Opamni farzandi yo‘q. Ko‘p yil davolandilar. Kimdir bola asrab olsa va unga mehr bersa o‘zi ham farzand ko‘rishini aytibdi. So‘ramoqchi bo‘lganim dinimizda bola asrab olishga ruxsat berilganmi? Ruxsat bo‘lsa qanday hukmlar bor?
Javob: Bismillahir rohmanir rohiym.
Dinimizda bola asrab olishga ruxsat beriladi, ammo unga quyidagi shartlar qo‘yilgan:
1. Asrab olingan bolani o‘z otasiga nisbat berilishi;
Bolani o‘z otasini nomi bilan chaqirish (ya’ni seni otang menman yoki otang falonchi, deb o‘z otasidan boshqa odamni ota sifatida ko‘rsatmaslik kerak);
Alloh taolo asrab olingan farzandlar haqida bunday marhamat qilgan: “Ularni (asrab olingan bolalarni) o‘z otalari (ismi) bilan chaqiringiz. Shu Alloh nazdida adolatliroqdir. Bas, agar ularning otalarini bilmasangiz, u holda (ular) sizlarning diniy birodarlaringiz va do‘stlaringizdir. Qilgan xatolaringiz sababli sizlarga gunoh yo‘qdir, lekin ko‘ngillaringiz (bilan) qasd qilingan narsadagina (gunohkor bo‘lursiz). Alloh kechirimli va mehribon zotdir” (Ahzob surasi 5-oyat).
Bu oyatlar nozil bo‘lgunicha, odamlar orasida birovning bolasini o‘g‘il qilib, o‘z o‘g‘illaridek nomlaganlar va jamiyatdagi mavjud tushuncha, urf-odatlar ila ish tutishgan. Oyat nozil bo‘lgach bu hukm o‘zgardi.
2. Asrab olingan bola asrab oluvchiga mahram bo‘lishi;
Bolani qaramog‘iga olishda avvalo imkon qadar yaqin qarindoshlarning bolalaridan (ya’ni asrab olinayotgan bola o‘g‘il bola bo‘lsa ayolning, qiz bola bo‘lsa erning aka-uka yoki opa-singillarining bolalaridan) birini qaramog‘iga olishi kerak. Chunki ular o‘rtasida nasab jihatidan mahramlik bor. Bordiyu yaqin qarindoshlardan bola olish imkoni bo‘lmay, begona bola olinsa va u qiz bo‘lsa, asrab oluvchi erning emizikli holatdagi opa-singillari yoki aka-ukalarining ayollari ikki yarim yil ichida bolani emizsalar yoki ularning suti ichirilsa, asrab oluvchi erning jiyani hisoblanib, mahramiga aylanadi. Agar asrab olingan bola o‘g‘il bo‘lsa, asrab oluvchi ayolning emizikli holatdagi opa-singillari yoki aka-ukalarining ayollari o‘sha o‘g‘il bolani emizsalar asrab oluvchi ayolga jiyan bo‘lgani uchun, mahram hisoblanadi (ikki yarim yildan so‘ng emizish yoki bolaga yuqorida zikr qilingan ayollardan boshqalarning sutini ichirish bilan mahramlik sobit bo‘lmaydi). Shunday yo‘l bilan bir oilada nomahramlar jamlanib qolishining oldi olinadi. Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi. U kishi o‘z jiyanlari Urva roziyallohu anhuga shunday hikoya qilib beradilar. Aflaha ismli emikdosh amakim kirishga izn so‘ragan vaqtda u kishidan o‘zimni olib qochdim va ro‘molni o‘rab oldim.
So‘ng bu haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga xabar berganimda:
"Uning oldida ro‘mol o‘rashingizga hojat yo‘q, chunki nasab jihatidan mahramlik sobit bo‘lganidek emikdoshlik sababli ham mahramlik hosil bo‘ladi", dedilar (Imom Muslim rivoyatlari).
3. Asrab olingan bolaning meros olmasligi;
Asrab olingan bola va asrab oluvchilarning o‘rtasida nasabiy aloqasi bo‘lmasa, bir-birlaridan meros olishlari joiz bo‘lmaydi. Balki qo‘llarida qolgan mulklar nasabiy merosxo‘rlarning haqqi hisoblanadi.
Bola asrab olishdan maqsad, ko‘p bolalik oilalarga yordam berish yoki yetimning boshini silash savobini topish bo‘lmog‘i lozim. Hech qachon asrab olingan bola haqiqiy farzand bo‘lmaydi. Agar asrab olingan farzanddan kelajakda boquvchiga hech qanday naf tegmasa, aksincha zarar yetgan taqdirda ham bundan afsuslanmaslik kerak bo‘ladi, aks holda qilingan xizmatning savobi bekor bo‘ladi. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi
Muhtaram vatandoshlar!
Siz, azizlarni, barcha mo‘min-musulmon yurtdoshlarimizni, butun xalqimizni ulug‘ va mo‘tabar ayyom – Qurbon hayiti bilan chin qalbimdan samimiy muborakbod etib, o‘zimning yuksak hurmatim va ezgu tilaklarimni bildirishdan g‘oyat mamnunman.
Jamiki islom ummati uchun qadrli bo‘lgan ushbu shukuhli bayram – Iyd al-Adhoni el-yurtimiz bilan birgalikda tinch va osoyishta muhitda kutib olayotganimiz uchun, avvalo, mehribon va qudratli Alloh taologa behisob shukronalar aytamiz.
Hech shubhasiz, keyingi yillarda Yangi O‘zbekistonda ijtimoiy, xalqchil davlat barpo etish, uning ma’naviy asoslarini mustahkamlash va ta’sirchanligini oshirishda muqaddas islom dini, uning asosiy bayramlaridan biri bo‘lgan Qurbon hayiti ham muhim rol o‘ynamoqda.
Ayniqsa, bu bayramning insonparvarlik, ahillik, saxovat va olijanoblik kabi fazilatlari yurtimizda “Inson qadri uchun, inson baxti uchun” degan ezgu g‘oya asosida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlarga uyg‘un va hamohang bo‘lib, aholining ehtiyojmand qatlamlarini qo‘llab-quvvatlash, keksalar, yoshlar va xotin-qizlar haqida alohida g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, kambag‘allikni qisqartirishga qaratilgan dasturlarimiz samarasini oshirishga xizmat qilayotganini alohida ta’kidlash o‘rinlidir.
Aziz do‘stlar!
Bugungi kunda mamlakatimizda turli millatlar va diniy konfessiyalar o‘rtasidagi hamjihatlikni mustahkamlash, vijdon erkinligini ta’minlash, diniy-ma’rifiy merosimizni asrab-avaylash, yosh avlodni milliy va umumbashariy qadriyatlar ruhida tarbiyalash bo‘yicha ulkan ishlar amalga oshirilmoqda.
Bu haqda so‘z yuritganda, islom dinining ezgu tamoyillarini chuqur o‘rganish, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilayotganini ta’kidlash lozim. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi – Samarqand shahri 2025 yilda islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda, Imom Buxoriy, Imom Moturidiy va Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari qatoriga, shu yil Buxoro shahrida o‘z faoliyatini boshlaydigan Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi ham qo‘shildi.
Poytaxtimiz Toshkent shahrida bunyod etilayotgan Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz va xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida Yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanadi, deb ishonaman.
Hurmatli yurtdoshlar!
Shu saodatli kunlarda 15 ming nafar vatandoshimiz muqaddas haj ziyoratini ado etmoqda. Ezgu duo va niyatlar ijobat bo‘ladigan mana shunday munavvar lahzalarda ularni ham Qurbon hayiti bilan samimiy qutlab, Yaratgandan yurtimizga sog‘-omon qaytib kelishlarini so‘raymiz.
Umid qilamizki, muhtaram hojilarimiz jamiyatimizda birdamlik, oila va mahallalarimizda mehr-oqibat muhitini yanada mustahkamlash, yoshlarimiz tarbiyasini kuchaytirish, ularni ilm-ma’rifatga, zamonaviy kasb-hunarlarni egallashga, Vatan himoyachisi bo‘lishga targ‘ib etish, muhtoj insonlarga ko‘mak berishda alohida ibrat va namuna ko‘rsatadilar.
Qalblarimiz quvonchga to‘lgan ushbu fayzli kunlarda xorijiy davlatlarda bo‘lib turgan vatandoshlarimizni ham bugungi ulug‘ ayyom bilan chin dildan qutlab, ularga sog‘lik-omonlik, baxt va omad tilaymiz.
Jahonning uzoq-yaqin o‘lkalaridagi musulmon ummatini ham qizg‘in tabriklab, ularning xalqlari va mamlakatlariga tinchlik, ravnaq va farovonlik tilab qolamiz.
Aziz va muhtaram vatandoshlar!
Hozirgi kunda dunyo naqadar murakkab va tahlikali bo‘lib borayotganini barchamiz ko‘rib turibmiz. Bunday keskin sharoitda yurtimizda tinchlik, o‘zaro hurmat va totuvlik muhitini saqlab, barcha soha va tarmoqlarda fidokorona mehnat qilib ko‘zlagan yuksak maqsadlarimizga yeta olamiz.
Albatta, o‘z tarixida ne-ne sinov va mashaqqatlardan munosib o‘tgan mard va olijanob xalqimiz bunga har tomonlama qodir.
Bu yo‘lda el-yurtimizga mansub mehr-oqibat, o‘zaro birlik va jipslik biz uchun beqiyos kuch-qudrat manbai bo‘lib xizmat qiladi, deb ishonaman.
Siz, azizlarni muqaddas Qurbon hayiti bilan yana bir bor chin dildan tabriklab, barchangizga tinchlik-xotirjamlik, sihat-salomatlik, xonadonlaringizga fayzu baraka tilayman.
Qutlug‘ ayyom barchamizga muborak bo‘lsin!
Shavkat Mirziyoyev,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti