Anas ibn Molik roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Rasulullohsollallohu alayhi va sallam: “Albatta Allohning odamlarni farosat orqali biladigan (yoki taniydigan) bandalari bordir” (Hakim Termiziy rivoyati).
* * *
Zubayr ibn Avvom roziyallohu anhu Nabiy sollallohu alayhi va sallamdan rivoyat qilgan hadisi qudsiyda: “Albatta rizq eshigi yetti osmonning ustidan ochiqdir. U Arshgacha yetib borgan. O‘sha eshik tunu kun yopilmaydi. Alloh har bir bandaga niyati, sarf(-harajat)i, sadaqa va infoq qilishiga qarab o‘sha rizqdan (Yerga) tushiradi. Bas, kim (sadaqani) ko‘paytirsa, unga ham (rizqi) ko‘paytiriladi. Kim kamaytirsa, unga ham kamaytiriladi. Kim (bermasdan, baxillik qilib) ushlab qolsa, undan ham (baraka va keng rizq) ushlab qolinadi”, deyilgan (Hakim Termiziy rivoyati).
* * *
Ibn Mas’ud roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Qachon Allohning “Allohga qarzi hasana beradigan kishi bormi?” oyati nozil bo‘lganida, Abu Dahdoh al-Ansoriy: “Ey Rasululloh, Alloh bizdan qarz so‘rayaptimi?” dedi. U zot: “Ha, ey Abu Dahdoh”, dedilar. U: “Menga qo‘lingizni bering, ey Rasululloh”, dedi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam unga qo‘llarini bergan edilar, u: “Men ushbu bog‘imni Rabbimga qarz qilib berdim. Unda olti yuzta xurmo daraxti bordir”, dedi. O‘sha paytda (uning ayoli) Ummu Dahdoh va oila a’zolari bog‘da edilar. Abu Dahdoh kelib: “Ey Ummu Dahdoh”, deb chaqirgan edi, ayoli: “Labbay”, deb javob berdi. “Bog‘dan chiq. Men uni Rabbim azza va jallaga qarz qilib berdim”, dedi Abu Dahdoh” (Hakim Termiziy rivoyati).
* * *
Al-Hakim at-Termiziy “al-Amsal minal Kitab vas Sunna” asarida quyidagi hadisni keltiradi: «Mujohid (rahmatullohi alayh) dedi: “Ibn Umarga Makkadan Madinaga qadar hamrohlik qilib, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)dan faqat shu hadisnigina rivoyat qilganini eshitdim: “Mo‘minning misoli asalari kabidir. Agar u bilan hamnishin bo‘lsang, nafi tegadi, u bilan sherik bo‘lsang, nafi tegadi, maslahat olsang, nafi tegadi, hamroh bo‘lsang, nafi tegadi. Uning har bir narsasidan manfaat yetadi. Asalari ham shunday, uning har narsasi foydali”» (Hakim Termiziy rivoyati).
* * *
Alloh taolo shunday deb buyurmish:
"Ey Muso! Sen Meni ko‘rmassan, zero, Meni ko‘rgan darhol o‘ladi. Jonsiz narsalar ko‘rsa yemiriladi, yashnab turgan narsa ko‘rsa xazon bo‘ladi. Meni faqat ko‘zlari o‘limni bilmaydigan, jasadlari chirimaydigan jannat ahli ko‘rgay".
(Hakim Termiziy Ibn Abbos raziyallohu anhu hazratlaridan rivoyat etgan).
* * *
"Qullarimdan birining tanini, molini va yoki bolasini bir musibatga solganimda u qulim buni yaxshi bir sabr ila qarshilasa, qiyomat kunida u kimsa uchun tarozu qurmoqdan yoxud nomai a’mol ochmoqdan uyalgayman".
(Hakim Termiziy Anas raziyallohu anhudan rivoyat etganlar).
* * *
Muso alayhissalom janobi Haqqa xitoban:
Yo Rabbiy! Men qullaringdan kimni sevishingni bilmoq va men ham uni sevmoqni istayman,— dedi. Janobi Haq;
Meni ko‘p zikr etgan qulimni ko‘rganing zamon bilki, Men uni sevgayman. Meni zikr etmaganlarni ko‘rganingda esa anglaki, Men ularni xush ko‘rmagayman, - dedi.
(Hakim Termiziy Hasan Basriydan rivoyat etganlar, hadis hasan, mursaldir).
* * *
Anas raziyallohu anhuning Rasuli Akramdan qilgan rivoyatiga ko‘ra Alloh taolo:
"Qo‘llarini Menga cho‘zib duo qilgan qulimning qo‘llarini bo‘sh qaytarmakdan hayo qilgayman",— dedi. Malaklar:
Ey, bizning Rabbimiz! U yarlaqamoqqa loyiq emasdir,-— dedilar. Alloh taolo:
Lekin Men taqvoga (jazo va azobimdan qo‘rqishlariga, iymon va ibodat keltirishlariga) ham, mag‘firatga ham loyiqman. Sizni shohid qilamanki, Men uni mag‘firat etdim!— degan javobini berdi.
(Hakim Termiziy) "Navodirul-usul"da rivoyat etgan).
* * *
Muoz ibn Jabaldan (r.a.) rivoyat qilinadi: Rasululloh (s.a.v) dedilar: “Eng yaxshi kasb tijoratchilarning kasbi bo‘lib, ular yolg‘on gapirmaydi, omonatga xiyonat qilishmaydi, va’daga vafo etishadi, sotib olsalar yomonlashmaydi, sotsalar qimmatga sotishmaydi, birovning haqini berishni cho‘zishmaydi, o‘zlarining haqlarini olishda qiyinlashtirishmaydilar” (Imom Hakim at-Termiziy rivoyati).
* * *
Hadisi qudsiyda Alloh taolo aytadi: “Ulug‘lik, ulug‘vorlik, faxr menikidir. Taqdir mening sirimdir. Kim men bilan shularning birida tortishsa, uni do‘zaxga uloqtiraman” (Hakim Termiziy rivoyati).
Sayyid Muhyiddin maxdum madrasasi
Ummu Salama roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qiroat qilganlarida oyatlarni ajratib-ajratib o‘qirdilar” (Imom Abu Dovud, Imom Ahmad rivoyati).
Ummu Salama roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: Nabiy sollallohu alayhi vasallam qiroatalarini oyat-oyat qilib ajratardilar: «Alhamdu lillahi Robbil-’alamin» deb, so‘ng vaqf qilardilar, «Arrohmanir-Rohiym» deb, so‘ng vaqf qilardilar» (Imom Termiziy, Imom Hokim rivoyati).
Ya’lo ibn Mamlakdan rivoyat qilinadi: «U Ummu Salama roziyallohu anhodan Nabiy sollallohu alayhi vasallamning namozlari haqida so‘radi. Shunda u kishi: «Sizlar qayoqdayu, u zotning namozlari qayoqda?! U zot namoz o‘qir, so‘ng namoz o‘qiganchalk uxlar, so‘ng uxlaganlaricha namoz o‘qir, so‘ng namoz o‘qiganlaricha uxlar edilar. To tongacha shunday bo‘lar edi», dedi-da, u zotning qiroatlarini maqtay ketdi. U zotning qiroatlarini maqtay turib: «Harfma-harf, aniq-aniq o‘qirdilar», dedi» Abu Dovud, Termiziy va Ahmad ibn Hanbal rivoyat qilgan.
Qatodadan rivoyat qilinadi: «Anasdan: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning qiroatlari qanday edi?» deb so‘raldi. Shunda u: «Cho‘ziq edi», dedi-da, keyin «Bismillahir-Rohmanir-Rohiym»ni «Bismillah»ni cho‘zib, «Ar-Rohman»ni cho‘zib, «Ar-Rohiym»ni cho‘zib o‘qib berdi». Ya’ni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam mad – cho‘ziq unli bor o‘rinlarda madni aniq cho‘zib o‘qir edilar (Imom Buxoriy rivoyati).
Abdulloh ibn Abu Qaysdan rivoyat qilinadi: «Men Oisha roziyallohu anhodan Nabiy sollallohu alayhi vasallamning qiroatlari haqida: «U zot qiroatni ichlarida qilarmidilar yoki jahriy (oshkora) qilarmidilar?» deb so‘radim. U: «Har qaysisini ham qilardilar. U zot (qiroatni) gohida ichlarida, gohida oshkora qilardilar», dedi» (Muttafaqun alayh).
Ummu Honiydan rivoyat qilinadi: «Men tunda yopig‘im ustida turib olib Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Ka’ba oldidagi qiroatlarini eshitar edim» (Nasoiy va Ibn Moja rivoyat qilgan).
Jubayr ibn Mut’im roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallamnig shom namozida Tur surasini o‘qiyotganlarini eshitdim. «Yoki ular, hech narsadan hech narsa yo‘q, o‘zlari yaralganlarmi?! Yoki ular yaratuvchilarmi?» oyatiga kelganda qalbim uchib ketay dedi» (Imom Buxoriy rivoyati).
Baro ibn Ozib roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallamning xuftonda «Vattiyni vaz-zaytun»ni o‘qiyotganlarini eshitdim. Biror kishidan u zotning ovozlaridan ko‘ra chiroyli ovoz eshitmaganman» Muttafaqun alayh.
Abdulloh ibn Mug‘affaldan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallamning tuyalarida Qur’on o‘qib ketayotganlarini ko‘rdim. Fath surasini mayin qilib o‘qib ketayotgan ekanlar. Ohang qilib o‘qib ketayotgandilar» (Imom Buxoriy rivoyati).
Avs ibn Huzayfa roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Bir kecha Rasululloh sollallohu alayhi vasallam oldimizga kech qolib chiqdilar. Biz: «Yo Allohning Rasuli, kech qolib ketdingizmi?» dedik. Shunda u zot: «Qur’ondan hizbim[1] qolib ketgan edi, o‘shani tugatmasdan chiqishni istamadim», dedilar. Keyin biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning as'hoblaridan: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Qur’onni qanday hizbga ajratar edilar?» deb so‘radik. Ular: «Uchta, beshta, yettita, to‘qqizta, o‘n bitta, o‘n uchta (sura) va «Mufassal» hizbi», deyishdi» (Tabaroniy va Tahoviy rivoyati).
Davron NURMUHAMMAD
[1] Hizb – bo‘lak degani bo‘lib, Qur’ondan har kun uchun vazifa sifatida ajratib olingan bo‘lakka nisbatan ishlatilgan. Mufassal – Qur’onning Hujurot surasidan boshlab oxirigacha bo‘lgan qismi.