Sayt test holatida ishlamoqda!
09 Iyun, 2025   |   13 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:50
Peshin
12:27
Asr
17:37
Shom
19:58
Xufton
21:36
Bismillah
09 Iyun, 2025, 13 Zulhijja, 1446

Islom dini mutaassiblikni qoralaydi

15.05.2022   1536   4 min.
Islom dini mutaassiblikni qoralaydi

Islom faqat diniy ahkomlardangina iborat bo'lgan din emas, balki u jamiyat ma'naviyati va ma'rifatini shakllantiruvchi hamda kamolga etkazuvchi, jumladan, uning ijtimoiy-siyosiy, ruhiy-ma'naviy talablarini qondiruvchi ta'limotdir. Ammo islomiy arkonlarning ijrosi barobarida inson diniy ilmsizlik sababli, ko'pgina muammolarga duch kelishi tabiiy holdir. Mana shu muammolardan biri mutaassiblik va dinda chuqur ketishdir.

Shariatimiz diniy mutaassiblikka va dinga chuqur berilishga doimo qarshi bo'lgan. Muqaddas dinimizning asl manbalari hisoblangan Qur'ondagi oyati karimalar va Sunnadagi hadisi shariflarda dindagi bu bid'atlar qattiq qoralangan. Chunki bu ikki illat turli zamonlarda har xil nomlar ostida dinimizga tasvirlab bo'lmas darajada zarar etkazgan, bu hol hozir ham har xil jarangdor nomlar va shiorlar ostida davom etmokda.

Ho'sh, diniy mutaassiblik, dinda chuqur ketishning o'zi nima? Dinimizning mazkur ikki illatga munosabati qanday?

Mutaassiblik — uning lug'aviy ma'nosi biron e'tiqodga yoki dunyoqarashga o'ta berilganlik, o'z fikrida qat'iy turib olib, boshqalarning fikrini inobatga olmaslik hamda inkor qilish va hamisha o'zini haq deb bilishdir. Hozirgi vaqtda bu "fanatizm" ham deyiladi. Mutaassib (fanat) kishi ko'r-ko'rona xoh to'g'ri, xoh noto'g'ri bo'lsin, o'ziga ma'qul bo'lgan bir fikrda mahkam turib, o'zining fikrini haq, boshqalarning fikrini esa nohaq deb e'tiqod qilgan holda o'z fikrini amalda kursatishga harakat qiladi.

Dinda g'ulu (g'uluv) ketish — "dinda chuqur ketish, diniy arkonlar va ibodatlarni bajarishda haddidan oshish, to'g'ri yo'ldan og'ib, noto'g'ri yo'lga burilish" ma'nolarini anglatadi.

Oisha onamiz roziyallohu anhodan rivoyat qilingan quyidagi hadis buning dalilidir: 'Bani Asad qabilasiga mansub bir ayol huzurimda o'tirgan edi. Shu payt Rasulullox sallallohu alayhi vasallam uyga kirib kelib: "Bu ayol kim — deb so'radilar. "Bu o'sha, kechasi uxlamay namoz o'kib chiqadigan ayol", — dedim. So'ng, mazkur ayolning ko'p namoz o'qishi hakida so'zlashdik, Shunda Rasululloh sallallohu alayhi vasallam : "Bunday qilmanglar, solih amallarni kurbingiz etganicha ado etinglar, qancha ibodat qilsangiz ham Alloh taologa malol kelmaydi-yu, biroq , o'zingizga malol kelib qolmasin! — dedilar. Hadisdan ma'lum bo'ladiki, har bir insonga dinda chuqur ketishdan yoxud mutaassibona bironta farz qilinmagan amalni o'ziga vojib qilib olib, so'ng bajarolmaydigan holatga tushib qolgandan ko'ra, mo''tadillik, ya'ni vasatiylik yo'lini tanlab solih amallarda mudom bo'lishi a'loroq va yaxshiroq ekan. Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam mazkur hadis orqali dinda chuqur ketishning oqibati yaxshi bo'lmasligini ma'lum qilib, ibodatga oid amallardan toqat etadiganini olishga buyurganlar. Jumladan, ibodatlarning shartlarini bajarishda ham g'ulu ketish dinimizda qattiq qoralanadi. Masalan, tahorat va g'uslda Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallamning sunnatlarida ko'rsatilgan me'yordan ortiq suv ishlatishni ulamolarimizning ayrimlari "isrof" desa, ba'zilari "g'ulu"ning bir ko'rinishi deb ham aytganlar. Shuningdek, g'ulu amali insonning eb-ichishi, kiyinishi va hatto kafanlanishida ham mavjuddir. Zero, Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam : (Mayyitni) kafanlashda haddingizdan oshmanglar , — deb buyurganlar.

Aslida, Alloh taboraka va taolo tomonidan nozil qilingan muqaddas dinimiz — Islomning asosini tashkil qilgan amallar bandalarning toqatidan kelib chiqqan holda farz qilingan, ya'ni mo''tadillik va bag'rikenglikka asoslangandir.

 

Uchqo'rg'on tumani

“Abdulxamidhoji Abduraxmon o'g'li”

jome masjidi imom-xatibi Ulug'bek Raxmatullayev

MAQOLA
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi – mutaxassislar

04.06.2025   7807   4 min.
Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi  –  mutaxassislar

 
 

O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyalari orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvur olish imkoniyatiga ega bo‘lish mumkin. Shuningdek, Qur’on matnlari qanday saqlanib qolgani haqida ham ma’lumotlar taqdim etilishi kutilyapti. 

 

Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi megaloyiha — Islom sivilizatsiyasi markazining ekspozitsiyalarini shakllantirishda kontentlarni zamonaviy texnologiyalar asosida tayyorlash bosh vazifa sifatida belgilangan.

 

Ana shu vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida Markazning maxsus shtabida Qur’on zali ekspozitsiyasi bo‘yicha yakuniy taklif va xulosalar muhokama qilindi. Unda ekspozitsiyani mazmunan boyitish, noyob qo‘lyozmalarni tanlab joylashtirish, ularni zamonaviy texnologiyalar asosida keng ommaga taqdim etish kabi masalalar muhokama qilindi.


 

Zalda 114 ta noyob Qur’on qo‘lyozmasi to‘plangan bo‘lib, bu yurtimizda Qur’onga bo‘lgan hurmat va e’tiborni namoyon etadi. Qo‘lyozmalar orasida juda qadimiy va nodir nusxalar ham mavjud. Jumladan:

 

- “Katta Langar Qur’oni” — bugungi kunda juda kam sonli nusxalari saqlanib qolgan, ilk islomiy qo‘lyozmalardan biri;

 

Hazrati Usmon Qur’oni — Qur’onning ilk nashrlaridan biri bo‘lib, islom olamida muqaddas manba sifatida e’tirof etiladi.

 

Shuningdek, boshqa davrlarga oid ko‘plab arab grafikasida yozilgan, bezakli, noyob qo‘lyozmalar namoyish qilinadi. Bu qo‘lyozmalar tarixiy va diniy ahamiyatga ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvurga ega bo‘lish mumkin.

 

Muhokamada Qur’on zalini tashkil etishda zamonaviy uslublarni qo‘llash, ya’ni nafaqat kitoblarni saqlash, balki ularni interaktiv va tushunarli shaklda taqdim etish masalalari muhim o‘rin tutdi. Jumladan, quyidagi texnologiyalarni joriy etish rejalashtirilmoqda:

interaktiv ekranlar – har bir qo‘lyozmaning sahifalarini yaqinlashtirib, harflari va bezaklarini ko‘rib chiqish imkoniyati;

audiogidlar (ovozli yo‘lboshchilar) – har bir eksponat haqida o‘zbek, arab, ingliz tillarida ma’lumotlar tinglash imkoniyati;

virtual ekspozitsiyalar – internet orqali Qur’on zalini masofadan turib tomosha qilish imkoniyati;

Zamonaviy yoritish va namoyish texnikasi – qo‘lyozmalarni zarar yetkazmasdan ko‘rsatish imkonini beradi.

 

Bu usullar orqali tashrif buyuruvchilar har bir Qur’on nusxasining tarixi, yozilgan davri, geografiyasi va san’at darajasi haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishadi.

 

Mazkur zal faqat ko‘rgazma emas, balki ilmiy tadqiqotlar olib boriladigan markaz ham bo‘ladi. Bu yerda sharqshunoslar, tarixchilar, filologlar, hattotlar va diniy olimlar uchun bebaho manbalar taqdim etiladi.

 

Hamidulla Lutfullayev, Sharqshunoslik instituti Tarixiy manbalar bo‘limi boshlig‘i, olim:


– Qur’oni karimning dastlabki davrlariga oid, ayniqsa Hazrati Usmon davrida yozilgan yettita qo‘lyozma nusxasi aniqlangan. Ekspozitsiyadan joy olishi kutilayotgan bu manbalar bizga Qur’on matni qanday saqlanib qolganini ko‘rsatadi va o‘rganishimizga zamin yaratadi. Qur’on zali yosh avlod, xorijiy mehmonlar, tadqiqotchilar va ziyoratchilar uchun diniy, madaniy va ilmiy boylikni bir joyda ko‘rish imkonini beradi.

 

Mazkur loyiha orqali O‘zbekiston musulmon olamida yana bir bor ilm, ma’naviyat va bag‘rikenglik markazi sifatida o‘z o‘rnini mustahkamlashi kutilmoqda. Qur’on zali esa bu yo‘ldagi muhim qadamlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.

cisc.uz

Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi  –  mutaxassislar
O'zbekiston yangiliklari