1. Sahar vaqtlarida istig‘for aytishni odat qilmoq.
"(Ular) sabrli, sadoqatli, itoatli, saxovatli va sahar choqlarida Allohdan mag‘firat so‘raydigan kishilar edi" (Oli Imron surasi 17-oyat).
2. Fikrlash uchun xilvatda qolmoq.
"...va osmonlaru yerning yaratilishi haqida fikr yuritadilar" (Oli Imron surasi 191-oyat).
3. Yaxshilar bilan suhbatdosh bo‘lmoq.
"Siz o‘zingizni ertayu kech Parvardigorlari "yuzi"ni istab, Unga iltijo qiladigan zotlar bilan birga sabr qilishga undang!" (Kahf surasi 2-oyat).
4. Hamisha Allohni esda tutmoq.
"Ey imon keltirganlar; Allohni ko‘p eslangiz" (Ahzob surasi, 41-oyat).
5. Xushu’ bilan namoz o‘qimoq.
"Ular namozlarida o‘zlarini kamtar tutuvchidirlar" (Mu’minun surasi, 2-oyat).
b. Tadabbur bilan Qur’on o‘qimoq.
"Qur’on (oyatlarining ma’nolari) haqida(chuqurroq)fikr yuritmaydilarmi? (Niso surasi, 82-oyat)
7. Qattiq issiq kunlarda nafl ro‘zalar tutmoq.
Alloh taolo faxrlanib aytadi: "Bandam o‘zining taomi, ichimligi va shahvatini Men uchun tark qildi".
8. Sadaqani yashirincha bermoq.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "O‘ng qo‘l berganni chap qo‘l bilmasin".
9. Musulmonning bironta g‘amini ketkazmoq.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Musulmondan g‘amni ketkazgan insonni Alloh ham qiyomat kunida g‘amini ketkazadi", deganlar.
10. Bu o‘tkinchi dunyodan zuhd bilan o‘tmoq.
"Holbuki, oxirat yaxshiroq va boqiyroqdir" (A’lo surasi, 17-oyat).
«O‘kinma» kitobidan
Ilm insonning eng katta, kamaymas, unga sharaf keltiradigan boyligidir. Unga ega bo‘lgan odam nafaqat o‘z hayotini, balki butun insoniyat kelajagini ham ravshanlashtiradi. Haqiqiy olimlar ilm orqali jahon taraqqiyotiga hissa qo‘shadilar, jamiyatga foyda keltiradi, odamlar hayotini yaxshilashga xizmat qiladi. Tarixdagi ulkan olimlar – Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Ibn Sino, Beruniy, Al-Xorazmiy kabi allomalarimiz dunyo tamadduniga mislsiz hissa qo‘shgan ana shunday ajdodlarimizdan. Ular bizga qoldirib ketgan ilmiy merosni qadrlashga, kelajak avlodlarga yetkazishga bo‘lgan e’tibor esa, kishini to‘lqinlantiradi.
Dunyo musulmonlari qatorida Ramazon oyi shukuhidan bahramand bo‘lib turgan yurtdoshlarimiz kecha yana bir tarixiy, quvonchli hodisaga guvoh bo‘lishdi. Ulug‘ vatandoshimiz, islomiy ilmlar rivojiga ulkan hissa qo‘shgan benazir alloma, kalom ilmining sultoni Imom Abu Mansur Moturidiyning 1155 yilligini keng miqyosda nishonlash to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori e’lon qilinishi juda ko‘pchilikni mamnun etdi.
Qaror bilan tanishar ekansiz, beixtiyor “Olim bo‘lsang, olam seniki” iborasi yodga keladi. Chunki ilmli odam jamiyatda hurmatga sazovor bo‘ladi, o‘z fikri va bilimi bilan nafaqat o‘z davri, balki asrlar osha bashariyat ravnaqiga xizmat qiladi. Qarorda keltirilgan bandlar ham shunga monand. Uning negizini ham ilmga targ‘ib, xalqaro va yurtimiz miyosida ilmiy suhbat, anjumanlar o‘tkazish, ilm ahlini rag‘batlantirish kabi ezgu ishlar tashkil qiladi. Unda joriy yil aprel oyida Samarqand shahrida “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy anjuman qilish, xorijlik tadqiqotchilar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha ilmiy tanlov o‘tkazish, g‘oliblar ishtirokida O‘zbekistonda madaniy-ma’rifiy uchrashuv va seminar-treninglar uyushtirish kabi xalqaro jamoatchilik e’tiborini jalb etishga doir ishlar ko‘zda tutilgan. Ayni paytda, yurtimiz bo‘ylab ham ilmga, alloma merosini o‘rganishga keng targ‘ib qilingan. Xususan, O‘zbekiston musulmonlari idorasiga imom-xatiblar hamda diniy ta’lim muassasalari talabalari o‘rtasida “Moturidiylik ta’limoti bilimdoni” tanlovini o‘tkazish va g‘oliblarni munosib taqdirlash tavsiya etilgan. Shuningdek, bir qator tegishli tashkilotlar hamkorligida yil davomida joylarda Imom Moturidiyning ilmiy merosiga bag‘ishlangan davra suhbatlari o‘tkazib borilishi, xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan Imom Moturidiy va moturidiylik ta’limotiga mansub allomalar hayoti, ilmiy merosiga oid noyob qo‘lyozma asarlar va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash, ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish va tadqiq qilishni tizimli ravishda tashkil etish ishlari belgilangan.
Ta’kidlash kerakki, Imom Moturidiyning “Ta’vilot al-Qur’on” va “Kitob at-tavhid” asarlari va moturidiylik ta’limotiga oid asarlar o‘z davrida adashgan toifalarga raddiya berishda muhim manba bo‘lib xizmat qilgan. Mazkur bebaho ma’naviy meroslar hozirgi murakkab davrda ham juda muhim ahamiyatga egadir.
Darhaqiqat, har qanday jamiyatning taraqqiyoti va rivoji ilm ahliga bo‘lgan e’tibor bilan chambarchas bog‘liq. Ilm-ma’rifatni ustuvor qo‘ygan davlatlar doim taraqqiy etgan. Ulardan buyuk olimlar yetishib chiqqan va jahon miqyosida o‘z o‘rnini topgan. Bugungi kunda ko‘plab taraqqiy etgan davlatlar qatori yurtimizda ham ilm ahli uchun keng imkoniyatlar yaratilmoqda. Zero, ularga e’tibor berilishi jamiyatda ma’naviy yuksalishni ham ta’minlaydi. Chunki bilimli insonlar nafaqat fan va texnologiya sohasida, balki madaniyat, ma’rifat va axloq sohasida ham ulkan ta’sir ko‘rsatadi.
Zayniddin domla Eshonqulov,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari