Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Dekabr, 2024   |   22 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:46
Peshin
12:27
Asr
15:17
Shom
17:01
Xufton
18:21
Bismillah
23 Dekabr, 2024, 22 Jumadul soni, 1446

Vitr namozi haqida

6.11.2017   38836   15 min.
Vitr namozi haqida

عن عائشة رضى الله عنها "أن النبى صلى الله عليهِ وسلم كان يصلىِّ إحدى عشرة ركعة، كانت تلك صلاته – تعنى  بالليلِ – فيسجدُ السجدة من ذلك قدْر ما يقرأ أحدُكُم خمسين آية قبل أن يرفع رأسه، ويركعُ ركعتينِ قبل صلاةِ الفجرِ ثُمّ يضطجعُ على شقه الأيمنِ حتى يأتيه المؤذنُ للصلاةِ"

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi va sallam tunda o‘n bir rakat namoz o‘qirdilar. Shu  namozlarida bir sajda qilsalar uning miqdori sizlardan biringiz o‘rtacha ellik oyat o‘qiydigan darajada bo‘lardi. So‘ng boshlarini sajdadan ko‘tarardilar va bomdod nomozidan (ya’ni farzidan) oldin ikki rakat namoz o‘qib,  o‘ng tomonlariga yonboshlardilar to muazzin namozga chaqirib kelguncha (ya’ni bomdodni farzini masjidda jamoatga o‘qib berishni so‘rab kelguncha)”, dedilar.

Sharh: Vitrning lug‘aviy ma’nosi toq, deganidir. Ammo vitrning hukmida mazhab imomlari ixtilof qilishgan. Bizning Hanafiy mazhabimizda Rasulullohning sollallohu alayhi va sallam quyidagi “Albatta Alloh sizlarga bir namozni ziyoda qildi, o‘sha namoz vitrdir” so‘zlariga asoslanib vojib, deyilgan.

Demak, Hanafiy mazhabida vitr namozi vojib, boshqa mazhablar esa vojib emas, deyishgan. Chunki Hanafiy mazhabidan boshqa mazhablarda farz va vojib tushunchalari bir ma’noni, ya’ni Hanafiy mazhabidagi farz ma’nosini anglatadi. Shuning uchun besh vaqt namoz farzligi haqidagi dalil va hujjatlarni keltirib, uch mazhab vakillari vitrni ham vojib, desak olti vaqt namoz bo‘lib qoladi, degan fikrga borishgan. Hanafiy mazhabimizda esa, farz bilan sunnatning orasida vojib borligi va vitr namozi haqidagi dalillar farzdan kuchsiz, sunnatdan kuchli bo‘lgani uchun vojib, deydilar.

Rasululloh sollallohu alayhi va sallam tunda o‘n bir rakat namoz o‘qishni odat qilgandilar. Uni shu darajada chiroyli ado etib, qiroat, ruku’ va sajdalarni uzun qilardilar. Sajdalarining miqdori sizlardan biringiz mo‘tadil holatda Allohning kitobidan ellik oyat o‘qish miqdoricha bo‘lar edi. Bu kabi amal musulmonlar Allohga yuzlanishga, ibodatni g‘aflat paytida ko‘paytirishga undash ma’nosida edi. Ruku’ va sajdalarida “Subhonakallohumma va bihamdika Allohummag‘firliydeb ko‘p aytardilar. Shuningdek, bomdod namozi farzidan oldin ikki rakat namoz o‘qirdilar. Keyin muazzin kelib, masjidda jamoatga bomdod farzini ado etishlarini talab qilib kelgunicha qisqa holda rohat olish uchun yonboshlab olardilar.

Rasululloh sollallohu alayhi va sallam kechani oxirida bedorlik sababli paydo bo‘lgan charchoqdan dam olishlari uchun kechani oxirida yonboshlab rohatlanardilar. Yonboshlashda o‘ng tomonni ixtiyor qilishlari o‘ng tomonni yaxshi ko‘rganliklaridan  va yana hikmatlaridan biri uyquga cho‘mib ketmaslik uchun edi. Chunki qalb chap tomonda joylashgan. Kishi chap tomonga yonboshlab yotgudek bo‘lsa uyquga cho‘mib ketishi osonroq bo‘ladi.

Hadisdan olinadigan foydalar:

1. Vitrdan keyin namoz yo‘qligi.

2. Kechasidagi namozlarni sajdasini ellik oyat miqdorida uzun qilishga targ‘ib etilgani.

3. Bomdodni farzidan oldingi sunnat ikki rakat ekanligi.

4. Bomdod namozidagi afzal narsa avvalgi vaqtidan kechiktirilishi.

5. Muazzinni imomga namoz vaqti bo‘lganidan ogoh etishi.

Jaloliiddin Hamroqulov

Hadisi sharif
Boshqa maqolalar

Fiqhga ikki xil qarash mumkinmi?

23.12.2024   813   1 min.
Fiqhga ikki xil qarash mumkinmi?

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Faqihlarning fiqhga bergan ta’riflarida «dalil» degan so‘z bormi? Yo‘q. Ular faqat mukallaflarning amallari haqida gapirishdi, hukmlarning mukallaflarga nisbatan joriy bo‘lish holatlariga e’tibor qaratishdi. Demak, umumiy qilib aytadigan bo‘lsak, fiqhga ikki xil ta’rif berildi. Biri usuliy ulamolarning ta’rifi, ya’ni «Qur’on va Sunnatdan hukmlarni qay tarzda chiqarib olish haqidagi ilm» degan ta’rif. Ikkinchisi fuqaholar bergan ta’rif bo‘lib, unda hosil bo‘lgan hukmlarning mukallaflarga qanday joriy qilinishi asosiy o‘ringa qo‘yildi. Bu hukmlar mutlaq mujtahidlar tarafidan chiqariladi. Hukmni faqat mutlaq mujtahid chiqara oladi. Ana shu mujtahid muayyan bir hukmni Qur’on va Sunnatdan qanday chiqarganini o‘rganish usul ilmining mavzusidir. Chiqarilgan hukmni o‘zimizga va jamiyatga tatbiq qilish esa muftiy va faqihlarning ishidir.

Demak, fiqhga ikki xil qarash mumkin ekan: hukmni chiqarib olish va uni tatbiq qilish. Bizning xatoimiz shuki, hukmni ishlab chiqish bilan uni tatbiq qilish orasidagi farqni tushunmayapmiz. Tushunmaganimiz uchun ham keraksiz gaplarni gapiryapmiz. Biz yuqorida aytib o‘tgan ikki yo‘nalish – tahallul, ya’ni dinga yengil qarash va tashaddud, ya’ni dinda g‘uluvga ketish yo‘nalishlari yo ikkinchi ta’rifdan bexabar qolishdi, yoki unga e’tiborsiz qarashdi. Ular faqat birinchi ta’rifni, ya’ni hukmni qay tarzda ishlab chiqishni izohlashdi.

«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan