Bizlarni muborak Ramazon oyiga yetkazib, marhamatini darig‘ tutmagan va uni ro‘zasini gunohlarga kafforat qilgan Alloh taologa beadad hamd-u sanolar bo‘lsin!
Kunduzlari ro‘zador va kechalari bedor bo‘lishda bizlarga namuna bo‘lgan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga Allohning ziyoda rahmatlari nozil bo‘lsin!
Ramazon Alloh taoloning mo‘min bandalariga bergan ulug‘ ne’mati bo‘lib, bu oyda Rabbimizning rahmatlari yog‘ilib, xossatan Alloh taoloning bizlarga beradigan inoyatlari ziyoda bo‘ladi. Quyida o‘sha ne’matlarning ba’zilarini eslab o‘tamiz;
عن أبي هريرة رضي الله عنه، أن النَّبي صلى الله عليه وسلم قال: إذا كان أول ليلة من شهر رمضان، صفِّدَت الشياطين ومردة الجن، وغلِّقَت أبواب النار فلم يُفتح منها باب، وفتِّحت أبواب الجنة فلم يُغلق منها باب، وينادي منادٍ كلَّ ليلة: يا باغي الخير أقبِل، ويا باغي الشرِّ أقصِر، ولله عُتقاء من النار، وذلك كل ليلة
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ramazon oyining birinchi kechasida shaytonlar va o‘zboshimcha jinlar zanjirlanadi, do‘zaxning birorta eshigi ham qolmay hammasi yopiladi, jannatning barcha eshiklari ochiladi va har kecha: Ey yaxshilik qiluvchi! G‘animat bil, ey yomonlikka moyil bo‘luvchi o‘zingni tiygin, deya nido bo‘ladi. Har kecha Alloh ko‘plab bandalarini do‘zaxdan ozod qiladi”, - dedilar. Shaytonlarning kishanlanishi shak-shubhasiz ibodatni yengillatish uchun bo‘ladi.
عن أبي هريرة رضي الله عنه، أن رسول الله صلى الله عليه وسلم كان يقول: الصلواتُ الخمسُ، والجمعةُ إلى الجمعة، ورمضانُ إلى رمضان: مكفِّرات ما بينهنَّ إذا اجتَنَبَ الكبائرَ؛ (أخرجه مسلم(
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan yana bir hadisi sharifda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Besh vaqt namoz, juma namozi va ramazon oyi to keyingisi kelgunigacha bo‘lgan kichik gunohlarni yuvib ketadi”, deb marhamat qildilar (Muslim rivoyati).
Alloh taolo Baqara surasida:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
البقرة: 183
“Ey iymon keltirganlar! Shoyad taqvodor bo‘lsangiz deb sizlardan oldingilarga farz qilinganidek sizlarga ham ro‘za farz qilindi”, deb marhamat qiladi (Baqara surasi, 183-oyat).
Alloh taolo bandalariga ushbu oyat karima orqali ro‘za tutishlikdan asosiy maqsad taqvo hosil qiladigan amallardan biri ekanligini bayon qilmoqda. Lekin bu degani gunoh va ma’siyatlar qilib ham ro‘za tutsa taqvodor bo‘ladi degani emas, albatta. Taqvo Allohning nazdida qanchalik buyuk narsa ekanligi haqidagi oyati karimalar hammamizga ma’lum va mashhur.
عن أبي هريرة رضي الله عنه، أنَّ النبي صلَّى الله عليه وسلم قال: مَن صام رمضان إيمانًا واحتسابًا، غُفر له ما تقدَّم من ذنبه؛
متفق عليه
Imom Buxoriy va imom Muslimlar Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda shunday deyiladi: “Kimki Ramazon oyi ro‘zasini iymonla va Allohdan savob umidida tutsa, o‘tgan gunohlari mag‘firat bo‘ladi”.
Bu hadisi sharif ro‘za naqadar ulkan ibodat ekanligi, xato va kamchiliklarni kechirilishiga ta’sir qilishligini ifoda etadi. Faqat ikki shart bilan. Biri iymon-ixlos, ikkinchisi “Ihtisob” ya’ni Allohning O‘zidan savob umid qilgan holda tutish bilan. Mazkur hadisdagi “iymon bilan” degan iborani Hofiz ibn Hajar rohmatullohi alayh: “Ramazon ro‘zasining farz ekanini e’tirof etib” degan ma’noni ifodalaydi degan bo‘lsalar, “Ihtisoban”degan so‘ziga Imom Xattobiy: “qat’iy ishonch ila savobidan umid qilgan holda, pokiza niyat va nafsiga og‘ir olmay ro‘zani tutmoqlik”-deb ma’no bergan ekan.
عن عبدالله بن عمرو رضي الله عنهما أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: الصِّيام والقُرآن يشفعان للعبد يوم القيامة، يقولُ الصيامُ: أيْ ربِّ، منعتُه الطَّعامَ والشهوات بالنهار، فشفِّعني فيه، ويقولُ القُرآنُ: منعتُه النومَ بالليل، فشفِّعني فيه، قال: فيُشفَّعان
Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ro‘za va Qur’on o‘z egalarini Qiyomat kuni shafoat qiladi. Ro‘za: “Ey Rabbi meni deb kunduzi ovqatdan va nafsiy xohishlaridan o‘zini tiydi, meni unga shafoatchi qil”, deydi. Qur’on esa: “Meni deb kechalari bedor bo‘ldi, meni unga shafoatchi qil”, deydi va ikkovi ham o‘z egalarini shafoat qiladi”, deganlar. Demak, kim ro‘zani ixlos va Allohning ko‘rib, bilib, kuzatib turganiga ishonch hosil qilgan holida tutsa, qiyomat kuni tutgan ro‘zasi o‘ziga kafil shafoatchi bo‘lib kelar ekan.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Ramazon kechalari ibodat bilan bedor o‘tkazishga qiziqtirar, ammo qat’iy buyurmas edilar.
عن أبي هريرة أنَّ رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: مَن قام رمضان إيمانًا واحتسابًا، غُفر له ما تقدَّم من ذنبه
رواه البخاري ومسلم
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim Ramazonda iymon va ixlos ila qoim bo‘lsa, o‘tgan gunohlari mag‘firat qilinadi”, dedilar (Buxoriy va Muslim rivoyati). Ramazon oyi kechalari ibodat qilish juda ham fazilat va gunohlardan poklanish imkoniyati ham ekan. Ramazonda bedor bo‘lib o‘qiladigan namoz “taroveh” deb nomlanadi. Taroveh rohat-istirohat ma’nosini anglatadi. Yigirma rakat nafl namozni imomga iqtido qilgan holda jamoat bilan masjidda ado etish eng ulug‘ fazilatli amallardandir.
عن عبدالله بن عباس رضي الله عنهما أن النبي صلى الله عليه وسلم قال لامرأةٍ من الأنصار - يُقال لها: أم سنان -: إذا جاء رمضان، فاعتمري؛ فإنَّ عمرة فيه تَعدل حجة
متفق عليه
Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ansoriy ayollardan biriga: “Ramazon oyi kelsa umra qilgin. Chunki u bir hajga teng keladi”, - deganlar. Lekin bu inson zimmasiga umri davomida bir marotaba farz qilingan haj ibodati soqit bo‘ladi degani emas. Balki, Ramazon oyining barakotidan har bir qilingan amalga boshqa vaqtdan ko‘ra bu oyida ko‘proq ajr-mukofot berilishiga dalildir.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ramazon oyida eng saxiy insonga aylanib, sahovatlari yanada jo‘shib ketar ekan. U Zoti sharif:
قال صلى الله عليه وسلم: أفضل الصَّدَقة صدقة في رمضان
أخرجه الترمذي عن أنس
“Eng afzal sadaqa Ramazon oyidagisidir”, der edilar (Imom Termiziy Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilgan). Bas, shunday ekan biz ham Habibimizdan o‘rnak olib, ramazon kunlari oilamizga, qarindoshlarga, mahallamizdagi beva-bechoralarga, kam ta’minlangan insonlarga qo‘limizdan kelganicha moddiy ko‘mak bersak, bemorlarni borib xol so‘rasak ulug‘ fazilatga sohib bo‘lardik.
عن زيد بن خالد الجهني رضي الله عنه، عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: من فطَّر صائمًا، كان له مثل أجره، غير أنه لا ينقص من أجر الصائم شيء
رواه الترمذي
Zayd ibn Xolid rivoyat qilgan hadisda shunday deyiladi: “Kim bir ro‘zadorga iftorlik qilib bersa shu ro‘zadorning savobiga teng savobga ega bo‘ladi va bu ro‘zadorning savobidan hech narsani kamaytirmaydi”(Termiziy rivoyati).
Sahoba va salaf solihlarimizning odatlari shundoq bo‘lgan. Ibn Rajab rohmatullohi alayh Ibn Umar roziyallohu anhumoning odatlarini eslab shunday deydi: “U har doim ramazon oyida miskinlar bilan ovqatlanar, topa olmasa ovqat yemas edilar. Agar ovqatlanib turganlarida boshqa bir kishi taom so‘rasa, o‘zining ovqatni berib yana hech narsa yemasdan ro‘zaga niyat qilar ekanlar”.
Hulosa o‘rnida, Yaratgan Rabbimiz Ramazon oyida xolis niyatlar bilan tutayotgan ro‘zalarmizni, kechalari qoim turib ado etayotgan taroveh namozlarimiz, xatmi Qur’onlarimiz, xayru sahovatlarimizni va barcha solih amallarimizni qabul qilishini hamda bu muborak oyni fazli va qadrini topishligimizni nasib etsin! Amin.
Jaloliddin Hamroqulov
Toshkent islom instituti “Tahfizul Qur’on” kafedrasi mudiri,
Toshkent shahar “Novza” jome masjidi imom xatibi
Har yangi kunning tongini ko‘rganingizda qalbingizni zikr ila to‘ldiring. Iymon zikrlariga quloq tutar ekansiz, borliq Yaratgan Zot sari talpinayotganini his qilasiz. Alloh taolo aytadi: «...Mavjud bo‘lgan barcha narsa hamd bilan Unga tasbeh aytur...»[1]. Balki uyda, balki ko‘chada, qayerda bo‘lsangiz-da, Allohning zikriga shoshiling. Zikrlarni ko‘paytirganingiz sari Allohga bo‘lgan muhabbatingiz ortib boradi, osmonlaru yerning Xoliqi bo‘lgan Alloh taolodek buyuk Zot suyanchig‘ingiz ekanini anglaysiz...
Ushbu misralarni doim yodda tuting:
Gar ersa qalblar Xoliqin zikridin mosuvo,
Alar jasad ichidin joy olgan tosh kabi go‘yo.
Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.
Toshda na mehr va na his bor. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Robbini zikr qiladigan bilan zikrdan yiroqda bo‘lgan kishi xuddi tirik bilan o‘lik kabidir” [2], deganlar.
Yana Nabiy alayhissalom: “Sizlarga amallaringizning eng xayrlisi va Sultoningiz huzurida eng pokiza, darajangizni yuqorilatadigan, sizlar uchun tillo-kumushlarni ehson qilgandan-da, dushmaningizga yo‘liqib, uning boshini tanasidan judo qilishingiz, u ham sizning kallangizni bo‘yningizdan uzib tashlashidan-da yaxshiroq amal qaysi ekanini bildirib qo‘yaymi?!” – dedilar. Sahobalar: ”Ha, ey Allohning Rasuli”, deyishdi. U zot: U Allohning zikridir”,3] dedilar.
Ubayd ibn Umayr aytadilar: “Mo‘minning amal daftaridagi hamd ila tasbeh – u bilan dunyo tog‘laricha tillo sudralib yurishidan xayrlidir”.
Nabiy alayhissalom yana boshqa bir hadisda: «Alloh taoloning fazilat izlab kezib yuruvchi farishtalari bo‘lib, ular zikr aytib o‘tirilgan davralarni izlab yurishadi. Shu asnoda zikr bo‘layotgan davrani topishsa, farishtalar zikr halqasidagilar bilan birgalikda o‘tirishadi va bir-birlarini qanotlari bilan o‘rab olishadi, shu tarzda zikrdagi kishilar bilan dunyo osmonining orasi farishtalar bilan to‘lib ketadi. Zikr halqasidagi kishilar tarqalib ketishsa, farishtalar osmonga ko‘tarilib ketishadi.
Keyin Alloh taolo hammasini bilib turgani holda, ulardan: “Qayerdan keldinglar? – deb so‘raydi. Ular: “Biz yerdagi bandalaring oldidan keldik. Ular Senga tasbeh aytyaptilar, takbir, tahlil aytib, Senga maqtov yo‘llayaptilar va O‘zingdan so‘rashyapti”, deb javob qaytarishadi.
Alloh taolo: “Ular Mendan nimani so‘rayapti?” – deydi. Farishtalar javoban: “Sendan jannatingni so‘rashyapti”, deyishadi. Alloh taolo: “Ular jannatimni ko‘rishganmi?” – deya farishtalardan yana savol so‘raydi. Farishtalar javob berib: “Yo‘q! Ey Yaratgan Zot!” – deyishadi. Alloh subhanahu va taolo yana: “Mabodo ular jannatimni ko‘radigan bo‘lsalar, holat qanday bo‘ladi-ya?” – deydi. Farishtalar: “Ular yana Sendan panoh tilashyapti”, deyishadi. Alloh taolo savol tariqasida: “Nimadan panoh berishimni so‘rashyapti?” – deydi.
Ular: “Jahannamingdan, ey Yaratgan Zot!” – deb javob qaytarishadi. “Ular do‘zaximni ko‘rganmi?” – deb so‘raydi Alloh taolo. Javob qaytarib: “Yo‘q!” – deyishadi ular.
Alloh taolo: “Ular do‘zaximni ko‘rishsa qanday bo‘larkin?” – deydi.
Farishtalar: “Ular yana Sendan mag‘firat qilishingni so‘rashyapti”, deyishadi.
Alloh taolo: “So‘zsiz ularning gunohlarini kechirdim, ularga so‘rovlarini ato etdim va panoh tilagan narsalaridan ularni O‘z panohimga oldim”, deydi.
Farishtalar: “Ey Yaratgan Zot! Ular orasida falonchi, o‘ta xatokor qul ham bor. U o‘tib keta turib ularning oldiga o‘tirib oldi”, deyishadi. Alloh taolo shunday deya marhamat qiladi: “Uni ham kechirdim! Ular hammajlislari badbaxt bo‘lmaydigan kishilardir”, deydi»[4], dedilar.
[1] Isro surasi, 44-oyat.
[2] Imom Muslim rivoyati.
[3] Imom Termiziy rivoyati.
[4] Imom Muslim rivoyati.