Bizlarni muborak Ramazon oyiga yetkazib, marhamatini darig‘ tutmagan va uni ro‘zasini gunohlarga kafforat qilgan Alloh taologa beadad hamd-u sanolar bo‘lsin!
Kunduzlari ro‘zador va kechalari bedor bo‘lishda bizlarga namuna bo‘lgan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga Allohning ziyoda rahmatlari nozil bo‘lsin!
Ramazon Alloh taoloning mo‘min bandalariga bergan ulug‘ ne’mati bo‘lib, bu oyda Rabbimizning rahmatlari yog‘ilib, xossatan Alloh taoloning bizlarga beradigan inoyatlari ziyoda bo‘ladi. Quyida o‘sha ne’matlarning ba’zilarini eslab o‘tamiz;
عن أبي هريرة رضي الله عنه، أن النَّبي صلى الله عليه وسلم قال: إذا كان أول ليلة من شهر رمضان، صفِّدَت الشياطين ومردة الجن، وغلِّقَت أبواب النار فلم يُفتح منها باب، وفتِّحت أبواب الجنة فلم يُغلق منها باب، وينادي منادٍ كلَّ ليلة: يا باغي الخير أقبِل، ويا باغي الشرِّ أقصِر، ولله عُتقاء من النار، وذلك كل ليلة
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ramazon oyining birinchi kechasida shaytonlar va o‘zboshimcha jinlar zanjirlanadi, do‘zaxning birorta eshigi ham qolmay hammasi yopiladi, jannatning barcha eshiklari ochiladi va har kecha: Ey yaxshilik qiluvchi! G‘animat bil, ey yomonlikka moyil bo‘luvchi o‘zingni tiygin, deya nido bo‘ladi. Har kecha Alloh ko‘plab bandalarini do‘zaxdan ozod qiladi”, - dedilar. Shaytonlarning kishanlanishi shak-shubhasiz ibodatni yengillatish uchun bo‘ladi.
عن أبي هريرة رضي الله عنه، أن رسول الله صلى الله عليه وسلم كان يقول: الصلواتُ الخمسُ، والجمعةُ إلى الجمعة، ورمضانُ إلى رمضان: مكفِّرات ما بينهنَّ إذا اجتَنَبَ الكبائرَ؛ (أخرجه مسلم(
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan yana bir hadisi sharifda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Besh vaqt namoz, juma namozi va ramazon oyi to keyingisi kelgunigacha bo‘lgan kichik gunohlarni yuvib ketadi”, deb marhamat qildilar (Muslim rivoyati).
Alloh taolo Baqara surasida:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
البقرة: 183
“Ey iymon keltirganlar! Shoyad taqvodor bo‘lsangiz deb sizlardan oldingilarga farz qilinganidek sizlarga ham ro‘za farz qilindi”, deb marhamat qiladi (Baqara surasi, 183-oyat).
Alloh taolo bandalariga ushbu oyat karima orqali ro‘za tutishlikdan asosiy maqsad taqvo hosil qiladigan amallardan biri ekanligini bayon qilmoqda. Lekin bu degani gunoh va ma’siyatlar qilib ham ro‘za tutsa taqvodor bo‘ladi degani emas, albatta. Taqvo Allohning nazdida qanchalik buyuk narsa ekanligi haqidagi oyati karimalar hammamizga ma’lum va mashhur.
عن أبي هريرة رضي الله عنه، أنَّ النبي صلَّى الله عليه وسلم قال: مَن صام رمضان إيمانًا واحتسابًا، غُفر له ما تقدَّم من ذنبه؛
متفق عليه
Imom Buxoriy va imom Muslimlar Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda shunday deyiladi: “Kimki Ramazon oyi ro‘zasini iymonla va Allohdan savob umidida tutsa, o‘tgan gunohlari mag‘firat bo‘ladi”.
Bu hadisi sharif ro‘za naqadar ulkan ibodat ekanligi, xato va kamchiliklarni kechirilishiga ta’sir qilishligini ifoda etadi. Faqat ikki shart bilan. Biri iymon-ixlos, ikkinchisi “Ihtisob” ya’ni Allohning O‘zidan savob umid qilgan holda tutish bilan. Mazkur hadisdagi “iymon bilan” degan iborani Hofiz ibn Hajar rohmatullohi alayh: “Ramazon ro‘zasining farz ekanini e’tirof etib” degan ma’noni ifodalaydi degan bo‘lsalar, “Ihtisoban”degan so‘ziga Imom Xattobiy: “qat’iy ishonch ila savobidan umid qilgan holda, pokiza niyat va nafsiga og‘ir olmay ro‘zani tutmoqlik”-deb ma’no bergan ekan.
عن عبدالله بن عمرو رضي الله عنهما أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: الصِّيام والقُرآن يشفعان للعبد يوم القيامة، يقولُ الصيامُ: أيْ ربِّ، منعتُه الطَّعامَ والشهوات بالنهار، فشفِّعني فيه، ويقولُ القُرآنُ: منعتُه النومَ بالليل، فشفِّعني فيه، قال: فيُشفَّعان
Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ro‘za va Qur’on o‘z egalarini Qiyomat kuni shafoat qiladi. Ro‘za: “Ey Rabbi meni deb kunduzi ovqatdan va nafsiy xohishlaridan o‘zini tiydi, meni unga shafoatchi qil”, deydi. Qur’on esa: “Meni deb kechalari bedor bo‘ldi, meni unga shafoatchi qil”, deydi va ikkovi ham o‘z egalarini shafoat qiladi”, deganlar. Demak, kim ro‘zani ixlos va Allohning ko‘rib, bilib, kuzatib turganiga ishonch hosil qilgan holida tutsa, qiyomat kuni tutgan ro‘zasi o‘ziga kafil shafoatchi bo‘lib kelar ekan.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Ramazon kechalari ibodat bilan bedor o‘tkazishga qiziqtirar, ammo qat’iy buyurmas edilar.
عن أبي هريرة أنَّ رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: مَن قام رمضان إيمانًا واحتسابًا، غُفر له ما تقدَّم من ذنبه
رواه البخاري ومسلم
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim Ramazonda iymon va ixlos ila qoim bo‘lsa, o‘tgan gunohlari mag‘firat qilinadi”, dedilar (Buxoriy va Muslim rivoyati). Ramazon oyi kechalari ibodat qilish juda ham fazilat va gunohlardan poklanish imkoniyati ham ekan. Ramazonda bedor bo‘lib o‘qiladigan namoz “taroveh” deb nomlanadi. Taroveh rohat-istirohat ma’nosini anglatadi. Yigirma rakat nafl namozni imomga iqtido qilgan holda jamoat bilan masjidda ado etish eng ulug‘ fazilatli amallardandir.
عن عبدالله بن عباس رضي الله عنهما أن النبي صلى الله عليه وسلم قال لامرأةٍ من الأنصار - يُقال لها: أم سنان -: إذا جاء رمضان، فاعتمري؛ فإنَّ عمرة فيه تَعدل حجة
متفق عليه
Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ansoriy ayollardan biriga: “Ramazon oyi kelsa umra qilgin. Chunki u bir hajga teng keladi”, - deganlar. Lekin bu inson zimmasiga umri davomida bir marotaba farz qilingan haj ibodati soqit bo‘ladi degani emas. Balki, Ramazon oyining barakotidan har bir qilingan amalga boshqa vaqtdan ko‘ra bu oyida ko‘proq ajr-mukofot berilishiga dalildir.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ramazon oyida eng saxiy insonga aylanib, sahovatlari yanada jo‘shib ketar ekan. U Zoti sharif:
قال صلى الله عليه وسلم: أفضل الصَّدَقة صدقة في رمضان
أخرجه الترمذي عن أنس
“Eng afzal sadaqa Ramazon oyidagisidir”, der edilar (Imom Termiziy Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilgan). Bas, shunday ekan biz ham Habibimizdan o‘rnak olib, ramazon kunlari oilamizga, qarindoshlarga, mahallamizdagi beva-bechoralarga, kam ta’minlangan insonlarga qo‘limizdan kelganicha moddiy ko‘mak bersak, bemorlarni borib xol so‘rasak ulug‘ fazilatga sohib bo‘lardik.
عن زيد بن خالد الجهني رضي الله عنه، عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: من فطَّر صائمًا، كان له مثل أجره، غير أنه لا ينقص من أجر الصائم شيء
رواه الترمذي
Zayd ibn Xolid rivoyat qilgan hadisda shunday deyiladi: “Kim bir ro‘zadorga iftorlik qilib bersa shu ro‘zadorning savobiga teng savobga ega bo‘ladi va bu ro‘zadorning savobidan hech narsani kamaytirmaydi”(Termiziy rivoyati).
Sahoba va salaf solihlarimizning odatlari shundoq bo‘lgan. Ibn Rajab rohmatullohi alayh Ibn Umar roziyallohu anhumoning odatlarini eslab shunday deydi: “U har doim ramazon oyida miskinlar bilan ovqatlanar, topa olmasa ovqat yemas edilar. Agar ovqatlanib turganlarida boshqa bir kishi taom so‘rasa, o‘zining ovqatni berib yana hech narsa yemasdan ro‘zaga niyat qilar ekanlar”.
Hulosa o‘rnida, Yaratgan Rabbimiz Ramazon oyida xolis niyatlar bilan tutayotgan ro‘zalarmizni, kechalari qoim turib ado etayotgan taroveh namozlarimiz, xatmi Qur’onlarimiz, xayru sahovatlarimizni va barcha solih amallarimizni qabul qilishini hamda bu muborak oyni fazli va qadrini topishligimizni nasib etsin! Amin.
Jaloliddin Hamroqulov
Toshkent islom instituti “Tahfizul Qur’on” kafedrasi mudiri,
Toshkent shahar “Novza” jome masjidi imom xatibi
Munosabat
Avvalo, barcha yurtdoshlarimizni xursandchilik ayyomi – Qurbon hayiti bayrami bilan samimiy muborakbod etaman!
Mamlakatimizda Qurbon hayiti nafaqat diniy, balki umummilliy bayram sifatida ham keng nishonlanadi. Zero, ushbu kunda yurtdoshlarimiz bir-birini hayit bilan samimiy tabriklab, o‘zaro sovg‘alar ulashadi, millati, tili va dinidan qat’i nazar, yolg‘iz keksalar, kam ta’minlangan oilalar holidan xabar olinib, xayriya ishlari amalga oshiriladi.
Shu ma’noda, ushbu qutlug‘ bayram insonparvarlik va bag‘rikenglik ramzi bo‘lish bilan birga, insonlar o‘rtasida o‘zaro mehr-muhabbat va hamjihatlik kabi fazilatlarni ham o‘zida mujassam etadi.
Yurtimizda hayit bayramini munosib kutib olish va o‘tkazish, shuningdek, milliy-diniy qadriyatlarimizni asrab-avaylash, xalqimizning ko‘p asrlik an’ana va urf-odatlariga uyg‘un holda o‘tkazilishiga alohida e’tibor qaratiladi. Buning uchun barcha zarur tayyorgarliklar ko‘riladi, mamlakatimizning barcha hududlarida tom ma’noda bayram shukuhi hukm suradi.
Kezi kelganda yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya asosida barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham katta islohotlar amalga oshirilayotgani, normativ-huquqiy hujjatlar takomillashtirilib, soha faoliyati samaradorligi yangi bosqichga chiqarilayotganini alohida qayd etish lozim.
Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan oxirgi yillarda yurtimizning har bir go‘shasidagi ulkan bunyodkorlik ishlari izchil davom ettirilmoqda. Xususan, Toshkentda Islom sivilizatsiyasi markazi binosi qurilishi yakuniga yetib bormoqda, Samarqandda Imom Buxoriy majmuasi qad rostlamoqda.
Yaqinda Prezidentimiz ushbu majmuaga tashrif buyurib, u yerdagi bunyodkorlik ishlari bilan tanishdi, zarur ko‘rsatmalar berdi. Zero, bu davlatimiz rahbarining uzoqni ko‘ra bilishi, ulug‘ ajdodlarga yuksak ehtiromining yorqin ifodasidir.
E’tiborga sazovor jihatlardan yana biri shuki, Prezidentimiz qo‘ng‘iroq qilib, hojilarimiz uchun yaratilgan shart-sharoitlar, ularning salomatligi va kayfiyati haqida so‘radi. Bundan hojilarimiz behad mamnun bo‘ldi, e’tibor va ehtiromdan xursand bo‘lgan ziyoratchilarimiz ko‘zlarida yosh bilan duo qildilar.
Arafot maydonida, duolar mustajob bo‘ladigan ayni onlarda Prezidentimizning Qurbon hayiti munosabati bilan O‘zbekiston xalqiga yo‘llagan tabrigini katta hayajon bilan eshitdik. Yaratgandan yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik so‘rab, duolar qildik.
Ayniqsa, tabrikda hojilarimiz alohida eslab o‘tilgani ziyoratchilarimizni cheksiz quvontirdi.
Barcha yurtdoshlarimiz qatori hojilarimiz ham ushbu tabrikdagi olijanob g‘oya va tashabbuslarga befarq emasligini izhor qildi.
Tabrikdagi “Inson qadri uchun, inson baxti uchun!” degan olijanob g‘oya barcha jabhalardagi islohotlarning asosi ekanini alohida e’tirof etish va hojilarimizning tashabbuslari ham ushbu g‘oyaga hamohang ekanini qayd etish lozim.
Bu Arafot maydonida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga hojilarimizning murojaatida ham o‘z aksini topdi. Jumladan, mazkur murojaatda hojilarimiz yurtga qaytgach, “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi Renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Prezidentimizga ko‘makchi bo‘lamiz, deb va’da berdi.
Shuningdek, Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, tinchlik-osoyishtalikning qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarni targ‘ib etish borasida faol bo‘lishni aytib o‘tdi.
O‘z navbatida, hojilarimiz kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish, to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yorga amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish, mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan, tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish, hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish, xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish kabi tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga ahd qildi.
Aziz yurtdoshlar! Shubhasiz, ushbu shukuhli kunlar tom ma’noda barchamiz uchun katta bayram, xursandchilik onlaridir. Mo‘tabar manbalarda saodatli damlarni shodu xurramlik bilan o‘tkazish bo‘yicha ko‘p tavsiyalar kelgan. Ulamolarimiz: “Hayit kunlari shodlikni izhor qilish dinning shiorlaridan”, deyishadi. Demak, Qurbon hayiti kunlarida quvonchimizni, saxovatimizni har qachongidan ko‘ra ko‘proq namoyon qilishimiz lozim. Ayniqsa, kam ta’minlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarga yordam ko‘rsatishga shoshilishimiz lozim.
Ushbu fazilatli kunlarda muborak manzillarda turib, ona Vatanimizga tinchlik-osoyishtalik, xalqimizga yanada farovon hayot, farzandlarimizga baxtu saodat so‘rab, duolar qilmoqdamiz!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy