo ko‘rgan...” derdi.
Aslida erimning ro‘zg‘or tebratishi, ehtiyojlarimni ta’minlashidan shikoyatim yo‘q. Faqat unda shiddat, jur’at yetishmayotgandek tuyulardi. Asabiylashsam, bosiqlik bilan: “Arzimas narsa uchun bunchalik g‘azablanishing yaxshimas”, deb qo‘yardi. Og‘ir-vazminligidan battar achchig‘im kelardi. Bir qizli bo‘ldik. Kunlarning birida yana yo‘q narsadan janjal chiqardim va bu safar erimning jahlini chiqarishga erishdim. Shunda ham baqirmadi, bir oz ovozini ko‘tarib: “Aytganim-aytgan, deganim-degan bo‘lishi mumkin. Ammo bu ishim bilan birovga zulm qilib qo‘yishdan qo‘rqaman”, dedi. Keyin menga gapirmay qo‘ydi. Bir kun o‘tdi, ikki kun... erimdan sas-sado yo‘q. O‘zim gapirib ketaveray desam, g‘urur yo‘l qo‘ymasdi, buning ustiga hayiqib qolgan edim. Yuragim siqildi. Taskin axtarib, erim o‘qib yuradigan kitoblarni bir-bir varaqlashga tushdim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va oilalari haqidagi ibratli kitobni o‘qiy boshladim. Kitobda bayon etilgan voqeada er-xotin bir-birining fe’lida zaiflik ko‘rsa, qanday yo‘l tutishi zarurligi ko‘rsatilgan, kishining imon-e’tiqodi, taqvosi muhim, ba’zi kamchiliklariga esa Alloh uchun sabr qilinishi aytilgan edi.
Betdan-betga o‘tarkanman, yomon fe’lim bor bo‘yi bilan namoyon bo‘lardi. Demak, men endi o‘qiyotganlarni erim oldindan bilgan ekan... Men-chi?.. U mening xarxashalarimga sabr qilishi uchun taqvo, imon-e’tiqodga egamidim? Erim ko‘nglimni mehr-muhabbat bilan yumshatishga harakat qilardi. Men erimning bosiqligini, halimligini bo‘sh-bayovlikka yo‘yibman. Ko‘z yoshlarim yuzimni yuvdi. “Alloh qalbingni ochsin, ko‘nglingga solsin...” Erim menga ko‘p bor shunday derdi. Bu duoning hikmatini o‘sha lahzalarda tushundim. Necha kundan beri ichimni kemirayotgan “Endi kechirmaydi”, degan qo‘rquv tarqadi. Chunki bir necha betnigina o‘qiganimda, ko‘nglimni yumshatgan bunday kitoblar erimning necha yillik yo‘ldoshlaridir...
O‘sha kungi iqrorim erimni juda xursand qildi. Shu zaylda u kishidan kengfe’llikni, sabr qilishni o‘rgandim. Biz uchun kimda yoki nimada yaxshilik borligini Alloh taolo biladi.
ANBARXON
Cavol: Dallollik kasbi joizmi? Agar joiz bo‘lsa, dallol ikki tomondan haq olsa bo‘ladimi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Dallol gohida sotuvchi tarafidan, gohida oluvchi tarafidan, gohida esa ikkisi tarafidan ham vakil bo‘ladi. Agar dallol yolg‘on, firib, aldov qilmasdan faoliyat yuritsa, bu uchun haq olishi joiz hisoblanadi.
Dallolning haq olishi va uning qaysi tomondan bo‘lishi urf-odatga ko‘ra bo‘ladi. Urfda sotuvchi, yoki xaridor, yo har ikki tomon dallol haqqini beradigan bo‘lsa, shundan kelib chiqib ish faoliyatini yuritishi joiz hisoblanadi ("Durarul hukkam" kitobi). Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.