Sayt test holatida ishlamoqda!
16 Iyun, 2025   |   20 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:29
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:40
Bismillah
16 Iyun, 2025, 20 Zulhijja, 1446

Buyuk hanafiy olimlar tarixi

05.01.2023   1212   3 min.
Buyuk hanafiy olimlar tarixi

Kufa fiqh maktabiga Abu Hanifa (rahmatullohi alayh) asos solgan bo'lsalar, uning taraqqiy etishida shogirdlari Imom Muhammad ibn Hasan Shayboniyning (rahmatullohi alayh) hissasi katta. Olimning to'liq ismi Abu Abdulloh Muhammad ibn Hasan bo'lib, “Shayboniy” unga berilgan nisbadir. Otasi asli Damashq yaqinidagi G'uta qishlog'idan bo'lgan. Imom Muhammad Iroqdagi Vosit qishlog'ida 749 (123 h.) yili tug'ilib, Kufa va Bog'dod shaharlarida voyaga etgan. O'n sakkiz yoshgacha ustozi Abu Hanifa (rahmatullohi alayh) huzurlarida ta'lim olgan.


Abdulkarim Zaydon Shayboniy: “Abu Hanifa fiqh yo'nalishida asar bitmadi, uning so'zlari bizgacha Abu Yusuf va Muhammad ibn Hasanlar (rahimahumalloh) orqali etib keldi”, deb yozadi. Haqiqatda, Abu Hanifa (rahimahulloh) maktabining uslubi ijtihod ruhini tarbiyalaydigan, o'quvchilarda erkin fikrni shakllantiradigan halqa bo'lgan.
Shuningdek, bo'lg'usi olimga Misvor ibn Kidom, Molik ibn Mig'vol, Umar ibn Zar Hamadoniy, Sufyon Savriy, Abdurahmon Avzo'iy (rahmatullohi alayhim) ustozlik qilishgan. Madinada Imom Molikdan (rahimahulloh) uch yil tahsil olib, so'ngra Bog'dodga qaytib, faoliyatini davom ettirgan. Imom Shofi'iy (rahimahulloh) bilan ko'p masalalarda munozara qilishgan. U zot Imom Muhammadni ustozim deb hurmat bilan tilga olgan.
Imom Muhammadning barcha kitoblari bizgacha etib kelgan. Dasuqiy aytishicha, u fiqhni ilmiy uslubda kitob shakliga keltirgan birinchi olim edi. Olimlar Imom Muhammad asarlarini ikki guruhga bo'lishadi: birinchi guruhga “Mabsut”, “Ziyodot”, “Jomei kabir”, “Jomei sag'ir”, “Siyari kabir”, “Siyari sag'ir” kitoblari kiritilib, ularning hammasi “Zohir rivoya” deb nomlangan. Kitoblarning bunday atalishi ularda keltirilgan dalillarni ishonchli kishilar rivoyat qilishgani tufaylidir. Ikkinchi turga “Kayniyot”, “Horuniyot”, “Jurjoniyot”, “Ruqiyot” va “Kitobi ziyodot”lar kiradi. Ular «G'ayri “Zohir rivoya” kitoblari» deb nomlangan.


Mazkur asarlar yillar davomida mazhab faqihlari uchun ishonchli manba bo'lib kelgan. Imom Abu Fazl ibn Muhammad Marvaziy “Zohir rivoya” kitoblariga “Kufiy” deb nom berganlar.
Olimlardan Abu Sulaymon Juzjoniy, Abu Hafs Buxoriy, Muso ibn Nosir Roziy, Muhammad ibn Simo', Muallo ibn Mansur, Ibrohim ibn Rustam, Hishom ibn Ubaydulloh, Iso ibn Ibon, Muhammad ibn Muqotil, Shaddod ibn Hukaym va boshqalar Imom Muhammadning shogirdlaridir. U zot ilmga rag'bati kuchli bo'lganidan ba'zan uy ahliga ham: “Mendan kundalik ehtiyojingizni so'rab, fikrimni chalg'itmanglar, hojatingiz bo'lsa, vakilim orqali hal qilinglar”, der ekan. Imom Shofi'iy (rahmatullohi alayh): “Ixtilofli masalalarda Muhammad ibn Hasandan boshqa qoniqtirib javob beradiganini uchratmadim, halol va harom, nosix va mansux masalalarida undan bilimdonrog'ini ko'rmadim”, deb yozadi.

Sufiyev Ja'farxon

To'raqo'rg'on tumani

"Isxoqxon to'ra" jome masjidi

imom noibi

MAQOLA
Boshqa maqolalar

Fotiha surasining shifo ekanini qayerdan bilding?

13.06.2025   4969   2 min.
Fotiha surasining shifo ekanini qayerdan bilding?

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Abu Said Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sahobalaridan bir nechtasi safarga chiqishdi. Ular arab mahallalaridan biriga tushib, mehmon qilishini so‘rashdi. Mahalladagilar esa ularni mehmon qilishdan bosh tortishdi. Nogahon, ana shu mahalla oqsoqolini bir narsa chaqib oldi. Unga hamma narsani qilib ko‘rishdi, ammo foyda bermadi. Ba’zilar: «Ana u mehmonlarga boringlar-chi, shoyad, ularda biror narsa bo‘lsa?» deyishdi. Ular borib: «Ey mehmonlar jamoasi, bizning boshlig‘imizni bir narsa chaqib oldi. Hamma harakatni qilib ko‘rdik, ammo foyda bermadi. Sizlarda biror narsa bormi?» deb so‘rashdi.

Mehmonlardan bittasi: «Allohga qasamki, men dam solinadigan bir duoni bilaman. Lekin sizlardan bizni mehmon qilishingizni so‘raganimizda, rad etdinglar. Bizga bu duoning evaziga biror narsa bermasanglar, uni aytmayman», dedi. Ular bir to‘da qo‘y berishga kelishib olishdi. Shunda u sahoba «Alhamdu lillahi Robbil ’alamiyn»ni (ya’ni, Fotiha surasini) o‘qib sufladi. Oqsoqol go‘yo arqon yechilganidek harakatga keldi. Unda biror og‘riq qolmay yurib ketdi. Keyin ular kelishilgan narsani berishdi. Sahobalar: «Uni taqsimlanglar», deyishgan edi, dam solgan kishi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan bu to‘g‘rida so‘rab, bizga biror narsani buyurmagunlaricha taqsimlamanglar», dedi. Sahobalar Nabiy sollallohu alayhi vasallam huzurlariga borib, bu voqeani aytib berishdi. Shunda u zot: «Sen uning (Fotiha surasining) shifo ekanini qayerdan bilding? - dedilar, so‘ngra to‘g‘ri qilibsizlar, ularni taqsimlanglar. Menga ham ulush ajratinglar», deb Nabiy sollallohu alayhi vasallam kulib qo‘ydilar».

Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyatlari.

Mana shu imom Buxoriyning rivoyatlari mukammalroqdir.

Boshqa rivoyatda esa: «Fotihani o‘qib, tufugini to‘plab suflab qo‘ydi. So‘ng haligi kishi tuzalib ketdi», deyiladi.

Imom Navaviyning «Al-Azkor» kitobidan