Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Ota-onaga oq bo‘lish og‘ir gunoh ekanini ko‘pchilik biladi. Ammo oq bo‘lishning chegarasi, o‘lchovi, oq bo‘lishga sabab bo‘ladigan narsalar aynan nimalardan iborat ekani haqida ko‘pchiligimizda ilmiy asoslangan dalil va hujjat yo‘q. Ko‘p narsalar umumiy ma’lumotlardan nariga o‘tmaydi. Ushbu sarlavha ostida keladigan ma’lumotlar orqali bu mavzuni qo‘ldan kelganicha o‘rganishga harakat qilamiz.
عَنْ سَعِيدٍ الْمَقْبُرِيِّ؛ أَنَّهُ سَمِعَ السَّلُولِيَّ يُحَدِّثُ نَوْفَلَ بْنَ مُسَاحِقٍ؛ أَنَّهُ سَأَلَ كَعْبَ الْأَحْبَارِ: مَا تَجِدُونَ فِي كِتَابِ اللهِ مِنْ عُقُوقِ الْوَالِدَيْنِ؟ قَالَ: أَنَا أُخْبِرُكَ إِذَا أَقْسَمَ عَلَيْهِ فَلَمْ يَبَرَّهُ، وَسَأَلَهُ فَلَمْ يُعْطِهِ، وَائْتَمَنَهُ فَلَمْ يَرُدَّ عَلَيْهِ، وَاشْتَكَى إِلَى اللهِ مَا يَلْقَى مِنْهُ، فَذَلِكَ الْعُقُوقُ كُلُّهُ.
Sa’id Maqburiydan, u Saluliydan Navfal ibn Musohiqqa hadis aytayotganini eshitdi.
Sharh: Ushbu rivoyatda bolaning ota-onaga oq bo‘lib qolishiga sabab bo‘ladigan amallardan ba’zilari zikr qilinmoqda:
1. Ota-ona bolasi haqida qasam ichsa, bola unga amal qilmasligi.
Ya’ni, ota-ona bolasini o‘rtaga qo‘yib qasam ichdi. Ular qasamxo‘r bo‘lmasligi uchun bola qasamdagi ishni qilishi lozim. Agar beparvo bo‘lib, mazkur amalni qilmay, ota-onani tang holga solib qo‘ysa, ularga oq bo‘ladi.
2. Ota-ona bolasidan biror narsani so‘rasa, bola imkoni bo‘lib turib, bermasligi.
Ota-ona hojatmand bo‘libmi, ko‘ngli tusabmi yoki boshqa bir sababdanmi, bolasidan biror narsani berishini so‘radi. Bola o‘sha narsani darhol, xursandchilik bilan ota-onasiga berishi kerak. Zotan, Nabiy sollallohu alayhi vasallamning hadisi shariflarida aytilganidek, bolaning o‘zi ham, moli ham otanikidir.
Agar bola ota-onasi so‘ragan narsani bermasa, ularga yomonlik qilgan hisoblanadi va bu yomon ishi bilan ota-onasiga oq bo‘ladi.
3. Ota-onasining omonatiga xiyonat qilishi.
Ota-ona bolasiga biror narsani omonat qilib topshirsa-yu, u omonatga xiyonat qilsa, ota-onasiga oq bo‘ladi. Begona, hatto g‘ayridin odamning omonatiga xiyonat qilish ham katta gunoh hisoblanadi. Shunday ekan, ota-onaning omonatiga xiyonat qilish ularga oq bo‘lish uchun kifoya qiladi.
4. Farzand ota-onasi u haqda Allohga shikoyat qiladigan ish qilishi.
Ya’ni bolaning bir qilmishlari borki, ota-onasi ularga chiday olmasdan, Allohga yolvorib: «Allohim, bolam meni shunday qildi», deb shikoyat qilsa, o‘sha bola ham oq bo‘ladi.
5. Ota-onaga qilish lozim bo‘lgan yaxshilikni qilmaslik «salbiy oq bo‘lish» deb ataladi. Ulardan birortasini qilmagan odam ota-onasiga o‘sha sohada oq bo‘laveradi.
6. Ota-onaga oq bo‘lish amaliy va kalomiy qismlarga bo‘linadi. Ota-onaga gap-so‘z bilan ozor yetkazgan odam ularga kalomiy oq bo‘ladi. Ota-onaga bir qilmishi bilan ozor berganlar amaliy oq bo‘ladi.
Bularga ota-onani malol olish, ularga do‘q qilish, g‘azab ko‘rsatish, tik qarash kabi narsalar kiradi.
7. Ota-onaga oq bo‘lishning umumiy o‘lchovi shuki, begona kimsaga qilinsa, kichik gunoh bo‘ladigan amallar ota-onaga nisbatan qilinganda katta gunohga aylanadi.
«Yaxshilik va silai rahm» kitobi 1-juz.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga
Bismillahir Rohmanir Rohim
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh
Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!
Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.
Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.
Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.
Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.
Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.
Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.
Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.
Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.
Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.
Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.
Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.
Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:
– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;
– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;
– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;
– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;
– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;
– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;
– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;
– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;
– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.
Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.
Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.
Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:
“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,
Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.
Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!
Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.
Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!
Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!
Hurmat va kamoli ehtirom ila,
O‘zbekiston hojilari,
Makka shahri Arafot vodiysi,
2025 yil 5 iyun