Sayt test holatida ishlamoqda!
16 Iyun, 2025   |   20 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:29
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:40
Bismillah
16 Iyun, 2025, 20 Zulhijja, 1446

IYMON HALOVATI, ShUKRONALIK BAYRAMI

25.04.2023   3584   8 min.
IYMON HALOVATI, ShUKRONALIK BAYRAMI

RamazonoyidayurtimizgaAllohtaoloningrahmatiyog'ildi. Mo'min-musulmonlarsubhidamdasaharlikdasturxonidanturibibodatgakirishdi. Fayzli oqshomlarda esa iftorlik qilib,

qalb rohati – taroveh namozini ado etishdi. Alloh taolo farz qilgan zakotlar ado etildi, fitr sadaqasi hamda fidyalar berildi.

Allohga behisob shukr, bu yilgi Ramazon kunlari va tunlari juda fayzli va maroqli o'tdi. Ayniqsa, bu mohi sharifning muborak ayyomlarini g'animat bilib, qo'ldan kelganicha ro'za tutib, nafs tarbiyasi bilan mashg'ul bo'ldik. Hadisi sharifga amal qilib, tilni yolg'on, g'iybat va behuda gaplardan tiyish, tana a'zolarini turli gunoh va ma'siyatlardan saqlashga harakat qildik. Qutlug' oyda 1,5 mingdan ortiq jomeda Qur'oni karim xatm qilindi. Muxlis xalqimiz Haq taolo Kalomiga some' bo'ldi. Ulamolarimiz va imom-xatiblarimiz namozxonlarga bu oyda ko'proq va'z-nasihatlar qilishdi. Bunday saodat Prezidentimiz tashabbusi bilan keyingi yillarda diniy-ma'rifiy sohada amalga oshirilgan islohotlar mevasidir, desak, ayni haqiqatdir.

Joriy Ramazon oyi xalqimiz uchun esda qolarli va mehr-muruvvat, xayru saxovatga boy o'tdi. Yurtimiz bo'ylab har bir mahallada muhtoj oilalar va beva-bechoralar, etimlar holidan xabar olinib, ularga iftorlik dasturxonlari yozildi, oziq-ovqat mahsulotlari tarqatildi. Bunday ezgu ishlardan yana biri Yurtboshimizning g'amxo'rligi va qo'llab-quvvatlovi bilan kam ta'minlangan, boquvchisini yo'qotgan, ehtiyojmand oilalar hamda nogironligi bo'lgan shaxslarning 1400 nafari umra ziyoratini ado etib qaytdilar. Bu yaxshiliklar qatorida hududlarda o'nlab masjidlar yangidan ish boshlagani minglab namozxonlarning quvonchiga sabab bo'ldi.

Albatta, bunday ulug' ne'matlarning qadriga etib, dinimiz ravnaqi yo'lida qilinayotgan ishlarni Alloh taoloning ulug' marhamati deb qabul qilishimiz, buning shukronasini hamisha ado etishimiz lozim.

Hayit kunlari mahallalar, xonadonlar toza-ozoda holga keltiriladi. Qarindosh-urug'lar, etimlar, bevalar, keksa va imkoniyati cheklangan insonlar, bemorlar holidan yana bir karra xabar olinib, ularning ko'nglini ko'tarish, og'irini engil qilishga ko'mak lashiladi.

Ramazon hayitini dunyo musulmonlari qatori yurtimiz ahli ham katta shodiyona va xursandchilik ila o'tkazadi. Ushbu kun Yaratgan egamning rahmati Yer yuziga yog'iladigan, qalblar zavqlanadigan, ro'zadorlarga ajrlar beriladigan ajoyib fursat.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Har bir qavmning o'z bayrami bor, bu – Iyd kuni bizning bayramimizdir”, deb marhamat qilganlar.

Hofiz ibn Hajar rahimahulloh “Fathul Boriy” asarida shunday degan: “Hayit kunlari shodlikni izhor qilish dinning shiorlaridandir”.

Alloh taologa qilingan toat-ibodatlar, U zotning bandalariga ko'rsatgan rahmatu mag'firati tufayli xursandchilik izhor qilish uchun bir munosabatdir. Alloh taolo o'z Kalomida: “Allohning fazli va rahmati ila. Ana shu bilan xursand bo'lsinlar. U ular jamlaydigan narsalardan yaxshidir”, deb ayt”, deb marhamat qilgan (Yunus surasi, 58-oyat).

Allohning fazlidan xursand bo'lish ham U zotga qurbat sanaladi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Farz amallaridan keyin Allohga eng mahbub amal mo'minning qalbiga xursandchilik kirgizishdir”(Imom Buxoriy rivoyati), deganlar.

Har bir mo'min-musulmon uchun Robbining ibodatini ado etish chinakam baxtu saodatdir. Ramazon oyida har kungi saharlik va iftor paytlarida ommaviy axborot vositalari, xususan, radio va televideniye kanallari orqali ulamolarimizning chiqishlari muntazam berib borilgani xalqimiz ma'naviyati, ma'rifati yo'lida har qanday ulug'vor tadbirdan ham ko'ra samaraliroq ta'sirga ega bo'ldi, desam aslo yanglishmagan bo'laman.

Albatta, o'zagini “adab” tushunchasi tashkil etadigan adabiyot namoyandalari – yuksak adab sohiblarining tafakkuridan, qalb qo'ridan dunyo ga kelgan asarlar ham xalqimiz milliy tafakkuri yuksalishida nechog'li ahamiyatga molik ekanini inkor etib bo'lmaydi.

O'zbek ziyolilarining, tafakkur sohiblarining minbari bo'lib kelgan “O'zbekiston adabiyoti va san'ati” gazetasi diniy yo'nalishlarga endi-endi izn berilayotgan kezlarda ham Islom ma'rifatiga xizmat qiladigan maqolalarga bag'rikenglik va dadillik bilan joy berganini, diniy ulamolarimiz bilan suhbatlar uyushtirilganini barchamiz yaxshi eslaymiz. Muborak hadislarni satrlarga solgan she'riyat mulki sultoni Alisher Navoiy bobomizning e'tiqodu iymonda sobitligi ham barchamizga o'rnak ekanini inobatga oladigan bo'lsak, milliy adabiyotimizning Islom ma'naviyati, ma'rifati yo'lidagi beqiyos xizmatlarini tasavvur etish qiyin emas. Ul zotning “Nazm ul-javohir” asarining “Bismillohir rahmonir rahim” kalomi

bilan boshlangan “Muqadimma”sida Alloh yaratgan narsalarning qadr-qimmati haqida ajoyib bir ruboiy bor :

Bir zarrani mehri

                         zarfishon vasf etmish,

Bir qatrani bahri

                         bekanor vasf etmish,

Bir xastani Isoyi

                         zamon vasf etmish,

Bir bandasini shohi jahon

                            vasf etmish.

Ko'rinadiki, bugungi kunda muhtaram Prezidentimiz tomonidan ilgari surilayotgan xalq manfaati, inson qadri tushunchalari ildizlari muqaddas dinimiz orqali ulug' ajdodlarimiz qarashlarida ham o'z aksini topgan ekan. Har bir inson o'z kamoloti yo'lida sa'y qilsa, uni albatta, “shohi jahon vasf etadi”. Ramazon oyi zahmatlari shu yo'lda qalbimizga baxsh etgan farog'atlar barchamizga muborak bo'lsin.

Ha, Ramazon bayrami iymon halovati, ibodat va duo-istig'for bayrami. Bu bayramda musulmonlar jome masjidlarga to'planib, Iyd namozini jamoat bilan o'qiydi. So'ng duolar qilib, o'tganlarning ruhini shod etadi, el-yurtga, Vatanga, butun dunyoga osudalik tilab, iltijolar qiladi.

Yaratgan Parvardigor butun dunyo musulmonlariga Ramazon hayiti bayramini muborak aylasin, butun olamga tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni dargohida qabul etsin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!

Nuriddin HOLIQNAZAROV,

O'zbekiston musulmonlari

idorasi raisi, muftiy

 

“O'zbekiston adabiyoti va san'ati”

 gazetasining 2023-yil 21-aprel, 15-sonidan olindi.

 

MUFTIY MINBARI
Boshqa maqolalar

Sog‘lom bolaning dunyoga kelishida onaning o‘rni

13.06.2025   7697   4 min.
Sog‘lom bolaning dunyoga kelishida onaning o‘rni

Qur’oni karimda “ONA” so‘zi ulug‘vor va mo‘tabar narsalarni ifodalash uchun qo‘llaniladi. Shuningdek, Alloh taolo ularga hech kimga nasib qilmagan buyuk maqomni in’om etgan. Bu haqda Alloh taolo Luqmon surasida: “Biz insonga ota-onasi haqida tavsiya qildik: onasi uni zaiflik ustiga zaiflik bilan ko‘tardi; uni sutdan ajratish ikki yil ichidadir” degan (14-oyat).


Mufassir Ibn Atiyya rahimahulloh ushbu oyatning tafsirida: “Alloh taolo bu oyatda onaning xizmatini alohida ta’kidlab o‘tgani, onalarning darajasi yuqori ekaniga ishora qiladi”, degan.

O‘z havoi nafslaridan biror so‘z aytmagan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan kimga yaxshilik qilish kerakligi so‘ralganda uch bora “onangga yaxshilik qil” deb javob berganlar.


Onaning vazifasi – farzandni dunyoga keltirish, boqish va uni tarbiyalab voyaga yetkazish bilan cheklanadimi yoki ularning bundanda boshqa muhim hamda kattaroq mas’uliyatlari bormi?


Bu savolga zamonaviy ilm-fan bizga javob beradi...

Keling, savolga javobni ona qornida rivojlanadigan va ona tanasining ajralmas qismi hisoblangan homiladan boshlaylik. Onaning jismoniy holati va uning ovqatlanishi homilaga ta’sir qilganidek, onaning hissiy holati ham ta’sir qiladi.

2013 yilda Granada (Ispaniya) universiteti olimlari 5 yil davomida tadqiqot o‘tkazishdi. 17 ming nafar onalar va 18 ming chaqaloqlar qamrab olgan tadqiqotda sog‘lom ovqatlanish va emizishning farzand salomatligiga ta’sirini kuzatdilar.

Unga ko‘ra, homiladorlik vaqtida onalarning to‘g‘ri ovqatlanishi va diyeta qilishi – farzandning sog‘lom tug‘ilishi va rivojlanishi uchun asosiy omil bo‘lib xizmat qilishi aniqlangan. Tadqiqotda onaning aqliy salohiyatining yuqori bo‘lishi farzandga katta ta’sir etishi isbotlangan.

Shuningdek, onaning ruhiy holati homilaga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir qilishi kuzatilgan. Ruhiy tushkunlik, depressiya, qayg‘u va tashvish ichki stress, xususan, kortizol gormonini keltirib chiqaradi.

Ona tushkunlikka tushganda kortizol farzand miyasining rivojlanishiga salbiy ta’sir qiladi. Natijada bola miya qismidagi o‘zgarishlar sababli bezovtanaladi.

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, kortizol gormoni qondagi kislorod miqdoriga, natijada bolaning nafaqat tug‘ma nuqsonlar bilan yoki erta tug‘ilishi, hatto uning butun kelajakdagi hayotiga ta’sir qilishi mumkin.

Stressni boshdan kechirgan homilador ayollardan dunyo kelgan farzandlarda ruhiy kasalliklar, semirish, qand kasalligi, saraton va asab tizimi kasalliklari ehtimoli ham ularda yuqori bo‘lgan.

Xavotirli yeri shuki, bu alomatlar kelgusi avlodga ham o‘tgan. Ha, uning asorati nafaqat farzandlari, balki nabiralarining hayotlariga ta’sir o‘tkazgan.

 

Onaning bolasiga bo‘lgan g‘amxo‘rligi va mehri farzandning maktabdagi fanlarni yaxshi o‘zlashtirishni, ayniqsa, matematika va chet tillari kabi fanlarni puxta o‘rganish qobiliyatini hamda o‘qish ko‘nikmalarini shakllantiradi.

Shuningdek, olimlarning ta’kidlashicha, bolaga ijobiy ta’sir ko‘rsatadigan eng muhim omillardan biri bu – ona-bola o‘rtasidagi iliq munosabatlar sanaladi. Onaning stress holati esa, farzandning miyasiga jiddiy ta’sir qiladi.

Miyaning tubiga kirib borishga imkon beruvchi so‘nggi texnologiyalar onaning mehr-muhabbati bola miyasining gippokampus deb ataladigan qismiga ta’sir qilishi aniqlangan. U xotira hujayralarining yangilanishi, yodlab qolish qobiliyati va stressga javob berish vazifalarini bajaradi.


Boshqa bir tadqiqotga ko‘ra, gippokampus ko‘rsatkichi onasidan mehr ko‘rganlarda mehr ko‘rmagan bolalarga qaraganda yuqori ekani kuzatilgan.

Ruminiyada yoshligidan stressda, beparvo munosabatda ulg‘aygan bolalar ustida olib borilgan tadqiqot natijalarida ularning miya qismida qora tuynuklar borligi aniqlangan.

Gerhard Suyu o‘zining “Muhabbat qanday ta’sir qiladi?” nomli kitobida “Farzandga qilingan har qanday munosabat uning miya faoliyatiga ta’sir qiladi. Agar farzandga doimiy ravishda qattiqqo‘llik, do‘q-po‘pisa qilinsa, u asabiy, qo‘rqoq, o‘z fikrini erkin bayon eta olmaydigan bo‘lib voyaga yetadi”.

AQSHda 3 mingga yaqin shaxslar o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rovnomada, ona va bola o‘rtasida sog‘lom hissiy munosabatlar mavjud bo‘lsa, ularning jismoniy va ruhiy salomatligiga ijobiy ta’siri 74 yil davom etishi mumkinligini aniqlangan.

Demak, farzandning nafaqat sog‘lom, balki salohiyatli bo‘lishida ham Onalarning o‘rni va mas’uliyati shunchalik yuqori ekan.

 

Davron NURMUHAMMAD