Iymon qushining qanotlari qo‘rquv va rajodir. Qurquv deyilganda, Allohdan qo‘rqish anglanadi. Allohdan ko‘rqish deganda esa, hayotimizning har lahzasini U Zotning nazorati ostida o‘tkazish hamda Allohning qahhor va mutlaq hokim Zot ekanini aslo unutmaslik tushuniladi. Zero, buning oqibatida jahannam azobi va jannatdan mahrumlik iztirobi yotadi.
Rajo deganda, Allohning rahmatidan umidvor bo‘lish tushuniladi. Zotan, Allohning fazlu karami hamda rahmatiga ko‘z tikib ibodat qilish natijasida Allohning roziligini topib, jahannam azobidan qutulish va jannatga erishish tuyg‘usi yotadi. Chunki Alloh taolo bandalariga mehribon Zotdir.
Mo‘min uchun qo‘rquv va rajo, xuddi qushning ikki qanoti singaridir. Qanotlar parrandaning parvozini hosil qiladigan asosiy vositadir. Zero, qush shu ikki parsiz yoki uning birisiz ucholmaydi, balki muvozanat saqlangandagina yengil uchadi. Demak, qushning parvoz qilishi uchun qanotlar qanchalik ahamiyat kasb etsa, mo‘minning saodatga erishishi uchun xavf va rajo shunchalik muhimdir. Naqshbandiya tariqatining buyuk shayxlaridan hazrat Amir Kulol qaddasallohu sirrah xavfu rajo haqida bunday deganlar:
Murg‘i imonro du par: xavfu rajost,
Murg‘i beparro paridan xatost.
Mazmuni: “Iymon qushida ikki qanot bor: xavf va rajo. Zero, qanotsiz qush uchishga yaramaydi”.
Ha, qanotsiz qush ham, qanotlaridan biri shikastlangan yoki singan parranda ham ucholmasligi aniq.
Mo‘min kishining qurquv va rajo o‘rtasida yashashi shariat tarozisining muvozanatli ikki pallasidir. Alloh taolodan qo‘rqish va U Zotning fazlu karamidan umid qilish, har bir musulmonning eng birinchi vazifasi hisoblanadi. Zero, xavf va rajosi bo‘lmagan kishining e’tiqodiga putur yetadi. Chunki inson qo‘rquv orqali gunohdan o‘zini saqlaydi. Natijada, qalbida Allohga muhabbat hosil bo‘ladi. Bu muhabbat uni Allohning fazlu karamidan umid qilishga undaydi. Bu esa, bandaning ibodatlarga havasi va rag‘bati ortishiga sababdir.
Mo‘min kishi umidsiz qo‘rquvga va qo‘rquvsiz umidga tushmasligi, balki shu ikkisi orasida hayot kechirishi lozim. Mabodo bulardan biri yo‘qolsa, inson yo ortiqcha umidsizlikka tushadi, yoki qo‘rquvni unutadi. Buning oqibati esa, ayanchlidir. Shu bois, mo‘min Allohdan qo‘rqib gunohlardan qochishi va U Zotdan umid qilib savobli ishlarni bajarishi lozim. Zotan, qo‘rquv va umid orqali imonimiz quvvatlanadi, e’tiqodimiz to‘g‘ri shakllanadi.
Qurquv va umidi bor kishining imoni mustahkam bo‘ladi. Zero, ular bir-birini to‘ldiradi. Allohning qahridan qo‘rqmay rahmatidan umid qilish beparvolik va g‘ururni yuzaga keltiradi. Shuning uchun, rajoda qo‘rquv bo‘lishi lozim. Zero, qo‘rquvsiz rajo Allohning rahmatidan noumid bo‘lishga sababdir. Qo‘rquvdan rahmat, ilm va rizo hosil bo‘ladi. Zero, Ibn Mas’ud roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday marhamat qiladilar:
رأس الحكمة مخافة الله
“Hikmatning boshi Allohdan qo‘rqishdir” (Imom Bayhaqiy rivoyati).
Alloh taolo barchamizni imonda, Islomda sobitqadam qilib, doimo xavf va rajo o‘rtasida hayot kechirishimizni nasib aylasin. Omin!
Tolibjon QODIROV
O‘zbek tili xalqimiz uchun milliy o‘zligimiz va mustaqil davlatchilik timsoli,
bebaho ma’naviy boylik, buyuk qadriyatdir.
Shavkat Mirziyoyev
O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi xalqimizning milliy mustaqillikka erishish yo‘lidagi muhim siljishlardan biri bo‘lib, ona tilimizning bor go‘zalligi va jozibasini to‘la namoyon etish bilan birga, uni ilmiy asosda rivojlantirish borasida ham keng imkoniyatlar yaratdi.
Yangi O‘zbekistonda o‘zbek tilining xalqimiz ijtimoiy hayotida va xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini tubdan oshirish, unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni vatanparvarlik, milliy an’ana va qadriyatlarga sadoqat, ulug‘ ajdodlarimizning boy merosiga vorislik ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda davlat tilini to‘laqonli joriy etishni ta’minlashga qaratilgan yangidan-yangi tashabbuslar ilgari surilayotgani juda muhim.
Davlat tili siyosiy, ijtimoiy va madaniy sohalarda xalqni birlashtiruvchi qudratli vosita sanaladi. Ona tilimiz so‘zlashuvchilar soni ko‘pligiga ko‘ra, sayyoramizda eng keng tarqalgan 40 ta tildan biri ekani ham quvonarlidir. Hozirgi vaqtda yer yuzida o‘zbek tilida so‘zlashuvchilar soni qariyb 60 million kishini tashkil etishi esa uning dunyodagi yirik tillardan biriga aylanib borayotganidan dalolat beradi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda barcha soha va tarmoqlar kabi ona tilimiz qadri va nufuzini yanada oshirish borasidagi siyosat va amaliy ishlar ham yangi bosqichga ko‘tarilmoqda. Buni o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi maqomi va obro‘-e’tiborini tubdan oshirish bo‘yicha qabul qilingan tarixiy farmon va qarorlar samaralari yaqqol tasdiqlaydi. Asosiy qonunimiz – Konstitutsiyamizning o‘zbek tilida qabul qilinishi esa ona tilimizning nufuzini yanada yuksaltirdi. Davlatimiz madhiyasi xalqaro maydonlarda o‘zbek tilida yangray boshladi. Ayniqsa, ona tilimiz Birlashgan Millatlar Tashkilotining yuksak minbarida ulkan siyosiy sammit va uchrashuvlarda baralla yangrab, tinchlik, do‘stlik va hamkorlik vositasiga aylanib borayotgani barchamizni quvontiradi. Til – millatning faxri, g‘ururi, ko‘zgusi. Millatlarni ajratib turuvchi asosiy belgilardan biri bu til ekan, har bir inson o‘z tilini bilishi, uni ulug‘lashi va shu bilan birga boshqa millatlarning ona tiliga ham hurmat bilan qarashi lozim.
Vatanimiz mustaqilligining ma’naviy asoslarini mustahkamlash, xalqimiz, avvalo, yosh avlodni milliy qadriyatlarimizga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalashda o‘zbek tilining ahamiyati tobora ortib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida davlat tilining maqomi xuquqiy jixatdan mustaxkamlab qo‘yildi. O‘zbekiston Respublikasining “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonunining qabul qilinishi ona tilimizning taraqqiyoti, rivojlanishi hamda o‘ziga xos va boy bisotini namoyish etishga keng imkoniyat yaratdi.
O‘zbek tili dunyodagi qadimiy, go‘zal va boy tillardan biri hisoblanadi. Tilimizdagi hayo, ibo, andisha, oriyat, mehrni yozuvchilarimiz asarlarida yaqqol ko‘rish mumkin. Mahmud Qoshg‘ariyning "Devoni lug‘atit turk" kitobi, Ahmad Yassaviyning hikmatlari, Alisher Navoiyning "Xamsa"si, Zahiriddin Muhammad Boburning "Boburnoma"si, Abdulla Qodiriyning betakror romanlari-oqibat so‘zlarini boshqa tilga aynan tarjima qilib bo‘lmaydi. Ularni faqat o‘zbek tilida ifodalash mumkin. Chunki bu tushunchalar xalqimizga xos va ularni aytishga faqat shu til qodirdir. Bizning ona tilimiz dunyodagi uch mingga yaqin til orasida turkiy tillar oilasiga mansub bo‘lib, jonli til sifatida qipchoq, qarluq, o‘g‘iz lahjalarida namoyon bo‘ladi. O‘zbek adabiy tili esa ana shu lahjalardagi so‘zlarning ma’lum bir me’yoriga keltirilgan shaklidir. U muttasil o‘sib, rivojlanib bormoqda. Uning rivojida so‘z mulkining sultoni Alisher Navoiyning xizmatlari beqiyosdir. Hazrat Navoiy til xaqida bunday yozadilar: “Ko‘ngil xazinasining qulfi tildir. Ul xazinaning kalitidin so‘z bil”.
O‘z ona tilimizga bo‘lgan muhabbatni xalqimizning, odamlarning samimiy suhbatlarida, yuksak axloqiy fazilatlarida ko‘rib, beixtiyor shunday el farzandi ekanligimizdan faxrlanamiz. O‘z tili uchun qayg‘urayotgan millat dunyo xalqlari safida o‘z o‘rnini, chinakam mustaqilligini asrashga, himoya qilishga jiddu jahd qilayotgan millat sanaladi. Millatning va milliy adabiyotning mavjudlik sharti bo‘lgan ona tilimiz taqdiri uchun kuyinish, uning ravnaqi uchun barcha imkoniyatlarni safarbar etish har birimizning burchimizdir.
Ona tilimizning xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini yuksaltirishda, uni milliy va umumbashariy tushunchalar asosida taraqqiy etgan tillar safiga qo‘shishda har birimiz tilimizga chuqur hurmat bilan e’tibor berishimiz kerak.
Shu o‘rinda ma’rifatparvar bobomiz, o‘z davrida o‘nga yaqin dunyoviy tillarni puxta o‘rgangan olim Is'hoqxon Ibratning quyidagi fikrlari e’tiborga molik: “Bizning yoshlar, albatta, boshqa tilni bilish uchun sa’y-harakat qilsinlar, lekin avval o‘z ona tilini ko‘zlariga to‘tiyo qilib, ehtirom ko‘rsatsinlar. Zero, o‘z tiliga sadoqat – bu Vataniy ishdir”.
Biz tilimizni qanchalik asrasak, yuksaltirsak, rivojlanishiga hissa qo‘shsak, o‘zga millatlar ham bizning tilimizni hurmat qilishadi hamda uning dunyo hamjamiyati maydonidagi o‘rni va poydevorini shunchalik mustahkam qo‘ygan bo‘lamiz.
Odiljon Narzullayev,
Yangiyul tumani “Qirsadaq’’ jome masjidi imom xatibi