Sayt test holatida ishlamoqda!
21 Iyul, 2025   |   26 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:30
Quyosh
05:08
Peshin
12:34
Asr
17:38
Shom
19:55
Xufton
21:25
Bismillah
21 Iyul, 2025, 26 Muharram, 1447
Maqolalar

Abu Bakr roziyallohu anhuning so‘zlari

18.12.2024   5005   4 min.
Abu Bakr roziyallohu anhuning so‘zlari

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Bir insonning hayotga qarashini, uning shaxsiyatini bilish uchun u yoki bu vaziyatda aytayotgan so‘zlariga, gapiga yarasha qilayotgan xatti-harakatlariga nazar tashlashning o‘zi kifoya. Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu Islom tarixidagi o‘zi aytgan so‘zlariga amal qiluvchi eng sodiq insondir.

Binobarin, u kishi nafaqa qilishni yaxshi ko‘rishini aytgan, shuningdek, butun hayoti davomida bor boyligini Islom yo‘lida sarflagan. Mana, Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhuning so‘zlarini o‘zingiz bir o‘qib ko‘ring:

«Bu dunyodagi menga eng suyukli narsa Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning yuzlariga qarash, qizimning u zotga rafiqa bo‘lishi va mol-dunyomni u zot uchun sarflash buldi».

«Bu dunyoda uch narsani suydim: sizning yuzingizga qarash; siz uchun mol-dunyo sarflash, sizga vahiy qilingan Qur’onni o‘qish».

«Biz Allohning saxovatli qulimiz».

«Agar mol infoq qilmaganlarda, qurol undan foydalana olmaydiganlarda, fikr qabul qilmaydiganlarda bo‘lsa, ishlar buziladi».

«Biz bir haromga tushib qolishdan qo‘rqib, yetmish (dan ko‘p) halolni tark etardik».

«Yaxshi ko‘ringan, lekin nihoyasi jahannam bilan tugaydigan yaxshilik yaxshilik emas. Yomon ko‘ringan, lekin nihoyasi jannat bilan tugaydigan yomonlik yomonlik emas».

«Allohga qasamki, men namoz bilan zakotni ajratadiganlarga («Namoz o‘qiymiz, zakot bermaymiz», deganlarga) qarshi albatta jang qilaman».

«Insonlar ikki toifaga bo‘linishini ko‘rdim. Kimdir dunyoni, kimdir oxiratni xohlaydi. Men esa Mavloni afzal ko‘rdim».

Katta boylikka ega bo‘lgan Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu musulmon bo‘lganida qo‘lida qirq ming dirham bor edi. U bor-budini qullarni ozod qilish va Islomga yordam berish uchun sarfladi. Alloh yo‘lida hijrat qilgan paytda qo‘lida bor-yo‘g‘i besh yuz (ba’zi rivoyatlarda besh ming) dirham bor edi. Musulmon bo‘lgani uchun qiynoqlarga uchragan uchta joriya va to‘rtta qulni sotib olib, ozod qildi.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam u kishiga yer va har yili o‘n uch tonna (yuz vasaq) xurmo berishni tayinladilar. U kishi hijratdan keyin Madinada yana besh ming dirham sarmoya bilan yangidan tijorat qila boshladi. Madinaning chekkasida va shahar markazida uylari, Madina atrofidagi Xaybarda va Bahraynda yeri bor edi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam vafot etgan yillari savdo qilish uchun Busraga borib, mollarini sotdi. O‘shanda Tabuk g‘azoti uchun to‘rt ming dirham xayr-ehson qildi, xalifalikni boshlaganida esa hamma mol-mulki va boyliklarini baytulmolga berdi.

Ibn Is'hoqning rivoyat qilishicha, hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu xalifa etib saylanganidan keyin bozorda boshiga kiyim qo‘yib sotib yurganida Umar ibn Xattob va Abu Ubayda ibn Jarroh roziyallohu anhumo uchrab qolishgan. Ikkovlari unga:

«Musulmonlarga boshliq bo‘la turib, nega bunday qilib yuribsan?» deyishgan. Hazrati Abu Bakr:

«Ahli ayolimni qayerdan boqaman?» degan.

Ikkovlari: «Senga maosh tayinlaylik» deb, har kuniga yarimta qo‘y tayinlashgan».

Biroq bu mablag‘larning salmoqli qismi elchilar va mehmonlarga sarflangan.

Xalifa Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu baytulmolning ortiqcha daromadidan «ato» yoki «atiya» nomi bilan erkak, ayol, katta-kichikni ajratmasdan, barcha musulmonlarga teng miqdorda maosh ajratgan. U kishi xalifalikning birinchi yilida har bir kishiga yiliga 7,3 dirhamdan, ikkinchi yili esa yigirma dirhamdan tarqatgan.

Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu xalifa bo‘lganidan keyin shaxsiy boyliklarining barchasini kambag‘allarga tarqatgan. Davlat maoshini olgan bo‘lsa-da, go‘yo oddiy odamdek, hatto ulardan ham faqirona hayot kechirgan. Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhudan faqat bir sog‘in tuya, bir qul, bir parcha mato va sut sog‘ish uchun bir idish meros qolgan.

Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu Alloh taolo u kishiga bergan dunyo ne’matlarini U Zot rozi bo‘ladigan ishlarga sarflagan.

«Millioner sahobalar» kitobidan

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda

21.07.2025   392   7 min.
O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda

Bugun O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muzeyi “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” bo‘ylab joylashtiriladigan miniatyuralarning tayyorlanish jarayoni bilan tanishish uchun olimlar, mutaxassislar ishtirokida ommaviy axborot vositalari vakillariga press tur tashkil etildi. 


    Ikkinchi Renessans davri miniatyuralarini o‘z ichiga olgan  “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” uzunligi qariyb 52 metr, bo‘yi bir metrli ganchkor bezak bilan hisoblaganda 5 metrni tashkil etadi.


    Devor bo‘ylab jami 10 dan ortiq miniatyura o‘rin oladi. Devoriy suratning hajmini hisobga olgan holda miniatyuralarni 50 ga yaqin rassomlar ikki oydan buyon tinim bilmay mehnat qilmoqda.


    San’atshunoslik fanlari bo‘yicha falsafa doktori, rassom Behzod Hojimetovning ma’lum qilishicha, devor uchun Hirot Buxoro, Samarqand va qisman hind miniatyura maktablari asosida ishlangan miniatyuralar saralab olingan. 

    “50 ga yaqin miniatyuralar orasida Sheroz, Isfahon, Tabriz miniatyura maktablari uslubida ishlanganlari ham bor edi, ammo o‘zimizning allomalar, tarixiy voqeliklar aks etgan rasmlar tanlab olindi. Bundan tashqari ov, jang kabi manzaralardan voz kechildi. Sababi devoriy suratlar konsepsiyasi birinchi o‘rinda sivilizatsiyalar, shaxslar hamda kashfiyotlar mavzularini o‘z ichiga oladi. Miniatyuralar ham shu mavzulardan chetlab o‘tilmagan holda saralangan. 10 dan ortiq miniatyura chizish ishlarining 80 foizini bajarib bo‘ldik. Muzey devorining balandligi 8 metrni tashkil qilib, uning 3 metrdan yuqori qismiga aynan ushbu miniatyuralar devori joylashtirishi ko‘zda tutilgan. Miniatyuralar hajmini inobatga oladigan bo‘lsak, uni Ginness rekordlar kitobiga ham kiritishimiz mumkin. Kompozitsiyalarimiz yuqori sifatli matoga, sifatli bo‘yoqlar bilan chizildi hamda Italiyadan keltirilgan tilla suvi bilan ishlov berildi. Endilikda ustaxonada ishlangan barcha ishlarni O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining qurilishi yakuniga yetgan binosiga olib borib, maxsus yelimlar bilan devorga joylashtirish ishlari qolgan. Miniatyuralarni tanlashda ekspozitsiyada joylashtirilgan faksimellar, eksponatlar va qo‘lyozmalarni takrorlamaslikka e’tibor qaratildi. Shuningdek, bosh g‘oya sifatida kashfiyotlar va sivilizatsiyalar mavzusiga e’tibor berildi.
 
   Miniatyuralarning ayrimlari bizgacha to‘liq yetib kelmagan, ularni devor hajmiga moslashtirib, o‘z uslubidan chiqmagan holda kompozitsiyani to‘liq tikladik. Shuningdek, har bir miniatyuralar orasiga o‘sha davrda ishlatilgan naqshlar bilan hoshiyalar chizildi. Ushbu naqshlarni ikki xil – Buxoro hamda Hirot maktabi uslubida chizdik. Naqshlardan aynan bittasi ilmiy kengash a’zolari tomonidan tanlanib, barcha miniatyuralar orasiga joylashtiriladi” – dedi rassom Behzod Hojimetov. 

    
    Qayd etilishicha, devordagi miniatyuralardan Amir Temurning Movarounnahr hukmdori deb e’lon qilinishi va uning ilm-fan, madaniyat va me’morchilik rivojiga qo‘shgan hissasiga alohida e’tibor qaratiladi. Bu tarixiy jarayonni ifodalashda Sharafiddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” asarining Londonda, Britaniya kutubxonasida saqlanayotgan nusxasidagi miniatyuralardan foydalanilgan. Devor markazida Amir Temurning toj kiyish marosimi aks etgan “Balx qurultoyi” miniatyurasi joylashtirgan. Asosiy e’tibor Amir Temurning ma’rifatparvar hukmdor sifatidagi siymosini ko‘rsatib berishga qaratiladi. Jumladan, ushbu yirik tasviriy san’at asarida Amir Temur davrida qurilgan imoratlar tasvirlanadi. Shu bilan birga Samarqandda Behzod tomonidan aks ettirilgan Bibixonim masjidining qurilish jarayoni ham alohida ko‘rsatiladi. Mirzo Ulug‘bek va uning jahon ilm-faniga qo‘shgan hissasiga ham alohida e’tibor qaratiladi. Ulug‘bekning hayotligida chizilgan ikkita miniatyura – ulardan biri Nizomiy “Xamsa”sidan olingan miniatyura, ikkinchisi As-Sufiyning “Kitabi sivaril-kavakib as-sabita” kitobidagi Sefey yulduz turkumi suratidir. Mirzo Ulug‘bekning asl qiyofasini tiklashda bu suratlar katta o‘rin tutadi. Shu bois rangtasvir asarida ushbu miniatyuralarni ham aks ettirish nazarda tutiladi. 


    Xurosondagi Temuriylar davri Renessansida Husayn Boyqaro va Alisher Navoiyning hissasi alohida ko‘rsatiladi. Bunda qadimiy miniatyuralar orqali Hirot manzaralari, Navoiy, Husayn Boyqaro, ularning davrasida turgan Abdurahmon Jomiy, Kamoliddin Behzod, Xondamir singari Hirot madaniy muhiti namoyandalari ko‘rsatib beriladi. Shuningdek, Husayn Boyqaroning ilm va madaniyat homiysi sifatidagi rolini ham ko‘rsatib berish maqsad qilingan. Bunda ham turli qo‘lyozmalarda aks etgan ana shunday miniatyuralardan foydalaniladi. 


    Mazkur ekspozitsiyada Bobur va Boburiylar merosiga ham alohida e’tibor qaratiladi. Boburga bag‘ishlangan qismda uning tarixiy qo‘lyozmalardagi miniatyuralaridan keng foydalaniladi. Ayniqsa, Amir Temurning Bobur va va uning avlodlari qurshovida yaratilgan miniatyurasi alohida o‘rin tutadi. 

 

    Shuningdek, Markaziy Osiyoda Temuriylardan so‘ng davlatni uzoq vaqt idora qilgan Shayboniylar va Ashtarxoniylar davridagi ilm-fan, ta’lim va madaniy hayot o‘sha davrda chizilgan tarixiy suratlarda o‘z aksini topadi.


    O‘tkazilgan taqdimotda bir qator tarixchi va san’atshunos olimlar, ishchi guruh a’zolari hamda rassomlar ishtirok etib, “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yuzasidan o‘z fikr va mulohazalarini bildirib o‘tdi. Ayrim ko‘zga tashlangan kamchiliklarni tuzatish bo‘yicha takliflar berildi.  


   O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy kotibi Rustam Jabborov ham miniatyuralar devorini shakllantirishda rassomlar bilan birgalikda fikr almashib, o‘zining tavsiyalarini bergan.

   “Markazning muzey ekspozitsiyasi ichki kontentini boyitish, markaz devorlarini o‘z davriga xos miniatyura hamda suratlar bilan bezatish yuzasidan qizg‘in jarayon davom etmoqda.  Markazning kengaytirilgan yig‘ilishlari muhokamasida olimlar va mutaxassislar tomonidan aynan “Ikkinchi Renessans davri” bo‘limini miniatyuralardan iborat kompozitsiya bilan boyitish taklifi berilgan edi. Ikkinchi Renessans davri Amir Temur taxtga o‘tirgan paytdan boshlanishini inobatga oladigan bo‘lsak, ushbu devorda aynan shu mavzuga mos miniatyura ham joylashtiriladi. 1450 yilga oid Sharafiddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma» asaridagi miniatyura bugungi kunda Britaniya kutubxonasida saqlanadi. Endilikda biz ushbu miniatyurani O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyasida ko‘rishimiz mumkin bo‘ladi. 35 yoshli navqiron Amir Temur beklar, sarkardalar, saroy amaldorlari hamda ustozlari qurshovida tasvirlangan surat qo‘sh sahifada chizilgan. Uni rassomlarimiz devor hajmiga moslashtirgan holda yaxlit kompozitsiya sifatida tiklagan. Ushbu miniatyuralarning har birining asosi mavjud. O‘ylashimcha, Markazga tashrif buyuradigan tomoshabin "Ikkinchi Renessans davri" zalida aynan o‘sha paytdagi muhitni his qiladi. Sababi ayni shu davrda miniatyura san’ati taraqqiy etgan. O‘sha davrning eng buyuk rassomlaridan Kamoliddin Behzod, Mahmud Muzahhib singari musavvirlar ijod qilishgan. Devor uchun tanlangan miniatyuralar ham aynan shu musavvirlar hamda ularning shogirdlari tomonidan ishlangan. Bu miniatyuralarda o‘sha paytdagi davlatchilik, xalq hayoti, ijtimoiy himoya, ayollar, yoshlar kabi masalalar aks ettirilgan”, – deydi Rustam Jabborov.


    O‘zbekistondagi islom sivilizatsiyasi markazi muzeyida Ikkinchi Renessans davri miniatyuralarini o‘z ichiga olgan  “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” tashrif buyuruvchilar ko‘z o‘ngida tarixni jonlantirsa, ajabmas. 


Islom sivilizatsiyasi markazi Axborot xizmati

O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda
O'zbekiston yangiliklari