Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Hanafiy mazhabi ibodat, muomalot va boshqa barcha sohalarda Qur’on va Sunnatdagi qoidalarning xulosasi ekan. Buni qanday tushunish kerak? Masalan, bugungi kunda avtomashina, samolyot va poyezddan foydalanishning hukmini, aksiya muomalalari va boshqa masalalarning hukmini mana shu qoidalarga solib o‘rganamiz. Lekin Qur’on va Sunnatda aynan mashina yoki samolyotning, aksiyadorlikning hukmi yo‘q-ku? Uning hukmini qayerdan olamiz? Ularni Qur’on va Sunnat asosida ishlab chiqilgan qoida asosida olamiz. Bizga kerakli masalaning hukmi ana shu qoidadan kelib chiqadi. Xullas, hanafiy mazhabi mana shu mashaqqatli vazifani bajardi. Sizu biz o‘tirib, o‘sha qoidalarni ishlab chiqishimizga, bugungi kundagi masalalar bo‘yicha hukm izlashimizga ehtiyoj qolmadi, buning o‘rniga mana shu mazhab «Marhamat» deb, bu qoidalarni taqdim qildi. Avvalgi avlodlar o‘z davridagi masalalarni bu qoidalarga qanday solgan bo‘lsa, biz ham yeyish-ichishdan tortib barcha masalalarni shu qoidalarga solishimiz mumkin bo‘ldi.
«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan
Inson hayotida eng qimmatbaho ne’matlardan biri vaqtdir. U nihoyatda tez o‘tadi, biror narsaga bog‘lab, to‘xtatib, ortga qaytarib bo‘lmaydi. Har lahza inson umridan bir bo‘lakdir. Shuning uchun vaqtni samarali o‘tkazish, uni qadrlash har bir aqlli inson uchun juda muhim.
Har insonga bir umr berilgan. U yillar, oylar, kunlar, daqiqalar bilan hisoblanadi. Bir soat bekorga ketsa, umrimizdan bir qism bekor ketgan bo‘ladi. Ko‘pincha biz "ertaga qilib qo‘yaman", "keyinroq boshlayman" deya o‘zimizni aldab qo‘yamiz. Aniq reja asosida hayot kechirish, har bir kunni maqsadli va mazmunli o‘tkazish vaqtdan unumli foydalanishning asosiy yo‘lidir. Ilm o‘rganish, mehnat qilish, sog‘liqqa e’tibor qaratish, oila va yaqinlarga vaqt ajratish — bularning bari vaqtning to‘g‘ri taqsim qilinishi bilan bo‘ladi.
Tan olish kerak, zamonaviy texnologiyalar, ijtimoiy tarmoqlar va axborot oqimi vaqtimizni o‘g‘irlab, bizni chalg‘itmoqda. Lekin ayb o‘zimizda. Ba’zan keraksiz narsalarga soatlab vaqt sarflaymiz, keyin esa "vaqtim yetmadi" deb shikoyat qilamiz. Shuning uchun ham hayotda "nimalar muhim, nimalar esa vaqt sarflashga arzimaydi" degan savolga aniq javob topib olish lozim. Vaqtga e’tiborli inson – mas’uliyatli insondir. U har bir vazifani o‘z vaqtida bajaradi, orzulari sari qat’iyat bilan intiladi va hayotini nazorat qila oladi.
Islom dinida ham vaqtga alohida ahamiyat berilgan. Qur’oni karimdagi Asr surasida Alloh taolo asr (vaqt)ga qasam bilan insonning zararda ekani ta’kidlagan. Bu esa vaqtning beqiyos ekanini yana bir bor yodga soladi. Faqat iymon keltirgan va yaxshi amallar qilgan, bir-birlariga Haq (yo‘li)ni tavsiya etgan va bir-birlariga (mana shu Haq yo‘lida) sabr-toqat qilishni tavsiya etgan zotlargina najot topishi aytilib, ulgurib qolishga da’vat etilgan. Demakki, vaqtni to‘g‘ri sarflay olgan insongina yutuqqa erishadi. Hayotimizdagi har bir daqiqa – bebaho xazina. Undan oqilona foydalanib qolish kerak, azizlar.
Abdulvohid ISAQOV,
Namangan shahridagi
“Miryoqubboy Mirhakimboy”
jome masjidi imom xatibi