Muso alayhissalomni tarbiyasiga olib voyaga yetkazgani va uning dinida bo‘lgani bois Osiyo ona mo‘tabar ayollardan biriga aylangani ayon. Bu muhtarama ayolning Muso alayhissalomni qanday qilib tarbiyasiga olgani va u zotning onasini maosh berib sut emizishga va bola tarbiyasiga yollaganini ta’sirlanib eshitamiz. Shu bilan Muso alayhissalomning onasi haqida gap tugaydi.
U ayol o‘zi kim bo‘lgan? Qaysi avloddan edi? Nega boshqalar emas, aynan u payg‘ambarni dunyoga keltirgan? Bolasini tuqqanidan so‘ng qanday og‘ir sharoitda qolgan, o‘sha choqda qanday tuyg‘ularni boshidan kechirgan? Quyida bilganimiz qadar shu masalalar haqida so‘z yuritamiz.
Hazrati Odam ato va Momo Havodan boshqa barcha insonlar bir onaning mehnatlari, zahmatlari, yana ham aniqrog‘i, o‘zining hayotini garovga qo‘yishi evaziga dunyoga kelgan. Farzandni dunyoga keltirish – Alloh taolo ayollarga nasib etgan eng go‘zal fazilatlardan biridir. Alloh taolo yaratish mo‘jizasiga vosita qilmoq uchun ayol zotiga buyuk bir karam ko‘rsatgan.
Bu muborak va sharafli vazifani bajarganlarning eng buyuklari, shubhasiz, payg‘ambarlarning onalaridir. Jumladan, Muso alayhissalomning onasi ham shunday mo‘tabar onalar sirasidan.
Muso alayhissalomning ota-onasining ismi QUr’oni karimda keltirilmagan. Yahudiy manbalarda u zotning otasining ismi Amram ekani aytilgan. Amram Yusuf alayhissalom davrida Misrga o‘rnashib qolgan Ya’qub alayhissalomning o‘g‘illaridan birining avlodidan deyiladi. Ayni manbalarda Muso alayhissalomning onasining oti Jakobet (arabcha talaffuzda Ioxaved yoki Yaqubayt) bo‘lgani aytilgan.
Muso alayhissalomning onasi Qur’oni karimda taqvodor, soliha va Allohga tavakkuli kuchli ayol sifatida tasvirlanadi. Uning boshidan o‘tgan hodisalar, har bir erkak va ayolga ibrat bo‘ladigan favqulodda holatlardir. Bu muborak ayol shaxsida bir mo‘min Allohga butkul bog‘langan va tavakkul ila itoat etgani zahoti Robbimizning unga qilingan va’dalarini bajarganini ko‘ramiz, hatto umid uzish yoqasiga kelib qolgan choqlarda ham...
Haqiqatan, Muso alayhissalomning onasining imtihoni aql bovar qilmas darajada shiddatli va yurakni larzaga soladigan darajada qo‘rqinchlidir. Axir o‘z bolasini jallodlar qo‘liga topshirish oson ish bo‘libdimi...
Yusuf alayhissalom davrida Misr maliki tavhid diniga iymon keltirib, Isroil avlodlarini Misrga joylashtirgan edi. Ammo undan keyin taxtga o‘tirgan Fir’avn o‘zini iloh deb e’lon qildi va Isroil avlodlarini qulga aylantirdi.
Diktaturaga asoslangan davlat boshqaruvida qibtiylarning aslzoda tabaqalariga va harbiylarga tayangan Fir’avn qibtiylardan tashqari muhojirlarga, ayniqsa, Isroil avlodlariga juda qattiq zulm qilar edi. Ularning mol-davlatini tortib olib o‘zlarini qul, xotinlari va bolalarini xizmatkorga aylantirgan edi.
Bu xorlikdan qutula olmasin deya tug‘ilgan o‘g‘il chaqaloqlarni bir yil o‘ldirar, bir yil ulardan qullar yetishtirmoq uchun sog‘ qoldirar edi.
Oyati karimda bunday deyilgan: “Darhaqiqat, Fir’avn yerda (Misrda) tug‘yonga ketib, uning aholisini bo‘lib tashladi. Ulardan bir toifani (Isroil avlodi qavmini) xorlab, o‘g‘illarini so‘yar, qizlarini tirik qo‘yar edi. Albatta, u buzg‘unchilardandir” (Qasas surasining 4-oyati).
Jiddiy imtihon
Muso alayhissalomning onasi chaqalog‘ini tuqqan yilda o‘g‘il bolalar o‘ldiriladigan sana edi. Ko‘zi yoriganidan so‘ng chaqalog‘ining o‘g‘il bola ekanini ko‘rgan ona bechoraning eti jimirlab ketdi, ko‘z oldi qorong‘ulashib, qattiq g‘amga botdi.
“Ko‘p o‘tmay Fir’avnning odamlari eshikka keladi, ko‘zim yoriganini bilgani zahoti chaqaloqni ko‘rsat deydi, uni ko‘rganlari hamon bag‘rimdan yulib olib qatl qilishga olib ketadi”, deb o‘yladi u. Bir chora qidirdi, ammo topa olmadi.
Yashirib qo‘yib Fir’avnning odamlariga “o‘lik tug‘ildi”, desa-chi. Ammo bu bir chaqaloq bo‘lsa, yig‘lab sirni fosh qilib qo‘yadi-da. Chunki mo‘minlarning mahallalari kecha-yu kunduz qattiq nazorat ostida. Sir saqlashga harchand urinmasin foydasi yo‘q. Bu go‘zal yuzli, ma’sum chaqaloqning taqdiri ham boshqalarniki kabi bo‘lishi hech gap emas.
Faqat o‘sha kezda muborak onada g‘ayritabiiy bir hol yuz berdi. Zotan, shu chaqaloqqa homilador bo‘lganidan beri o‘zida boshqacha hollar bo‘layotganini his qilayotgan edi. Tushlarida oppoq kiyimlar ichidagi muborak ayollar atrofini o‘rab olib unga mujdalar bergan edi.
Rahmidagi bolaning boshqa bolalarga o‘xshamasligini aytib, uni halol luqma yemoqqa, g‘iybatu mishmishlarni tinglamasdan, vaysaqilardan uzoq yurishni ta’kidlagan edi. U taqvo sohibasi va ibodatga berilgan ayol edi-yu, lekin shu homilasida o‘zida boshqacha bir ma’naviy hol yuz berayotganini aniq his etar edi.
Ana endi yana ruhiyatini ma’naviy hol qoplab oldi. O‘ziga vahiy keldimi, ilhommi aniq bilolmaydi, Alloh taolodan bunday xabar keldi: “Biz Musoning onasiga vahiy (ilhom) qildikki: “Uni emizaver. Bas, agar (uni o‘ldirib ketishlaridan) qo‘rqsang, uni daryoga tashlagin va qo‘rqmagin ham, qayg‘urmagin ham. Zero Biz uni senga qaytaruvchi va uni payg‘ambarlardan qiluvchidirmiz” (Qasas surasining 7-oyati).
“Muso alayhissalomning onasiga qilingan vahiy payg‘ambarlarga qilingan vahiydek emas, balki Maryamga qilingan vahiy kabi ilhom yoki tush hukmidadir. Zero, ayollardan payg‘ambar bo‘lishi mumkin emas...” (Shayx Abdulaziz Mansur. Qur’oni Karim ma’nolarining tarjima va tafsiri. 386-bet).
Shuningdek, Nahl surasining 43-oyatida ham Alloh taolo Payg‘ambar alayhissalomga murojaat qilib payg‘ambarlik faqat erkaklarga yuklanishini ma’lum qilgan. Binobarin, payg‘ambarlik g‘oyat tahlikali va mashaqqatli ish. Chunki kofirlarga Allohning amrlarini yetkazish kerak edi. Ular ayollarni, nogironlarni, qullarni, muhojirlarni, g‘ariblarni nazariga ilmagani bois ularning gaplarini jiddiy qabul qilmas edi.
Aslida nogiron, qul, muhojir bo‘lmoq Allohning sevgan bandasi bo‘lmoqqa, avliyo bo‘lmoqqa monelik qilmaydi. Ammo payg‘ambarlik vazifasi yuklanadigan kishilar bu ishonchni oqlay ola biladigan kuch-quvvatga sohib, hur va ozod, xalq orasida tanilgan, nasl-nasabli erkaklardan tanlangan.
Shuning bilan birga Alloh subhanahu va taolo ba’zi amrlari va xabarlarini ayrim muhtarama ayollarga ochiq xabar bergani ham ko‘rinadi. Bundan Muso alayhissalomning onasi oddiy ayollardan bo‘lmaganini, bu sharafga loyiq soliha ayol bo‘lganini bilib olamiz. Muhimi, uning onalik tuyg‘ulariga ters keladigan eng qiyin amrga itoat etganini ko‘ramiz.
Bir oz mushohada qiladigan bo‘lsak, yaqindagina ko‘zi yorigan ko‘kragi sutga, ko‘ngli bolasining sevgisiga to‘la onaning hali diydoriga to‘ymagan bolasini sandiqqa solib oqizib yuborishga qaysi ona rozi bo‘ladi!
Nima uchun ona bolasini bunchalik yaxshi ko‘radi, nima uchun bola rohati yo‘lida o‘zini qurbon qiladi? Negaki, Alloh taolo yangi ko‘zi yorigan onani chaqalog‘iga qattiq bog‘lansin deya onalik gormonlarini rivojalantirib qo‘ygan. Shuning uchun onalik tuyg‘ulari chaqalog‘ini hatto ko‘zining oldidan ayrimasliklarini istaydi. Agar Rabbimiz jamiki onalarni, parranda-yu darrandalarni ham bolalariga mehribon qilib qo‘ymaganida Yer yuzida hayot davom etmas, yangi tug‘ilgan, himoyasiz chaqaloqlarning barchasi nobud bo‘lib ketar edi. Shunday ekan, onaning bolasini suvga oqizib yuborishi qanchalar shiddatli amrdir.
“Sandiq to‘nkarilib bola bug‘ilib qolsa yoki suv uni dengizgacha oqizib ketsa yo baliqmi, timsohmi bolani yutib yuborsa yoxud biror baliqchi tutib olib askalarga keltirib bersa, nima bo‘ladi?”
Shubhasiz, har qanday ona ana shunday andesha va vasvasaga g‘arq bo‘ladi. Tayinki, Muso alayhissalomning onasi ham andeshali edi. Ammo u Allohning izni bilan andeshalarini bir chekkaga yig‘ishtirib qo‘ydi va Allohning buyrug‘iga bo‘ysundi. Ona zoti uchun juda og‘ir bo‘lgan imtihondan yorug‘ yuz bilan chiqdi va jamiki ayollarga sharaflilik borasida ibrat bo‘ldi.
Imtihondan a’lo o‘tdi
Muso alayhissalomning onasining yuragi farzandi muhabbati bilan to‘la edi. Bundan tashqari, chaqaloq sevimchil edi. Alloh taolo uning chehrasiga bir go‘zallik ato etgan edi.
Mushtipar onaning farzandiga bo‘lgan muhabbati imtihon qilinayotgan edi. Onazior bolasini juda ham sevar edi. Zotan, qaysi ona sevmaski? Ammo bu – Alloh taolo ato etgan juda kuchli sevgi edi. U ma’sum chaqaloqni, u pokiza siymoni ko‘rgan har qanday kishi hayratda qolar edi. Ammo bu ayol shunday qattiq sevgisini Alloh uchun, Unga itoat etmoq uchun fido etdi. Chunki jami sevgilar bir imtihon edi. Agar bolasini Alloh uchun sevsa, uni Allohga omonat etib, Alloh amr etganidek suvga oqizadi. Yuragi yig‘lasa ham Allohning va’dasiga ishonadi. Nihoyat u Allohga itoat etmoqni niyat qilgani zahoti Rabbimiz ham uning imtihonini osonlashtiradi va qalbini mustahkam qiladi.
Oyati karimada uning bolasining taqdiridan boshqa hech bir narsani o‘ylamasligi, ammo Alloh uning qalbini xotirjam qilgani quyidagicha ifoda etilgan.
“Muso onasining qalbi (tashvishdan) forig‘ bo‘ldi. Agar Biz (“Musoni o‘zingga qaytarurmiz, degan va’damiz”)ga ishonuvchilardan bo‘lishi uchun uning ko‘nglini xotirjam qilmaganimizda, albatta, u (o‘z o‘g‘li ekani)ni fosh qilib qo‘ygan bo‘lur edi” (Qasas surasining 10-oyati).
Tadbir va tavakkul
“(Ona Musoning) opasiga: “Uning (ortidan) tushgin!” – dedi. Bas, u ular sezmagan hollarida (Musoni) bir chetdan kuzatib turdi” (Qasas surasining 11-oyati). Sandiq ortidan ergashib borgan opasi suv sandiqni Fir’avnning saroyiga qarab oqizib borganini va xizmatkorlar sandiqni suvdan chiqarib olib Fir’avnning xotinining oldiga olib borganini ko‘rdi.
Bu hodisadan Allohga tavakkul etgan holda tadbir qo‘llash samarali bo‘lishi ko‘zga tashlanadi. Chunki Alloh taolo buni hukm etgan. Alhosil, boshqa oyatlarda ham buni ko‘ramiz. Masalan, Ya’qub alayhissalom o‘g‘illariga tadbirli bo‘lishni tayinlaydi, ammo tadbirining Allohning taqdiriga mone bo‘lmasligiga ham da’vat etadi.
“(So‘ngra ularni safarga kuzatayotib) aytdi: “Ey o‘g‘illarim! (Misrga) bir darvozadan kirmangiz, balki turli xil darvozalardan kiringiz!” Men sizlardan Allohning biror hukmini qaytara olmayman. Hukm faqat Allohning izmidadir. Ungagina tavakkul qildim. Barcha tavakkul qiluvchilar (ham) Uning O‘zigagina tavakkul qilsinlar” (Yusuf surasining 67-oyati).
Muso alayhissalomning onasi ham shu yo‘lni tutib bir tarafdan qizini chaqalog‘ining orqasidan yuborgan, bir tarafdan Allohga tavakkul qilgan.
Muso alayhissalomning opasi yo saroyda ishlagan yoki saroydagilarni tanigan bo‘lsa kerak, Saroyga kirib-chiqib yurganlardan biri bo‘lgan esa askarlarning e’tiborini tortmasdan saroyga kirib boravergan.
Ko‘ngillar Allohning izmidadir
O‘shanda Musoni (alayhissalom) ko‘rgan Fir’avnning xotini uning go‘zalligini ko‘rib hayratga tushadi va uni farzand qilib olishni istaydi. Qur’oni karimda bu shunday tasvirlangan: "Fir’avnning xotini (unga): “(Bu bola) men uchun ham, sen uchun ham ko‘z quvonchidir. Uni o‘ldirmangiz! Shoyadki, uning bizlarga nafi tegsa yoki uni farzand qilib olsak”, – dedi. Vaholanki, ular (haqiqatni) sezmas edilar (Qasas surasining 9-oyati).
Fir’avn bu holatdan qanchalik shubhalanmasin, xotinining istagiga qarshi bora olmaydi. Minglarcha ma’sum chaqaloqni qatl etgan berahm va qattol zolim xotinining ko‘ngliga qarashga majbur bo‘ladi va uning bu chaqaloqni saqlab olishiga mone bo‘lmaydi. Chunki qalblar Allohning qudrati ostidadir.
Fir’avnning ayoli bolani bag‘riga bosadi. O‘shanda Muso (alayhissalom) bir necha kunlik yoki bir necha haftalik chaqaloq edi. Albatta, qorni ochib yig‘lay boshlaydi. Uni emizishi mumkin bo‘lgan bir onaga ehtiyoj tug‘iladi. Darhol jarchi xabar chaqirib yangi ko‘zi yorigan onalarini saroyga chorlaydi.
Fir’avn asrab olgan bolani emizadigan onaga, albatta, yaxshi haq beriladi. Shuning uchun emizikli ayollarning hammasi saroyga oshiqadi. Biroq qanchalik harakat qilmasin ma’sum go‘dak hech qaysi sut onani emmaydi.
Odamlar bu chaqaloqning qorni och qolsa ham emmayotganiga hayron bo‘ladi. “Bu boshqa chaqaloqlarga o‘xshamaydi”.
Alloh taolo kelajakda payg‘ambarlik vazifasini yuklaydigan chaqaloqqa onasining sutidan boshqalarning sutini harom etgan. U ham qorni och bo‘lgani holda ro‘za tutib, o‘ziga ta’qiqlangan sutlarni emishga yaqinlashmagan.
Ana shu holat Muso alayhissalomning o‘z onasining himoyasida uning tarbiyasini olib ulg‘ayishiga sabab bo‘lgan. Oyati karimada bir siradir ukasiga yaqin joylarda turib, uni ko‘rib turgan Muso alayhissalomning opasining bu holatda qanday oqilona yo‘l tutgani bunday tasvirlangan: "Biz oldindan (Musoga barcha) emizuvchi ayollarni taqiqladik (u hech bir ayolni emmadi), shunda (uning opasi kelib): “Men sizlarga unga kafil bo‘lib (emizadigan) va unga xolis (doyalik qiladigan) bir oilani ko‘rsataymi?” – dedi (Qasas surasining 12-oyati).
Oyati karimadan ko‘rinadiki, Muso alayhissalomning opasi g‘oyat to‘g‘ri yo‘l tutgan. Bir sira o‘zining kim ekani va chaqaloqning o‘ziga kim ekanini boplab sir tutgan, hech kimsada shubha ham uyg‘otmagan. Qulay vaziyat tug‘ilishini sabr-toqat qilib kutib turadi. Ular sut ona topolmay chorasiz qolganidan so‘ng bu taklifni aytadi. Sabrli, diqqatli va o‘ng‘ay vaqt kelgani zahoti jasoratli harakat qilgani natijasida onasi yana ukasini bag‘riga olishiga sababchi bo‘ladi.
Alloh taoloning va’dasi amalga oshdi
Muso alayhissalomning onasi saroyga chaqirildi. Muhtaram ona Allohning tanlagan rasullaridan biri bo‘ladigan bolasini quchog‘iga olgani zahoti hech kimsani emmagan chaqaloq darrov onasini ema boshlaydi. Buni ko‘rgan Fir’avnning xotini haq olish evaziga emizib tarbiyalasin deb chaqaloqning o‘z onasini yollaydi.
Bu hodisadan ayollarning ham mushkul ishlarni g‘oyat aql ila idora eta olishi, zolimlarning zulmi ostida ham mardonavor harakat eta olishga qodir ekani ko‘rinmoqda. Demak, zolimlar xalqni qo‘rqitmoq va itoat ettirmoq uchun nima qilsa, qilaversin, Allohga samimiyat ila iymon keltirgan ko‘ngillarga U o‘z xazinasidan jasorat va azmu shijoat berib qo‘yadi.
Zolimlar nazariga ilmagan, xizmatchilik qilishdan boshqa ishga aqli yetmaydi deb o‘ylagan ayollar Fir’avnni va askarlarini dog‘da qoldirdi va butun tuzumini ostin-ustun qildi. Chunki Alloh istaganini qiladi, zolimlarning fitna va hiylalari Allohning taqdiri qarshisiga aslo chiqa olmaydi.
Ushbu voqeaning ibratini qarangki, Fir’avn o‘ldirmoqchi bo‘lgan bolani o‘z himoyasiga oldi, uning onasiga esa o‘z bolasini emizgani uchun sut onalik haqini to‘laydi.
Ana Alloh taologa tavakkul qilgan va Uning diniga xizmat etmoq uchun fidokorlik ko‘rsatishning mukofoti… Shubhasiz, Parvardigor bandalariga va’da etgan ne’matlarni ikki dunyoda ham bermoqqa qodirdir.
Bu hodisada Alloh kibrli va zolim Fir’avnga O‘zining qudratini isbot etgani kabi Muso alayhissalomning onasiga bergan va’dasini ham amalga oshirgan. Mutakabbir va berahm Fir’avn nihoyatda zolim bo‘lishiga qaramay, o‘zi ashaddiy dushman deb hisoblagan muhojirlarning chaqalog‘iga mehr qo‘yadi.
Muso alayhissalomning onasi esa zaif va mazlumligiga qaramay, Allohning yordamiga erishgan, jonidan ortiq sevgan farzandiga yana qovushgan, uni pokiza suti bilan oziqlantirib ulg‘aytirgan. Shunday ekan, Rabbi va Mavlosi Alloh taolo bo‘lgan bandalarning qo‘rqishiga hech qanday sabab yo‘qdir.
Alloh taolo Muso alayhissalomni kelajakda yuklanadigan vazifalarga tayyor bo‘lsin, iymoni quvvatlansin, Allohning va’dasi haq ekaniga yaqindan inonsin deya shunday bir ibratli hayot hikoyasi ila yetishtirdi.
Binobarin, bu voqeaning ba’zi hikmatlari Qur’oni karimda bunday ifoda etilgan: “Shunday qilib, Biz (Musoning onasining) ko‘zlari quvonishi va g‘am chekmasligi uchun hamda Allohning va’dasi haq ekanini bilishi uchun onasiga qaytardik Lekin ko‘pchiligi (buning hikmatini) bilmaydilar (Qasas surasining 13-oyati).
So‘ngra Muso alayhissalom boshidan kechgan hodisalar-la ulg‘ayib kamolga yetgan. Allohning ulul-azim payg‘ambarlaridan biri bo‘lgan. Ana shu hodisada biz uchun katta bir ibrat bor. Zolimlar qanchalik tuzum tuzog‘ini qursalar ham Alloh taolo istasa fir’avnlarning saroylarida musolarni yetishtirmoqqa qodirdir.
Shuningdek, bu voqeada ayollarning sevgi va marhamatining ne qadar buyuk va katta kuchga ega ekani ko‘rinadi. Odatda, ayollarning muloyim hislari erkaklar dunyosida xor va zabun tuyg‘ular bo‘lib ko‘rinadi. Holbuki, dunyo yuzida necha urushlar, nizolar, raqobatlar bir ko‘pik kabi kelib ketadi. Ammo Alloh inson ko‘nglida yaratgan sof va pok sevgi xuddi buloq suvi kabi hamma vaqt qaynab chiqishda davom etadi. Aslida asl go‘zalliklarni yetishtirgan ham ana shu muhabbatdir.
Zolimlarning yoqib yiqitganlari, qatl etganlari, ariq-ariq qonlar to‘kishiga qarshi Alloh taolo ayollarning ko‘nglidagi sevgi, marhamat, sabr va fidokorlik ila yangi nasllar yetishtirdi. U nasllar orasida o‘sha zamonda Muso alayhissalom kabi payg‘ambar yetishgan bo‘lsa, kelajakda ham Allohning ko‘plab sevgan bandalari, olimlar, siddiqlar yetishib chiqdi.
Bugun ham mo‘mina onalar iymon va muhabbat bilan farzandlarini ulg‘aytirishda davom etmoqda. Ular Allohdan farzandlarining O‘zi rozi bo‘ladigan bandalaridan bo‘lib voyaga yetishini so‘rab duolar qiladi.
Rabbimiz ayollarimizga ana shunday muhtarama ayollar yo‘lidan davom etishni nasib aylasin.
Damin JUMAQUL tayyorladi.
«Agar ogohsan sen – shohsan sen.
Agar shohsan sen – ogohsan sen»
«Avliyolarning avliyosi», «mutafakkirlarning mutafakkiri», «shoirlarning sultoni» bobomiz Alisher Navoiy hazratlari naqadar chiroyli ta’rif berganlar o‘z asarlarida!
«Ogohlik» co‘zining ma’nolarini bugungi zamon sharoitidan kelib chiqib, yanada keng miqyosda tushunishimizga to‘g‘ri keladi. Ya’ni, bugungi ogohlik xalqimiz, ayniqsa yoshlar qalbini, ruhiyatini, aql-idroki va umuman ma’naviyatini jahonda yuz berayotgan mafkuraviy yo‘nalishdagi oshkora va yashirin tahdidlarning xatarlaridan va «ommaviy madaniyat»ning yemiruvchi ta’siridan muhofaza qilishni ham o‘z ichiga oladi.
Albatta, xalqimiz, jumladan yosh avlod g‘arb fan-texnikasi, madaniyati, adabiyoti, san’atining ilg‘or jihatlarini inkor etmaydi.
Biroq G‘arbda din va odobga zid bo‘lgan qarashlarning ko‘pchilikka singdirilishi oqibatida yuzaga kelgan «ommaviy madaniyat» tushunchasini G‘arb ziyolilarining o‘zlari «G‘arbning muammosi» sifatida baholayotganini hamda «ommaviy madaniyat»ning ma’naviy-axloqiy tubanliklarini yoshlarimiz qancha tez anglasa, shuncha yaxshi.
«Muqaddas islom dinimizni pok saqlash, uni turli xil g‘arazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va bo‘htonlardan himoya qilish, uning asl mohiyatini o‘nib-o‘sib kelayotgan yosh avlodimizga to‘g‘ri tushuntirish, islom madaniyatining ezgu g‘oyalarini keng targ‘ib etish vazifasi hamon dolzarb bo‘lib qolmoqda».
Bu vazifa nafaqat biror vazifador yoki biror sohadagi mas’ullarga belgilangan, balki har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN buyuk vazifa, deb bilmog‘imiz lozim!
Hozirgi davrda, axborot texnologiyalari o‘ta tezkorlik bilan rivojlanayotgan bir paytda, nanotexnologiya zo‘r shiddatlik bilan avjiga chiqayotgan zamonda, har xil ommaviy axborot vositalari xilma-xil ma’lumotlarni kechayu-kunduz tarqatayotgan bir onda, ayniqsa bugun farzandlarimiz o‘z-o‘zlari bilan yolg‘iz qolib 25 soat vaqtlarini telefon, kompyuter bilan mashg‘ul bo‘lib, bolalarimiz ular bilan “band” bo‘lib qolganlarida mazkur vazifalar, jannatmakon yurtimiz, muqaddas Vatanimiz, dono xalqimizning har bir fuqarosiga qushga havo, baliqqa suv zarurligiday zarur bo‘lsa kerak...
Bugungi kunda tarbiya ham, ming afsuslar bo‘lsinki, ikki xil bo‘lib qoldi: 1) «jonsiz» tarbiya va 2) «jonli» tarbiya.
Natijada, dono xalqimiz maqolida «yaxshini sharofati, yomonni kasofati» deb aytilganidek, o‘zlari ham, oilasi ham, qarindoshlari ham, qo‘shnilari ham, do‘stlari ham, yaqinlari ham, atrofdagilari ham sarson bo‘lib, ularning kasofatlari yashab turgan mahallasiga ham, ishlab turgan ishxonasiga ham, butun el-yurtiga ham yetmoqda...
Bunday shakldagi «jonsiz» tarbiya:
ZID EKANLIGINI UNUTMAYLIK !!!
Xorijiy telekanallarda nima namoyish etilsa yoki internetda nima targ‘ib qilinsa, barchasini qabul qilaverish aslo mumkin emas !!!
Biz ular orasidan imon-e’tiqodimiz, an’anayu qadriyatlarimizga mos keladiganlarinigina saralab olmog‘imiz shart!
Bu maqsadga esa yoshlarimizga telefon, televideniye, kompyuter va internetdan oqilona foydalanish yo‘llarini o‘rgatish, ularning mazkur axborot manbalaridan foydalanishlarini nazorat qilib borish orqaligina erishish mumkin. Toki hali suyagi qotib ulgurmagan yoshlarimizning beg‘ubor ma’naviyatiga jiddiy zarar yetmasin!
Mutaxassislarning tadqiqotlariga ko‘ra, AQSHda jinoyatchilarning yarmidan ko‘pi buzilgan oilalar farzandlari ekani ma’lum bo‘lgan. Ularga ota-onasining ajrashgani tufayli yetkazilgan kuchli ruhiy zarba o‘rta yosh, hatto keksalik chog‘ida ham salbiy ta’sir o‘tkazishi aniqlangan.
2) «JONLI» tarbiya – bu:
ulug‘ ajdodlarimizdan davom etib kelayotgan oltindan qimmat rivoyatlari va noyob hikmatlari;
buyuk ota-bobolarimizdan eshitib kelayotgan tillo bilan teng pand-nasihatlari va betakror hikoyalari;
mehribon ota-onalarimizdan o‘rganib kelayotgan gavhar o‘gitlari va mislsiz so‘zlari;
elimiz tanigan va xalqimiz tan olgan ustozlarimizdan ta’lim olib kelayotgan zar tushunchalari va bebaho ilmlari;
jannatmakon yurtimiz – muqaddas Vatanimiz ta’lim maskanlarida taralayotgan durdan a’lo fanlar va beqiyos bilimlar;
uyimizda farzandlarimizga o‘zimiz berayotgan ta’lim-tarbiyamiz.
Bu «jonli» tarbiyadagi ma’lumotlar esa ma’naviyat va ma’rifat yo‘nalishiga hamda tarbiya sohasiga daxldor har bir inson uchun, har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN beqiyos ensiklopedik manba bo‘lib xizmat qiladi.
Oiladagi bosh – bobo yoki buvi, ota yoki ona har kuni, ayniqsa juma oqshomi, bozor oqshomi kunlarida oilaviy dasturxon atrofida o‘tirganlarida oilasining har bir a’zolarini ismlarini nomma-nom aytib, har bir o‘g‘il-qizlarini, har bir kelin-kuyovlarini, har bir nevara-chevaralarini haqlariga yaxshi tilaklar aytib, yaxshi duolar qilsalar – bu ham «jonli» tarbiyaning bir turi hisoblanadi.
Zero, bunday shakldagi «jonli» tarbiyani hammalarimizning ota-bobolarimiz, ona-momolarimiz avval-azaldan chin ixlos bilan, sof e’tiqod bilan, go‘zal namuna va chiroyli ibrat bo‘lib, barkamol darajada berib kelishgan. Shunda «mening otam meni haqimga bunday duo qilganlar», «mening onam meni bunday bo‘lishimni Xudodan so‘rar edilar» degan ongi-shuuridagi dasturxon atrofidagi surat uni ko‘z oldida doim turadi.
Dasturxon atrofida, oilasi huzurida aytilgan ota-onasining umidlari, orzulari uni boshqa nojo‘ya xatti-harakatlardan tiyilishga, har kuni qo‘l ochib Yaratgandan so‘rayotgan tilaklarni eslab, mazkur tilaklarga mos kelmaydigan ishlardan saqlanishga undaydi.
Buyuk ota-bobolarimizdan meros bo‘lib qolib kelayotgan dono xalqimizning yuksak ma’naviyatiga davlatimiz rahbari Muhtaram Prezidentimiz ham: «Duo qilgan, duo olgan hech qachon kam bo‘lmaydi. Bunday joydan hech qachon baraka arimaydi», deb yana qo‘shimcha sifatida bizlarga yengilmas kuch qilib berdilar.
Xalqimizning milliy ma’naviyati, oilalarimizda amal qilinadigan tartib-qoidalar yoshlar tarbiyasida muhim ahamiyatga egadir! Ular oila mustahkamligini ta’minlashda ulkan poydevor vazifasini o‘taydi. Diyorimizda milliy qadriyatlar va muborak dinimizning ezgu ta’limotlari asosida oilaga doir qonun-qoidalar yanada mukammal qayta ishlandi.
Janobi hazrat Payg‘ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi vasallam o‘z muborak hadisi-shariflarida marhamat qiladilar: «Bolalaringizga odob beringlar va odoblarini chiroyli qilinglar!».
Bu xususda shoirlarimizning ibratli so‘zlari bor:
«Birinchi g‘ishtni qiyshiq qo‘yarkan me’mor,
Osmonga yetsa ham qiyshiqdir devor».
Oilada erning mavqei balandligi, xotin ham o‘z haq-huquqlariga egaligi, farzandlarning ota-onani hurmat qilishlarini olaylik. Ko‘p yillar davomida ota-bobolarimiz qalbiga singib ketgan ushbu milliy va diniy qadriyatlarni bugun yanada sayqallash kerakligini zamon talab etmoqda. Shiddat bilan o‘zgarib borayotgan hozirgi zamonda bema’ni xurujlar ko‘payib, ularning inson va jamiyat hayotiga salbiy ta’sirlari misli ko‘rilmagan darajada kuchayib bormoqda.
Shuning uchun barchamiz ko‘zimizni kattaroq ochib, ziyraklik va ogohlik bilan bunday hamlalarga qarshi kurashmog‘imiz lozim.
Ayniqsa, hozirda yurtimizdagi mavjud behisob hamda turli fursat va imkoniyatlardan serma’no, sermahsul, mazmunli va unumli foydalanib,
HAR BIR OTA, HAR BIR ONA O‘Z farzandiga:
odob-axloq namunalarini,
kindik qoni to‘kilgan mislsiz Vataniga – vatanparvarlik his-tuyg‘ularini,
bobo-buviga – ehtirom-hurmatni,
ota-onaga – mehr va itoatkorlikni,
oila a’zolariga – rahmdillik va mehribonlikni,
o‘z juft haloliga – haqiqiy muhabbat va sodiqlikni,
qo‘ni-qo‘shnilarga – oqibat va chiroyli munosabatni,
qavm-qarindoshlarga – saxovat-muruvvatni,
sinfdosh-kasbdoshlarga – chin do‘stlik va yordam berishni,
atrofdagi barcha odamlarga – insonparvarlik va samimiylikni,
hayvon-parranda-hasharotlarga – rahm-shafqatni uqtirib, yuqtirib, tushuntirib, singdirishimiz –
HAM BURCHIMIZ, HAM QARZIMIZ, HAM FARZIMIZDIR!!!
XUDONI OLDIDA ham, BANDASINI OLDIDA ham, YURT-XALQIMIZ OLDIDA ham!
Bularni hammasini bolalarimizga o‘rgatish uchun bizlarga hech qanday maxsus oliy ma’lumot ham, tegishli sertifikat ham, hech kanday qizil diplom ham kerak emas! Yoshlarimizda bu jihatlarini biz uyg‘otishimiz (!) kerak xolos. Zero shu sifatlarning hammasi farzandlarimizning qonida bor, ularning xamirturushlarida bor! Zero shu fazilatlarning hammasi bolalarimizning DNK larida mavjud! Chunki bu xususiyatlarning barchasi bizlarning ota-onalarimizdan avloddan-avlodga, qon orqali o‘tib kelayapdi! “Buning qonida bor-da o‘zi!” deb yoki “olma pishsa, tagiga tushadi” deb bejizdan-bejiz aytmaydi dono xalqimiz!
Kimning ona-Vatanni sevish tuyg‘usi kuchli va imon-e’tiqodi mustahkam bo‘lsa, o‘zining o‘tmishini hurmatlab, yaxshi bilsa, «ommaviy madaniyat» tuzog‘iga tushib qolmaydi, dinu davlatimizning “xaqiqiy do‘stlari”ning qarmog‘iga ilinmaydi. Buning uchun oilada ota-onalar farzandlari bilan milliy musiqa, xalq qo‘shiq-ashulalarimizni eshitishsa, birgalikda kitob o‘qishsa, o‘qigan asarlarini birgalikda muhokama qilishsa, ularni turli sport seksiyalariga va musiqa to‘garaklariga jalb etishsa, erishilgan yutuqlari va egallayotgan tajribalariga qiziqishsa, ilm-hunar o‘rganishlarida hamnafas bo‘lishsa, yoshlarning yot g‘oyalar uchun vaqti ham, qiziqishi ham bo‘lmaydi.
Iloho o‘zlarimizni ham,
farzand-zurriyotlarimizni ham
Mehribon Parvardigorimiz O‘zi buyurgan,
Janobi Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam tavsiya etgan,
o‘tmishda o‘tganlarimizning ruhlari shod bo‘ladigan,
xalqimiz xursand bo‘ladigan,
ota-onalarimiz rozi bo‘ladigan yo‘llardan yurishimizni nasib etsin!
JIDDIY E’TIBOR UCHUN JIDDIY MASALA:
Ne-ne umidlar bilan o‘stirayotgan farzandlarimiz
dinimiz qoidalari ruxsat bermagan,
milliy an’analarimiz va mahalliy urf-odatlarimiz qaytargan
hamda davlatimiz qonunlari qoralagan
yeb-ichish mahsulotlaridan O‘TA va O‘TA EHTIYOT bo‘lishlari
va ayniqsa hozirgi paytda
aynan shu tomonlardan "hujum" kilayotgan dushmanlarimizga
kuchli va sof e’tiqod bilan qarshi turaolishlari –
o‘z diniga, o‘z xalqiga, o‘z yurtiga hamda
o‘z muqaddas oilasiga sadoqatli ekanini
yaqqol belgisi bo‘ladi!
Ibrohim domla Inomov