Cavol: Qabrda savol-javob qaysi tilda bo‘ladi? Ba’zilar arab tili deyishdi. Shunga ko‘ra vafot etgan kishi arab tilini tushunmasachi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Qabrda bo‘ladigan savol-javoblar bizga nisbatan g‘ayb bo‘lib, savol-javoblar muayyan tilda bo‘lishi haqida biror oyat va hadisda ochiq aytilmagan. Shuning uchun bu borada bahs-munozaralardan tilni tiyishimiz maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu bilan mashg‘ul bo‘lish kishining dini va dunyosi uchun hech qanday foyda keltirmaydi. Albatta, har bir qavmga o‘zining tilidan payg‘ambar yuborgan Hakim zot bo‘lmish – Alloh taolo qabrda ham bandani noqulay holga solib qo‘ymaydi.
Biz bilishimiz lozim bo‘lagan narsa – qabrda kishi ayrim savollar bilan imtihon qilinishi va savollar berilishi haq va rostdir. Zero, bu borada ko‘plab hadislar naql qilingan.
Jumladan, Usmon roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda aytilishicha, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam qachon mayyitning dafnidan forig‘ bo‘lsalar qabr ustiga kelib: “Birodaringiz uchun istig‘for ayting. Unga sabot so‘rang. Chunki hozir u so‘raladi”, der edilar (Imom Abu Dovud va Imom Bazzor rivoyat qilishgan).
Ammo ushbu savol-javob aynan qaysi tilda bo‘lishi ma’lum emas. Shunisi aniqki, u yerdagi savollar banda tushunadigan va anglaydigan holatda bo‘ladi.
Shuning uchun ham Alloma Ibn Hajar rahimahulloh: “Har kimga o‘zining tilida xitob qilinishi ehtimoli bor” deganlar (“Al-imta’ bil-arbain al-mutabayinatis-samo’” kitobi). Tavfiq Allohdan.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.
Sayyor yig‘ilish
Xabaringiz bor, shu yil hajga borgan yurtdoshlarimiz Arafot vodiysida muhtaram Prezidentimizga Qurbon hayiti tabirigini yo‘llab, yurtga qaytgach har bir hoji «Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari» degan ezgu tashabbusni bir ovozdan olg‘a surgan edilar.
Ana shu ezgu tashabbus bugun amalga ko‘chib, hojilar imom-xatiblar, mahalla faollari bilan birgalikda xonadonlarga, oilalarga kirib boryapti.
Shu yil 17 iyul kuni Toshkent viloyati bosh imom-xatibi Doniyor domla Ikromov boshchiligida O‘rta Chirchiq tumanidagi «Usmon ota» jome masjidida tumanlar/shaharlar bosh imom-xatiblari, «Haj 2025» hojilari, mahalla faollari ishtirokida yig‘ilish bo‘lib o‘tdi.
Tadbirdan so‘ng tumandagi mahallalarga chiqilib, oilalar o‘rganildi. Ajrim yoqasida turgan yoshlar yarashtirildi, spirtli ichimlikka ruju qo‘ygan kishilar bilan yakka tartibda suhbatlar o‘tkazilib, ularga yo‘l-yo‘riqlar ko‘rsatildi, tavsiyalar berildi.
Bunday tadbir qamrovi kengligi bilan alohida ahamiyat kasb etyapti. Gap shundaki, tadbir doirasida bir oila 12 nomdagi turli adabiy-badiiy kitoblar sovg‘a qilindi.
Tumandagi masjidlar imom-xatiblari ham tadbirda faol qatnashdilar.
Shundan so‘ng yana «Usmon ota» masjidiga qaytilib, amalga oshirilgan ishlar ko‘rib chiqilib, kelgusidagi rejalar belgilab olindi.
Xayrli duolar bilan sayyor yig‘ilish nihoyasiga yetdi.
Toshkent viloyati vakilligi
Matbuot xizmati