Sayt test holatida ishlamoqda!
24 Yanvar, 2025   |   24 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:19
Quyosh
07:41
Peshin
12:40
Asr
15:48
Shom
17:32
Xufton
18:49
Bismillah
24 Yanvar, 2025, 24 Rajab, 1446

Saflarni to'g'rilang, jipslashtiring!

21.02.2024   1245   7 min.
Saflarni to'g'rilang, jipslashtiring!

Jamoat bilan namoz o'qish sunnati muakkadadir. Jamoat namozining savobi yolg'iz o'qilgan namozdan yigirma etti daraja ortiqdir. Jamoatga Allohning rahmati tushib turadi.

Jamoat namozida saflar jips va tekis bo'lishi ham sunnatdir. No''mon ibn Bashir roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Yoki albatta, saflaringizni to'g'ri qilursiz, yoki Alloh yuzlaringizni qarama-qarshi qilib qo'yur”, dedilar (Beshovlari rivoyat qilgan).

Jamoat namozida safni to'g'ri olish o'ta muhim, safni to'g'rilamaslik o'zaro nafrat va yomon ko'rishga olib keladi.

Imom Muslim Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning saflarni xuddi kamon o'qini to'g'rilagandek to'g'rilashlarini rivoyat qilgan. Shuning uchun imomlar jamoatga saflarni to'g'rilash lozimligini doim eslatib turishlari lozim.

Masjidga kelganda birinchi safdan to'ldirib borish kerak. Birinchi saf ikkinchi safdan, ikkinchi saf uchinchi safdan afzal hisoblanadi.

Birinchi safda imomning ortida imomlikka loyiq ahli ilm va qorilar turishi kerak. Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Menga sizlardan etuklik va aql egalari yaqin tursin. So'ngra ularga yaqin keladiganlar”, deb uch marta aytdilar (Imom Muslim, Imom Abu Dovud, Imom Termiziy va Imom Nasoiy rivoyat qilgan). 

Baro roziyallohu anhudan rivoyat qilina­di. Nabiy sollallohu alayhi va sallam: Albatta, Alloh taolo va Uning farishtalari birinchi saflarni to'ldiruvchilar­ga salavot aytadilar. Alloh taolo uchun bandaning safni to'ldirish uchun bosgan qadamidan ko'ra mahbubroq qadam yo'qdir”, dedilar (Imom Abu Dovud va Imom Nasoiy rivoyati).

Birinchi safda bo'sh joy bo'lsa, orqa safdagi kishi ikkinchi safdagilar orasidan birinchi safga o'taveradi. Bunda ikkinchi safdagilarga ozor bergan bo'lmaydi.

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qi­linadi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Saflaringizni jipslashtiringlar, orani yaqinlashtirib, bo'yinlarni to'g'ri (chiziqda) tutinglar! Jonim izmida bo'lgan Zotga qasamki, men safdagi oraliqlardan shaytonlarning xuddi qora qo'zichoqlar kabi kirayotganini ko'raman”, dedilar (Imom Abu Dovud va Imom Nasoiy rivoyat qilgan)

Safda oyoqlarni emas, elkani elkaga tekkizib, jipslanib, bo'sh joy qoldirmay, oldinga yoki orqaga egilmay turish shart.

Ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Saflarni to'g'rilang! Yelka­laringizni tenglashtiring! Ochiq joylarni to'ldiring! Birodarlaringiz qo'liga muloyim bo'ling! Shayton uchun ochiqliklar qoldirmang! Kim safni etkazib (to'ldirib) tursa, Alloh ham uni (murodiga) etishtiradi. Kim safni uzsa, Alloh ham uni uzadi”, dedilar (Imom Abu Dovud va Imom Nasoiy rivoyat qilgan).

Safni to'g'rilash yoki to'ldirishga ishora bo'lganida shoshilmay, muloyimlik ila harakat qilish lozim.

Safda bir kishining o'zi yolg'iz turishi makruhdir. Shuning uchun kechikkan kishi imom ruku qilguncha, kimdir kelib, yoniga turishini kutib turadi. Agar hech kim kelmasa, oldingi safning o'ng yoki chap chetidagi bir kishining elkasiga engil turtib, orqaga o'tishga ishora qiladi. Agar oldingi safda turgan bu masaladan xabari bo'lmay, namozini buzib qo'yish xatari bo'lsa, safda bir o'zi turib, imomga iqtido qilaveradi. 

Namoz ichida bir saf miqdoricha yurish, ya'ni oldingi safga o'tish namozni buzmaydi. Ammo ikki saf oldinga yurmoqchi bo'lsa, o'rtadagi safda bir oz (eng kamida uch tasbeh aytish muddaticha) to'xtab, keyin oldingi safga o'tishi kerak. Birdaniga ikki saf yursa, namozi buziladi (“Olamgiriya”, “Qozixon”).

Manbalar asosida

Akmalxon AHMYeDOV

tayyorladi.

MAQOLA
Boshqa maqolalar

O‘rta Mag‘ribdagi rustamiylar davlati

20.01.2025   8994   5 min.
O‘rta Mag‘ribdagi rustamiylar davlati

2. Mag‘ribdagi Sijilmosaning Banu Midror davlati

By davlat hijriy 140–297 (milodiy 757–909) yillar orasida hukm surgan. Banu Midror davlatining odamlari xavorijlarning safariyya toifasidan bo‘lishgan. Ular abbosiylar bilan murosasozlik qilishgan va ichki ishlari va shjoratlarida o‘zlariga xon, o‘zlariga bek bo‘lib olganlar. Ularni fotimiylardan bo‘lgan ubaydiylar davlati yo‘q qilgan. Bu voqea hijriy 297 yilda sodir bo‘lgan.
 

Bu davlatning eng mashhur hokimlari:
1. Iyso ibn Yazid Asvad. Bu shaxs davlatga muassis bo‘lgan. Hijriy 140–155 (milodiy 757–772) yillar.
2. Abul Qosim Samku. Hijriy 155–168 (milodiy 772–784) yillar.
3. Al-Yasa’ ibn Abul Qosim. Hijriy 174–208 (milodiy 790–823) yillar.
4. Maymun ibn Midror. Hijriy 224–263 (milodiy 839–877) yillar.

 

3. O‘rta Mag‘ribdagi rustamiylar davlati
(hijriy 160–29; milodiy 776–908)

Ular iboziy xavorijlardan bir firqadir. Bu davlatga Abdurrahmon ibn Rustam asos solgan. U barbarlarni tugatgandan so‘ng o‘z davlatini qurdi. So‘ng Tohart nomli shaharni qurib, uni o‘ziga poytaxt qilib oldi. Bu davlatni ubaydiylar toifasi yiqitdi va hijriy 296 (milodiy 908) yilda o‘ziga qo‘shib oldi.

Mazkur davlatning kuzga kuringan xukmdorlari:
1. Abdurrahmon ibn Rustam. Hijriy 160–168 (milodiy 776–784) yillar.
2. Abdulvahhob ibn Abdurrahmon. Hijriy 167–208 (milodiy 784–823) yillar.
3. Aflah ibn Abdulvahhob. Hijriy 208–258 (milodiy 823–872) yillar.
4. Abul Yakzon Muhammad ibn Aflah. Hijriy 260–281 (milodiy 874–894) yillar.

 

4. Marokashdagi idrisiylar davlati
(hijriy 172–375; milodiy 788–985)

Abbosiylar Fax jangida alaviylar oilasiga katta zarar yetkazganlaridan so‘ng, hijriy 169 (milodiy 785) yilda Idris ibn Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan ibn Aliy ibn Abu Tolib va uning ukasi Yahyolar qochib ketishdi. Yahyo Daylam yurtlarida qo‘zg‘alon ko‘tardi, so‘ng ar-Rashid uni yo‘q qildi. Lekin Idris Mag‘ribning eng uzoq yurtiga qochib bordi. U yerda barbarlar uni qo‘llab-quvvatlashdi. Idris Marokashda o‘zining amirligiga asos soldi, uning shavkati kuchaydi. Undan keyin o‘g‘li Idris davlatni qo‘lga oldi. U mazkur davlatning eng ko‘zga ko‘ringan hukmdori, haqiqiy asoschisi hisoblanadi. Yahyo ibn Idris ibn Umarning davrida Idris Fa’s shahrini ko‘rgan. Mag‘rib yurtlarining barchasida bu davlatning nufuzi ortgan.

Idrisiylar davlati tarixdagi birinchi shiy’a davlati hisoblanadi. Idrisiylarga Islom tamaddunini Mag‘ribga olib kelgan birinchi shaxslar sifatida qaraladi. Ularni fotimiy-ubaydiylar yo‘q qilgan.
 

Idrisiylar davlatining ko‘zga ko‘ringan hukmdorlari:
1. Idris ibn Abdulloh ibn Hasan. Hijriy 172–177 (milodiy 788–793) yillar.
2. Idris ibn Idris. Hijriy 177–213 (milodiy 793–828) yillar.
3. Muhammad ibn Idris ibn Idris. Hijriy 213–221 (milodiy 828–836) yillar.
4. Yahyo ibn Idris ibn Umar. Hijriy 292–310 (milodiy 905–922) yillar.

 

5. Tunis – Qayruvondagi ag‘labiylar davlati
(hijriy 184–296; milodiy 800–908)

Rashid ibn Ibrohim ibn Ag‘lab barbarlarga odob berish, ularni idrisiylarga, Misr va Shomga qarshi hujum qilishdan to‘sib turish uchun hijriy 184 yilda Afrikaga voliy etib tayinlandi. U ishlarni tartibga soldi, qo‘zg‘alonlarni bostirdi. O‘zining hukmronligi uchun Qayruvonni markaz qilib tanladi va o‘z mintaqasini abbosiylar davlatidan ajratib, mustaqil davlat qilib oldi. Abbosiylar davlati ularni o‘z holiga tashlab qo‘ydi. Ushbu davlatning nufuzi Tunis va Liviyaga tarqaldi.

 

Tashqi fathlar

Ziyodatulloh ibn Ibrohim o‘sha vaqtda hijriy 212, milodiy 827 yilda Siqilliya orolini fath qilishga imkon topdi.

Musulmonlar Muoviya ibn Abu Sufyon roziyallohu anhuning davridan buyon Siqilliyaga yurishlar qilib kelar, lekin u yerda sobit qolmagan edilar. Faqat ag‘labiylar davrida u yerda turib hukm yuritish imkoniga ega bo‘ldilar. Siqilliya orolini fath qilishda Asad ibn Furot qozi ul-quzot (bosh qozi) o‘laroq ishtirok etdi. Islomning hukmronligi bu orolda hijriy 483 (milodiy 1090) yilgacha davom etdi.

Ag‘labiylar O‘rta yer dengizidagi orollarga doimiy ravishda hujumlar uyushtirib turdilar. Ular hijriy 256 (milodiy 870) yilda Maltani fath qildilar. Shuningdek, Italiyaning janubiy taraflariga va Fransiyaga ham g‘azotlar uyushtirib, muvaffaqiyat qozondilar. Fransiyaning sohillariga ega chiqishdi va Italiyaning bir qancha shaharlarini – Brindizi, Napoli, Kalyarini, Taranto va Barini fath qildilar.

Ubaydiylar davlati hijriy 296 (milodiy 908) yilda ag‘labiylar davlatini ham tugatdi.

Ag‘labiylar davlatining mashhur hokimlari:
1. Ibrohim ibn Ag‘lab ibn Solim. Hijriy 184–196 (milodiy 800–811) yillar.
2. Ziyodatulloh ibn Ibrohim. Hijriy 201–223 (milodiy 816–838) yillar.
3. Ibrohim ibn Ahmad. Hijriy 261–289 (milodiy 875–902) yillar.
 

Keyingi mavzu:
Ikkinchi Abbosiylar asri;
Turklarning ustunligi;
Zanjiylar qo‘zg‘aloni;
Qarmatiylar harakati.