Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu va hazrati Ali roziyallohu anhu oralaridagi munozara.

Bir kuni Abu Bakr roziyallohu anhu Rasululloh alayhissolatu vassalomning uylariga keldilar. Endi ichkariga kiraman deb turganlarida hazrati Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhu ham kelib qoldilar. Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu orqaga tisarilib:

- Ey Ali, marhamat siz kiring, dedilar.

Hazrati Ali ham javob berdilar, natijada oralarida bunday uzun dialog bo‘ldi:

- Ey Abu Bakr! Siz avval kiring. Har yaxshilikda avvalda bo‘lgan, har xayrli ishda ilg‘or bo‘lgan, har kimdan ilgarilab ketgan Sizsiz.

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Siz avval kiring! Rasululloh alayhissolatu vassalomga eng yaqin kishi Sizsiz.

Hazrati Ali roziyallohu anhu:

- Men sizdan oldinga qanday o‘taman. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan eshitganman:

«Ummatimdan, Abu Bakrdan ustunroq bo‘lgan bir kimsaning ustiga quyosh chiqmadi» deb marhamat qildilar.

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Men sizdan oldinga qanday o‘taman? Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qizlari Fotima roziyallohu anhoni sizga bergan kuni, «Ayollarning eng yaxshisini, erkaklarning eng yaxshisiga berdim», deb aytdilar.

Hazrati Ali roziyallohu anhu :

- Men sizdan oldinga o‘tolmayman. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ibrohim alayhissalomni ko‘rishni xohlaganlar Abu Bakrning yuziga qarasin», deb aytganlar.

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Baribir, men, sizdan oldin kirolmayman. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

«Odam alayhissalomning hilm sifatini va Yusuf alayhissalomning go‘zal axloqini ko‘rishni istaganlar, Ali Murtazoga boqsin», deb aytganlar.

Hazrati Ali roziyallohu anhu:

- Sizdan oldin kirolmayman. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bir kuni:

«Ey Robbim! Meni eng ko‘p yaxshi ko‘rgan va sahobalarimning eng yaxshisi kim, dedilar. Alloh taolo: Ey Muhammad! Abu Bakr Siddiqdir!» deb marhamat qildi, dedilar.

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Men sizdan avval o‘tolmayman. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Haybarda:

«Ertaga bayroqni shunday bir kimsaga beramanki, Alloh taolo uni yaxshi ko‘radi. Men ham uni juda yaxshi ko‘raman» deb aytdilar.

Hazrati Ali roziyallohu anhu:

- Men sizdan oldin qanday kiraman? Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

«Jannatning eshiklarining tepasiga «Abu Bakr - Habibulloh» deb yozilgan», deb aytganlar.

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Men sizdan oldinga qanday o‘taman? Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Haybar g‘azotida bayroqni sizga berib: «Bu bayroq Maliki G‘olibning, Ali ibn Abu Tolibga hadyasidir» deya marhamat qildilar.

Hazrati Ali roziyallohu anhu:

- Men sizdan oldinga qanday o‘tamanki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday marhamat qilganlarini eshitganman:

«Ey Abu Bakr! Sen mening ko‘radigan ko‘zim va biladigan qalbim o‘rnidasan».

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Men sizning oldingizga qanday tushaman? Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam buyurdilarki:

«Qiyomat kunida Ali jannatning hayvonlaridan biriga mingan holida keladi. Janobi Haq buyuradiki: «Ey Muhammad sollallohu alayhi vasallam! Sening bobong Ibrohim Halil qanday go‘zal bobodir. Sening birodaring Ali ibn Abu Tolib qanday go‘zal birodardir!»

Hazrati Ali roziyallohu anhu:

- Men sizdan o‘tolmayman. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam buyurdilarki:

«Qiyomat kuni Jannat farishtalarining raisi bo‘lgan Ridvon nomli farishta Jannatga kiradi. Jannatning kalitlarini keltirib, menga beradi. So‘ngra Jabroil alayhissalom kelib, Ey Muhammad sollallohu alayhi vasallam! Jannatning va jahannamning kalitlarini Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhuga ber, istagan kishisini Jannatga, tilaganini Jahannamga yuborsin, deydi»

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Men sizdan oldinga qanday o‘taman? Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilarki: «Ali qiyomat kunida mening yonimda bo‘ladi. Havzi Kavsar yonida men bilan bo‘ladi. Alloh taoloni ko‘rganida ham men bilan birga bo‘ladi».

Hazrati Ali roziyallohu anhu:

- Men avval kirolmayman. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

«Abu Bakrning iymoni, butun mo‘minlarning iymoni bilan tortilsa, Abu Bakrning iymoni og‘ir keladi», deb aytganlar.

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Men sizdan oldinga qanday qilib o‘taman? Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam buyurdilarki:

«Men ilmning shahriman, Ali esa uning eshigidir».

Hazrati Ali roziyallohu anhu:

- Men qanday qilib sizdan oldinga o‘taman. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam marhamat qildilarki:

«Men sodiqlikning shahriman, Abu Bakr uning eshigidir».

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Men sizdan oldinga qanday o‘taman. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam buyurdilarki:

«Qiyomat kuni Ali bir otga minadi. Uni ko‘rganlar, ajabo, bu qaysi payg‘ambar ekan? deydilar. Shunda Alloh taolo: Bu Ali ibn Abu Tolibdir», deb aytadi.

Hazrati Ali roziyallohu anhu:

- Men sizning oldingizga qanday o‘taman? Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam buyurdilarki:

«Men va Abu Bakr bir tuproqdanmiz. Takror bir bo‘lamiz».

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Men sizdan avval qanday kiraman? Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam buyurdilarki:

«Alloh taolo: Ey Jannat! Sening to‘rt burchagingni, to‘rt odam bilan bezayman. Biri payg‘ambarlarning ustuni Muhammad sollallohu alayhi vasallamdir. Biri Allohdan qo‘rquvchilarning ustuni Alidir. Uchinchisi ayollarning ustuni Fotimatuz-Zahrodir.To‘rtinchi chetidagi esa pokiza insonlarning ustuni Hasan va Husandir, - dedi».

Hazrati Ali roziyallohu anhu:

- Men sizdan oldin kirolmayman. Chunki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam marhamat qildilarki:

«Sakkiz Jannatdan shunday bir ovoz keladi: «Abu Bakr! O‘zing sevgan insonlaring bilan birga kel. Hammangiz birga Jannatga kiring»».

Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu:

- Men sizdan oldin kirolmayman. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam buyurdilarki:

«Men bir daraxtga o‘xshayman. Fotima uning ildizi, Ali tanasi, Hasan va Husayn mevasidir».

Hazrati Ali roziyallohu anhu:

- Men sizdan avval kirolmayman.

Chunki Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilarki:

«Alloh taolo Abu Bakrning butun qusrlarini afv etsin. Chunki u qizi Oyshani menga berdi. Hijratda menga yordamchi bo‘ldi. Biloli Habashiyni men uchun ozod qildi».

Rasululloh alayhissolatu vassalom, bu ikki yaxshi ko‘rgan odamlari eshikda shunday so‘zlashar ekanlar, buni ichkaridan eshitib o‘tirar edilar. Shu vaqt Hazrati Alining roziyallohu anhu so‘zlarini bo‘lib ichkaridan shunday ovoz berdilar:

- Ey birodarlarim, Abu Bakr va Ali! Yetar endi. Ichkariga kiring. Jabroil alayhissalom kelib menga dediki, yerdagi va yetti qat osmondagi farishtalar sizni tinglayaptilar. Qiyomatga qadar bir-biringizni maqtasangiz ham, Alloh taolo huzuridagi qiymatingizni anglata olmaysiz.

Shundan so‘ng ikkovlari bir-birlari bilan quchoqlashib Rasulullohning sollallohu alayhi vasallam huzurlariga kirdilar.

Rasululloh soollallohu alayhi vasallam:

- Alloh taolo ikkovingizga ham yuz minglarcha rahmat etsin. Ikkovingizni yaxshi ko‘rgan insonlarga ham, yuzminglarcha rahmat etsin. Sizning dushmanlaringizga esa yuz minglarcha la’nat bo‘lsin, deya marhamat qildilar...

Shamsiddin Ahmad Afandining «To‘rt katta Xalifa» kitobidan
Shoolim Shomansur tarjimasi.