1. محمد Muhammad – maqtalgan.
2. أحمدAhmad – Allohga hamd aytuvchi.
3. حامدHamid – Allohga hamd aytuvchi.
4. محمودMahmud – maqtalgan.
5. أحيدAhyad – fazilatlar bobida yagona.
6. وحيد Vahiyd – yetim.
7. واحدVohid – axloq- odobda yagona.
8. حاشرHoshir – o‘z ummatlarini qiyomat kuni mahshargohga yeg‘uvchi.
9. عاقبOqib – payg‘ambarlarning oxirgisi.
10. طهToho – bu so‘zning ma’nosi Allohgagina ma’lum.
11. يسYosin – bu so‘zning ma’nosi ham Allohgagina ma’lum.
12. طاهرTohir – toza, pok.
13. مطهرMutahhar – poklangan.
14. طيبTayyib – pok, xushtabiat.
15. سيدSayyid – Xoja.
16. رسولRasul – elchi, payg‘ambar.
17. نبيNabiy – payg‘ambar.
18. رحمة Rahmat – marhamatli.
19. بشرى Bushro – xushxabar beruvchi.
20. غوث G‘ovs – yordam beruvchi.
21. غيث G‘oys – yaxshiliklarning tushishiga sababchi.
22. غياث G‘iyos – undan yordam so‘raladigan.
23. نعمة الله Ne’matulloh – Allohning ne’mati.
24. هدية الله Hadiyyatulloh – Allohning hadiyyasi.
25. عروة وثقى U’rvatul vusqo – Mustahkam tutqich.
26. صراط الله Sirotullooh – Allohning keskir qilichi.
27. صراط مستقيم Sirotummustaqim – to‘g‘ri yo‘lda yuruvchi.
28. ذكرالله Zikrulloh – Allohni zikr qiluvchi.
29. سيف الله Sayfulloh – Allohning qilichi.
30. رسول الرحمةRasulur-rohma- rahmat payg‘ambari.
31. قيمQayyim – to‘g‘ri yo‘ldan boruvchi.
32. جامعJomi’ – barcha yaxshi fazilatlarni o‘zida mujassam etuvchi.
33. مقتفيMuqtafiy – ergashuvchi (haq yo‘lga).
34. مقفيMuqaffiy – ergashtiruvchi (o‘ziga).
35. رسوا الملاحمRasulul – malohim – jangu jahon payg‘ambari.
36. رسول الراحةRasulur – roha – rohat payg‘ambari.
37. كاملKomil – yetuk.
38. إكليلIklil – toj.
39. مدثرMuddassir – qo‘rquvdan matohga o‘ranib olgan.
40. مزملMuzzammil – muddassir.
41. عبد اللهAbdulloh – Allohning bandasi.
42. حبيب اللهHabibulloh – Allohning suyuklisi.
43. صفي اللهSafiyyulloh – Allohning tanlagani.
44. نجي اللهNajiyyulloh – Allohning sirdosh do‘sti.
45. كليم اللهKalimulloh – Alloh bilan so‘zlashuvchi.
46. خاتم الأنبياءXotamul – anbiyo – nabiylar oxiri, ularning xotimasi.
47. خاتم الرسلXotamur – rusul - Rasullar xotimasi.
48. مقييMuqyiy – dinni turgizguvchi (rivojlantirguvchi).
49. منجيMunjiy – xaloskor.
50. محي Muhyi– Gunoxlarni ketkazuvchi
51. مذكرMuzakkir – eslatuvchi (Allohni va oxiratni).
52. ناصرNosir – yordam etuvchi.
53. منصورMansur – yordam berilgan, dushmanlari ustidan zafar topgan.
54. نبي الرحمةNabiyyur – rohma – rahmat payg‘ambari.
55. نبي التوبةNabiyyut – tavba – tavbaga targ‘ib etuvchi payg‘ambar.
56. حريص عليكمHarisun alaykum – (saodatga yetishishingizga) tashna, ummatlariga mehribon.
57. معلومMa’lum – hammaga ma’lum.
58. شهيرShahir – hammaga mashhur.
59. شاهدShohid – guvoh.
60. شهيدShahid – guvoh.
61. مشهودMashhud – guvohlik berilgan.
62. بشيرBashir – xushxabar beruvchi.
63. مبشرMubashshir – xushxabar beruvchi.
64. نذيرNazir – azoblardan ogohlantirguvchi.
65. منذرMunzir – oxirat azoblaridan ogohlantirguvchi.
66. نورNur – nur.
67. سراجSiroj – chiroq, quyosh.
68. مصباحMisboh – chiroq.
69. هديHudo – hidoyat qilguvchi.
70. مهدي Mahdiy – hidoyat qilingan.
71. منير Munir – nur taratuvchi.
72. داعي Do’iy – dinga da’vat qiluvchi.
73. مدعو Mad’uv – mehmon.
74. مجيب Mujib – ummatlarini nidosiga javob beruvchi.
75. مجاب Mujab – duosi ijobat bo‘lgan.
76. خفي Xofiy – porlagan.
77. عفو A’fuv – o‘ta kechiruvchi.
78. ولي Valiy – Allohning do‘sti.
79. قوي Qoviy – dushmanlari ustidan qudratli.
80. أمين Amin – ishonchli.
81. مأمون Mamun – omonatdor.
82. كريم Karim – karamli, saxiy.
83. مكرم Mukarrom –yuksak ehtiromli.
84. مكين Makin – quvvatli, Haq yo‘lida sobit.
85. متين Matin – martabasi oliy.
86. مبين Mubin – aniq, ravshan.
87. مؤمل Muammil –intizor bo‘lingan, mushtoq bo‘lingan.
88. وصول Vasul – unga vahiy kelgan.
89. ذو قوة Zu quvvah – irodali.
90. ذو حرمة Zu hurmah – mehr-oqibatli.
91. ذو مكانة Zu makanah – o‘z o‘rniga ega.
92. ذو عز Zu I’zz – ulug‘vor.
93. ذو فضل Zu fazl– fazilatlar ila sifatlangan.
94. مطاع Muto’ – itoat qilingan, bo‘yin sunilgan.
95. مطيع Muti’ – Allohga itoatkor.
96. قدم صدق Qodamu sidq – sobit qadam.
97. مختارMuxtor – tanlab olingan.
98. اجيرAjir – dinga xizmat qilguvchi.
99. جبارJabbor – ayblarni yopguvchi.
100. ابو القاسمAbul – Qosim – Qosimning otasi.
101. ابو الطاهرAbul – Tohir – Tohirning otasi.
102. ابو الطيبAbut – Tayyib – Tayyibning otasi.
103. ابو ابراهيمAbu Ibrohim – Ibrohimning otasi.
104. مشفعMushaffa’ – shafoat huquqi berilgan.
105. شفيعShafi’ – shafoat etuvchi (qiyomat kuni gunohkor ummatlarning kechirilishini Allohdan so‘rovchi).
106. صالحSolih – yaxshi ishlarni qiluvchi, Allohning buyruqlarini ado etuvchi.
107. مصلحMuslih – isloh etuvchi, tuzatuvchi (o‘rtani).
108. مهيمنMuhaymin – ummatlari ishini kuzatib turuvchi.
109. صادقSodiq – rostgo‘y.
110. مصدقMusaddiq – tasdiq etuvchi.
111. صديقSiddiq – rostgo‘y.
112. سيد المرسلينSayyidul – mursalin – payg‘ambarlar hojasi.
113. امام المتقينImomul – muttaqin – taqvodorlar peshvosi.
114. قائد الغرالمحجلينQoidul – g‘urril – muhajjalin – qiyomat kuni sajda qilgan a’zolaridan nurlar chiqib turuvchi ibodatli ummatlarini jannatga eltuvchi.
115. خليل الرحمان Xalilur – Rahmon – Rahmonning do‘sti.
116. برBarr – xayrli, solih amallar qiluvchi.
117. مبرMabarr – hamma yaxshiliklar manbai.
118. وجيهVajih – go‘zal yuzli.
119. نصيحNasih – nasihatgo‘y.
120. ناصحNosih – nasihatchi.
121. وكيلVakil – vakil, ishonch egasi, kafil.
122. متوكلMutavakkil – tavakkal etuvchi.
123. كفيلKafil – kafil, kafolatiga oluvchi.
124. شفيقShafiq – shafqatli, mehribon.
125. مقيم السنةMuqimus – sunna – sunnatni tiklovchi.
126. مقدسMuqaddas – ulug‘lanuvchi, gunohlardan pok.
127. روح القدسRuhul – Qudus – muqaddas ruh.
128. روح الحقRuhul –Haq – haqqoniy ruh.
129. روح القسطRuhul – Qist – adolatli ruh.
130. كافيKofiy – kifoya qiluvchi (diniy ehtiyojlarga).
131. مقتفيMuktafiy – kifoyalanuvchi (Allohning amrlari bilan).
132. بالغBolig‘ – oliy darajalarga yetgan.
133. مبلغMuballig‘ – Alloh tomonidan kelgan barcha diniy ahkomlarni ummatlariga to‘la yetkazuvchi.
134. شافيShofiy – shifokor (qalb kasalliklariga va ma’naviy illatlarga nisbatan).
135. واصلVosil – yetishuvchi (Allohning roziligi va diydoriga).
136. موصولMavsul – yetishiluvchi (ya’ni on hazratning shafoatlariga va diydorlariga ummatlari yetishurlar, inshoolloh).
137. سابقSobiq – barcha fazilat va sharafda oldinda boruvchi.
138. سائقSoiq – ummatlarini bu dunyoda iymon va amal sari, oxiratda esa, do‘zaxdan jannat sari haydovchi.
139. هاديHodiy – to‘g‘ri yo‘dga boshlovchi.
140. مهديMuhdiy – hadiya, ehson sohibi.
141. حزب الله Hizbulloh – Allohning tarafdori.
142. النجم الثاقب Najmussoqib – nur sochib turuvchi yulduz.
143. مصطفى Mustafo – tanlab olingan.
144. مجتبى Mujtabo – mujtabo.
145. منتقى Muntaqo – tanlab olingan.
146. أمي Ummiy – ta’lim olmagan.
147. مقدم Muqaddam – birinchi yaratilgan nur.
148. عزيز Aziz – aziz.
149. فاضل Fozil – fazilatli.
150. مفضل Mufazzal – afzal qilib yuborilgan.
151. فاتح Fotih – fath qiluvchi.
152. مفتاح الرحمة Miftahur rohmah – rahmat kaliti.
153. علم الإيمان A’lamul iymon – iymonning bayrog‘i, belgisi, rukni.
154. علم اليقين A’lamul yaqin – ishonchli bayrog‘, belgi, rukn.
155. دليل الخيرات Dalilul xoyrot – yaxshiliklarga yo‘llovchi.
156. مصحح الحسنات Musohhihul hasanot – yaxshiliklarni mukammal qilib to‘g‘irlovchi.
157. مقيل العثرات Muqilul a’sarot – chatrlarni aytib to‘g‘irlovchi.
158. صفوح عن الزلات Sofuhun a’niz zallat – kqmchiliklarni kechiruvchi, muruvvatli.
159. صاحب الشفاعة Sohibush shafa’ – shafoat sohibi.
160. صاحب المقام Sohibul maqom – maqom sohibi.
161. صاحب القدم Sohibul qadam – mustahkam qadam sohibi.
162. مخصوص بالعز Maxsus bil i’zz – azizlik uchun tanlab olingan.
163. مخصوص بالمجد Maxsus bil majd – ulug‘lik uchun tanlab olingan.
164. مخصوص بالشرف Maxsus bish sharaf – sharaf tanlab olingan.
165. صاحب الوسيلة Sohibul vasilah – vasila sohibi.
166. صاحب السيف Sohibus sayf – qilich sohibi.
167. صاحب الفضيلة Sohibul fazilah – fazilat sohibi.
168. صاحب الإزار Sohibul izor – izor sohibi.
169. صاحب الحجة Sohibul hujjah – hujjat sohibi.
170. صاحب السلطان Sohibus sulton – oxiri zamon umatining sultoni.
171. صاحب الرداء Sohibur rido – rido sohibi.
172. صاحب التاج Sohibut toj – toj sohibi.
173. صاحب الدرجة الرفيعة Sohibud darajatir rofia’ – oliy martaba sohibi.
174. صاحب المغفر Sohibul mig‘far – himoya qiluvchiga ega.
175. صاحب اللواء Sohibul livo – Bayroq sohibi.
176. صاحب المعراج Sohibul Me’roj – me’roj sohibi.
177. صاحب القضيب Sohibul qozib – shoh, novda, xipchin, kaltak, tayoq sohibi.
178. صاحب البراق Sohibul Buroq – buroq sohibi.
179. صاحب الخاتم Sohibul xotam – uzuk sohibi.
180. صاحب العلامة Sohibul a’lamah – belgi sohibi.
181. صاحب البرهان Sohibul burhan – dalilga ega.
182. صاحب البيان Sohibul bayon – bayonga ega.
183. فصيح اللسان Fasihul lisan – fasohatli.
184. مطهر الجنان Mutohhirul janan – qalblarni poklovchi.
185. رؤوف Rouuf – shafqatli, rahmdil.
186. رحيم Rohim – o‘ziga xos mehribon.
187. أذن خير Uzunu xoyr – yaxshiliklarga quloq tutuvchi.
188. صحيح الإسلام Sohihul islam – islomni turli ayb va shaklardan xalos qiluvchi.
189. سيد الكونين Sayyidul kavnayn – ikki olam sayyidi.
190. عين النعيم A’ynun na’im – baxt-saodat bulog‘i.
191. عين الغر A’ynul g‘ur – ulug‘vorlik, go‘zallik bulog‘i.
192. سعد الله Sa’dulloh – Allohning barakasi.
193. سعد الخلق Sa’dul xolq – maxluqotning barakasi.
194. خطيب الأمم Xotibul umam – ummatlar xatibi.
195. علم الهدى A’lamul huda – hidoyat bayrog‘i.
196. كاشف الكرب Kashiful kurob – g‘am-qayg‘ularni ketgazuvchi.
197. رافع الترب Rofi’ut turob – Rofi’ut turob.
198. عز العرب I’zzul arab – arablarning ( va ajamlarning) azizi.
199. صاحب الفرج Sohibul faraj – g‘am-anduhlarni ketgazuvchi.
200. مفتاح Miftoh – (barcha yaxshilikning) kaliti.
201. مفتاح الجنة Miftohul jannah – jannatning kaliti.
Tojiddinov Abdussomad Abdulbosit o‘g‘li
Bismillahir Rohmanir Rohiym
1. Diniy ibodatlarni bajarish
1.1. Namozlarni o‘z vaqtida o‘qish. Ibodatlar ichida eng afzali – vaqtida o‘qilgan farz namozi sanaladi.
1.2. Ro‘za tutish. Qazo va nafl ro‘zalarni tutish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qish kunidagi ro‘za qiyinchiliksiz topiladigan g‘animat (o‘lja)dir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
1.3. Qur’on o‘qish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ummatimning eng afzal ibodati Qur’onga qarab tilovat qilishdir”, deganlar. Qur’onni yoddan o‘qishdan ko‘ra, unga qarab o‘qish afzaldir. Chunki Qur’onga qarash ham ibodatdir.
1.4. Tahajjud namozlarini o‘qish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Farz namozdan keyingi eng afzal namoz tungi namozdir”, deganlar (Imom Muslim rivoyati).
1.5. Duo va zikrni ko‘paytirish. “...Allohni ko‘p zikr qiling. Shoyadki, zafar topsangiz” (Juma surasi, 10-oyat).
2. Oilaga yaxshilik qilish
2.1. Ota-onaga yaxshilik qilish. O‘z vaqtida o‘qilgan farz namozdan keyin eng afzal amal bu – ota-ona xizmatida bo‘lish sanaladi. Zero, “Robbingiz, Uning O‘zigagina ibodat qilishingizni hamda ota-onaga yaxshilik qilishni amr etdi” (Isro surasi, 23‑oyat).
2.2. Farzand va ahli ayolga xursandchilik ulashish. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlarning yaxshilaringiz o‘z ahliga yaxshi muomala qilganingizdir. Men o‘z ahliga yaxshi muomala qiluvchirog‘ingizman”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
3. Ilm olish, kitob o‘qish
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ilm talab qilish har bir musulmon zimmasiga farzdir”, deganlar.
4. Tafakkurga vaqt ajratish
Hasan rahmatullohi alayh aytadilar: “Bir soat tafakkur qilish bir kechani bedor o‘tkazishdan yaxshidir”.
5. Muhtojlarga yordam berish
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim bir mo‘minning bitta dunyoviy tashvishini aritsa, Alloh taolo uning Qiyomat kunidagi tashvishlaridan birini aritadi. Kim qiynalgan kishiga yengillik keltirsa, Alloh taolo unga dunyoyu Oxiratda yengillik beradi” (Imom Muslim rivoyati).
6. Silai rahm qilish
Dam olish kunlari qavm-qarindoshlar holidan hech bo‘lmasa telefon orqali bo‘lsada xabar olish uchun qulay fursat. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kimni rizqi keng, umri uzoq bo‘lish xursand etsa, silai rahm qilsin (qarindoshlik rishtalarini mustahkamlasin)” (Imom Buxoriy, imom Termiziy rivoyati).
7. Sport bilan shug‘ullanish
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kuchli mo‘min Alloh huzurida kuchsiz mo‘mindan yaxshiroq va mahbubroqdir”, deganlar.
8. Do‘st va yaqinlar holidan xabar olish
Hazrat Ali roziyallohu anhu aytadilar: Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni: “Qaysiki musulmon boshqa bir musulmonni ertalab ziyorat qilsa, to kech kirgunicha unga yetmish ming farishta salavot aytadi. Agar kech kirganida ziyorat qilsa, to tong otgunicha yetmish ming farishta unga salavot aytadi. Unga jannatda bir bog‘ bo‘ladi”, deb aytganlarini eshitdim (Imom Termiziy rivoyati).
Dam olish kunlaringiz xayrli va barakali o‘tsin!
Davron NURMUHAMMAD