Islom axloqida tarbiya ko‘rgan va uning sof va pok buloqlaridan bahra olib ulg‘aygan musulmon o‘zi yashab turgan jamiyatdagi barcha insonlarga naf keltirishga, ulardan zararni daf qilishga sa’yu-harakat qiladi. Chunki, u haqiqat, yaxshilik, fazilat kabi odob-axloq asosida tarbiya olgan.
Insonlarga yaxshilik qilish – uni ikki dunyo saodatiga olib kelishini yaxshi anglaydi. Alloh taolo xitob qiladi:
“Ey, imon keltirganlar! Ruku’ qilingiz, sajda qilingiz va Rabbingizga ibodat qilib ezgu ish qilingiz – shoyadki, najot topsangiz!” (Haj surasi 77 oyat).
Musulmon kishi ushbu oyati karima mazmunidan kelib chiqib o‘zgalarga yaxshilik qilishga astoydil harakat qiladi. Chunki, u yaxshilik yo‘lida qo‘yilgan har-bir qadam uchun Allohdan ulug‘ ajrlar bo‘lishiga qat’iy ishonadi.
Insoniyatni johiliyat zalolatidan Islom nuri sari yuzlanishga sabab bo‘lgan ulug‘ zot Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam marhamat qilib aytganlar:
“Quyosh balqigan har bir kunda ikki kishi o‘rtasini adolat bilan isloh etishing – ehsondir. Bir kishini uloviga minishida yordam berishing va yukini uloviga ko‘tarib yuklab berishing ehsondir. Bir kishiga tabassum bilan yaxshi so‘z aytishing – ehsondir. Namoz sari bosgan har bir qadaming barobarida sen uchun ehson bor, odamlarga aziyat beradigan narsani yo‘ldan bartaraf etishing ham ehsondir”.
Musulmon kishi o‘zining ijtimoy hayotida ado qiladigan yaxshi amallari bilan namoz o‘qish uchun masjid sari bosgan qadami o‘rtasidagi bu bog‘lanish qanday ham go‘zal!
Ongli musulmon tasavvurida insonning barcha amallari, modomiki niyatida Alloh taolo roziligini topish bo‘lsa, shubhasiz ibodat bo‘ladi.
Shuning uchun ham musulmon kishisiga yaxshilik eshiklari doimo ochiq, u Allohning keng rahmati, beqiyos savoblari va rahmati soyasida bu eshiklardan xohlagan vaqtida kiraveradi.
Abu Muso roziyallohu anhu dan rivoyat qilinadi: Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam marhamat qiladilar:
“Har bir musulmon kishisi sadaqa-ehson qilmog‘i lozim. Sahobayi kirom savol qilib so‘rashdi: Ey Allohning rasuli! Agar sadaqa qilishga biror narsa topa olmasa nima qiladi? Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam aytdilar: Qo‘li bilan mehnat qiladi, o‘ziga ham foyda keltiradi va sadaqa ham qiladi. Ular so‘rashdi: Ey Allohning rasuli! Agar bunga qodir bo‘lmasa, nechora qiladi? Ul zoti sharif dedilar: Qiynalgan, muhtoj kishiga yordam qiladi. As'hoblar savol qilishdi: Ey Rasululloh! Agar buni ham qila olmasa nima qiladi? Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam javob beradilar: “Yaxshilikka dalolat qiladi” Sahobayi kirom so‘rashdi: Buni ham qila olmasa-chi,? Rasululloh sollallohu alayhi va sallam marhamat qiladilar: “O‘zini yomonlikdan tiyadi, shu narsa undan sadaqa bo‘ladi”.
Hadisi sharifda: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam “Har bir musulmon kishisi sadaqa-ehson qilmog‘i lozim, dedilar, so‘ngra turli xayrli, ma’ruf va yaxshiliklarni sanab o‘tdilar. Musulmon kishisi bu amallarni qilishi orqali ulug‘ savoblarga erishishi mumkin. Demak, musulmon kishisi sadaqa-ehson qilmog‘i, ya’ni o‘zi yashayotgan jamiyat farovonligi va saodati yo‘lida xayrli amallarni ado etmog‘i lozim. Agar bundan ojiz bo‘lsa yoki biror-bir sabab yuzasidan qila olmasa, u vaqtda tili va qo‘l-oyoqlarini yomonlikdan tiysa, shubhasiz ajru-savobga sazovor bo‘ladi.
Bugun mamlakatimizda hukm surayotgan tinchlik, xonadonimizdagi osoyishtalik, dasturxonimizdagi to‘kinlik Yaratganning biz bandalariga ko‘rsatayotgan cheksiz rahmati, fidoiy insonlarning elim-yurtim deb qilayotgan ezgu mehnatining samarasidir desak, aslo yanglishmaymiz. Zotan, har bir kunini, yoyinki har soniyasini o‘zgalar korini oson qilishga, o‘ksik qalblarning ko‘nglini ko‘tarishga baxshida etadigan insonlar – chinakam fidoiylardir. Insonlar xizmatida ham bo‘lish, ularga imkon qadar yordam qo‘lini cho‘zish va hojatlarini ravo qilishda doimo sa’yu-harakatda bo‘lish qanday saodat. Bu haqda Payg‘amabarimiz sollallohu alayhi va sallam marhamat qilib deganlar:
“Banda modomiki birodari hojatini ravo qilar ekan, Alloh taolo uning hojatini oson qilishda davom etadi”.
Ezgulikni faqat moddiy ko‘mak berish yoxud biror jismoniy yordam ko‘rsatish deb tushunish biryoqlama tasavvur bo‘lar edi. Zero, yaxshilikning cheki-chegarasi yo‘q. Mehrga, muruvvatga mushtoq ko‘ngillarni ziyorat etish ham – bir yaxshilik. Jaloliddin Rumiyning qalb tavofini ka’ba tavofidan mashaqqatli ekanini ta’kidlagani ham bejiz emas:
Tavofi Baytul Xalil kori oson ast,
Tavofi baytul Jalil kori mardon ast.
“Savob ishni har kim, har kuni qilishi lozim”, - degan shiorni o‘zimizga dastur bilib, doim yaxshiliklar payida bo‘lmog‘imiz bizni haqiqiy insoniylik sifatiga sazovor etib, Parvardigor huzurida cheksiz ajru savoblarga, ikki dunyo saodatiga muyassar etadi. Binobarin, bu hayotda insondan faqat yaxshilikkina qoladi. Yaxshilikning mukofoti esa – jannatdir.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallam hadisi shariflarining birida marhamat qilib:
“Kimiki, bir mo‘mindan dunyo qiyinchiliklaridan birini yengillashtirsa, Alloh taolo undan qiyomat og‘irliklaridan birini yengil qiladi. Kimdaki hayotda qiynalgan kishiga osonlikni ravo ko‘rsa, Alloh taolo unga dunyo va oxiratda yengillikni ato qilur”, - deb aytganlar.
Yaxshiliklar, savobli amallar bardavom bo‘lgan diyorda insonlar bir-biriga mehrli, muruvvatli bo‘lishi muqarrardir. Barchalarimizni doimo ezgu ishlar, yaxshi amallarga muyassar aylab, yurtimiz, mahallamiz, xonadonimizlarga fayz-baraka ato etishini Yaratgandan so‘raymiz!
Rahmatulloh SAYFUDDINOV,
Yunusobod tumani bosh imom-xatibi,
Toshkent Islom Instituti o‘qituvchisi,
«Mirza Yusuf» jome masjidi imom-xatibi
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
عَنِ ابْنِ عُمَرَ اللهِ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَامَ رَسُولُ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي النَّاسِ فَأَثْنَى عَلَى اللهِ بِمَا هُوَ أَهْلُهُ ثُمَّ ذَكَرَ الدَّجَّالَ، فَقَالَ: «إِنِّي َلَأُنْذِرُكُمُوهُ وَمَا مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا وَقَدْ أَنْذَرَ قَوْمَهُ، وَلَكِنِّي سَأَقُولُ لَكُمْ فِيهِ قَوْلًا لَمْ يَقُلْهُ نَبِيٌّ لِقَوْمِهِ، إِنَّهُ أَعْوَرُ، وَإِنَّ اللهَ لَيْسَ بِأَعْوَرَ».
Ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi:
عَنْ أَنَسٍ رَضِي اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَا مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا وَقَدْ أَنْذَرَ أُمَّتَهُ الْأَعْوَرَ الْكَذَّابَ أَلَا وَإِنَّهُ أَعْوَرُ وَإِنَّ رَبَّكُمْ لَيْسَ بِأَعْوَرَ مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ «ك ف ر» أَيْ كَافِرٌ يَقْرَؤُهُ كُلُّ مُسْلِمٍ». رَوَاهُمَا الْأَرْبَعَةُ.
Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
To‘rtovlari rivoyat qilganlar.
Sharh: Alloh taolo odamlarni sinash uchun Dajjolga turli imkoniyatlar berib qo‘yadi. Jumladan, Alloh taoloning izni ila u o‘likni tiriltirish, yomg‘ir yog‘dirish, yerni hosildor qilish va shunga o‘xshash ishlarga imkon topadi. So‘ngra o‘zidan ketib, xudolik da’vosini qiladi. Shunda Alloh taolo uning ojizlik taraflarini zohir qilib qo‘ygani ish beradi. Uning bir ko‘zi yo‘qligi, peshonasiga «kofir» deb yozib qo‘yilgani, Dajjol bu narsalarni o‘zidan ketkaza olmasligi uni fosh qiladi.
عَنِ ابْنِ عُمَرَ اللهِ رَضِي اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «بَيْنَا أَنَا نَائِمٌ رَأَيْتُنِي أَطُوفُ بِالْكَعْبَةِ فَإِذَا رَجُلٌ آدَمُ سَبْطُ الشَّعَرِ يَنْطُفُ أَوْ يُهْرَاقُ رَأْسُهُ مَاءً قُلْتُ: مَنْ هَذَا؟ قَالُوا: ابْنُ مَرْيَمَ ثُمَّ ذَهَبْتُ أَلْتَفِتُ فَإِذَا رَجُلٌ جَسِيمٌ أَحْمَرُ جَعْدُ الرَّأْسِ أَعْوَرُ الْعَيْنِ كَأَنَّ عَيْنَهُ عِنَبَةٌ طَافِيَةٌ قَالُوا: هَذَا الدَّجَّالُ أَقْرَبُ النَّاسِ بِهِ شَبَهًا ابْنُ قَطَنٍ»، وَابْنُ قَطَنٍ رَجُلٌ مِنْ خُزَاعَةَ. رَوَاهُ الشَّيْخَانِ.
Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
Ikki shayx rivoyat qilganlar.
Sharh: Ibn Qatan – johiliyat davrida o‘lib ketgan odam edi.
وَلِمُسْلِمٍ: «الدَّجَّالُ أَعْوَرُ الْعَيْنِ الْيُسْرَى، جُفَالُ الشَّعَرِ، مَعَهُ جَنَّةٌ وَنَارٌ فَنَارُهُ جَنَّةٌ وَجَنَّتُهُ نَارٌ».
Muslimning rivoyatida:
«Dajjolning chap ko‘zi yo‘q, o‘zi sersoch bo‘ladi. Uning jannati va do‘zaxi bo‘ladi. Uning do‘zaxi – jannatdir, jannati – do‘zaxdir», deyilgan.
وَلِأَبِي دَاوُدَ: «إِنَّ مَسِيحَ الدَّجَّالَ رَجُلٌ قَصِيرٌ أَفْحَجُ جَعْدٌ أَعْوَرُ مَطْمُوسُ الْعَيْنِ لَيْسَ بِنَاتِئَةٍ وَلَا جَحْرَاءَ فَإِنِ الْتَبَسَ عَلَيْكُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّ رَبَّكُمْ لَيْسَ بِأَعْوَرَ».
Abu Dovudning rivoyatida:
«Dajjol pakana, maymoq, jingalaksochdir, uning bir ko‘zi yo‘q, ko‘zi tep-tekis – bo‘rtib ham chiqmagan, ichkariga ham kirmagan. Agar ikkilanib qolsangiz, bilingki, Robbingiz unday emas», deyilgan.
Sharh: Mana shu sifatlardan uni tanib olaveringlar, tag‘in uning xudolik da’vo qilayotganiga aldanib qolmanglar.
عَنِ الْمُغِيرَةِ رَضِي اللهُ عَنْهُ قَالَ: مَا سَأَلَ أَحَدٌ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ الدَّجَّالِ مَا سَأَلْتُهُ وَإِنَّهُ قَالَ لِي: «مَا يَضُرُّكَ مِنْهُ»، قُلْتُ: لِأَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّ مَعَهُ جَبَلَ خُبْزٍ وَنَهَرَ مَاءٍ، قَالَ: «هُوَ أَهْوَنُ عَلَى اللهِ مِنْ ذَلِكَ». رَوَاهُ الشَّيْخَانِ.
Mug‘iyra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
Ikki shayx rivoyat qilganlar.
Sharh: Alloh taolo unga mo‘jiza kabi narsalarni juda ham oshirib berib qo‘ygan emas.
عَنْ حُذَيْفَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا مَعَ الدَّجَّالِ مِنْهُ، مَعَهُ نَهَرَانِ يَجْرِيَانِ أَحَدُهُمَا رَأْيَ الْعَيْنِ مَاءٌ أَبْيَضُ وَالْآخَرُ رَأْيَ الْعَيْنِ نَارٌ تَأَجَّجُ فَإِمَّا أَدْرَكَنَّ أَحَدٌ فَلْيَأْتِ النَّهَرَ الَّذِي يَرَاهُ نَارًا وَلْيُغْمِّضْ ثُمَّ لِيُطَأْطِئْ رَأْسَهُ فَيَشْرَبَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مَاءٌ بَارِدٌ وَإِنَّ الدَّجَّالَ مَمْسُوحُ الْعَيْنِ عَلَيْهَا ظَفَرَةٌ غَلِيظَةٌ مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ كَافِرٌ يَقْرَأُهُ كُلُّ مُؤْمِنٍ كَاتِبٍ وَغَيْرُ كَاتِبٍ».
Huzayfa roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam shunday dedilar: «Men Dajjolda nimalar bo‘lishini uning o‘zidan ham yaxshi bilaman. Uning ikkita oqib turgan anhori bo‘ladi, biri ko‘zga ko‘rinib turgan oq suv, biri – ko‘zga ko‘rinib turgan alangali olov bo‘ladi. Kimdir unga yetishsa, o‘ziga olov bo‘lib ko‘ringan anhorga sho‘ng‘isin. So‘ngra boshini egib, undan ichsin, chunki o‘sha sovuq suv bo‘ladi. Dajjolning ko‘zi tekis, ustini qalin et qoplagan. Uning ikki ko‘zi orasiga «kofir» deb yozilgan bo‘lib, yozishni bilganu bilmagan har bir mo‘min uni o‘qiy oladi».
Sharh: Dajjolning chap ko‘zi qalin et bilan qoplangan bo‘lib, tep-tekis holda bo‘ladi. Shuning uchun u «masiyh» – tekislangan deb ham ataladi.
وَعَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ الدَّجَّالَ يَخْرُجُ وَإِنَّ مَعَهُ مَاءً وَنَارًا فَأَمَّا الَّذِي يَرَاهُ النَّاسُ مَاءً فَنَارٌ تُحْرِقُ وَأَمَّا الَّذِي يَرَاهُ النَّاسُ نَارًا فَمَاءٌ بَارِدٌ عَذْبٌ فَمَنْ أَدْرَكَ ذَلِكَ مِنْكُمْ فَلْيَقَعْ فِي الَّذِي يَرَاهُ نَارًا فَإِنَّهُ مَاءٌ عَذْبٌ طَيِّبٌ». رَوَاهُمَا الثَّلَاثَةُ.
Yana o‘sha kishidan rivoyat qilinadi:
Ikkisini uchovlari rivoyat qilganlar.
(Davomi bor)
«Fitnalar va Qiyomat alomatlari» kitobidan