Islom faqat diniy ahkomlardangina iborat bo'lgan din emas, balki u jamiyat ma'naviyati va ma'rifatini shakllantiruvchi hamda kamolga etkazuvchi, jumladan, uning ijtimoiy-siyosiy, ruhiy-ma'naviy talablarini qondiruvchi ta'limotdir. Ammo islomiy arkonlarning ijrosi barobarida inson diniy ilmsizlik sababli, ko'pgina muammolarga duch kelishi tabiiy holdir. Mana shu muammolardan biri mutaassiblik va dinda chuqur ketishdir.
Shariatimiz diniy mutaassiblikka va dinga chuqur berilishga doimo qarshi bo'lgan. Muqaddas dinimizning asl manbalari hisoblangan Qur'ondagi oyati karimalar va Sunnadagi hadisi shariflarda dindagi bu bid'atlar qattiq qoralangan. Chunki bu ikki illat turli zamonlarda har xil nomlar ostida dinimizga tasvirlab bo'lmas darajada zarar etkazgan, bu hol hozir ham har xil jarangdor nomlar va shiorlar ostida davom etmokda.
Ho'sh, diniy mutaassiblik, dinda chuqur ketishning o'zi nima? Dinimizning mazkur ikki illatga munosabati qanday?
Mutaassiblik — uning lug'aviy ma'nosi biron e'tiqodga yoki dunyoqarashga o'ta berilganlik, o'z fikrida qat'iy turib olib, boshqalarning fikrini inobatga olmaslik hamda inkor qilish va hamisha o'zini haq deb bilishdir. Hozirgi vaqtda bu "fanatizm" ham deyiladi. Mutaassib (fanat) kishi ko'r-ko'rona xoh to'g'ri, xoh noto'g'ri bo'lsin, o'ziga ma'qul bo'lgan bir fikrda mahkam turib, o'zining fikrini haq, boshqalarning fikrini esa nohaq deb e'tiqod qilgan holda o'z fikrini amalda kursatishga harakat qiladi.
Dinda g'ulu (g'uluv) ketish — "dinda chuqur ketish, diniy arkonlar va ibodatlarni bajarishda haddidan oshish, to'g'ri yo'ldan og'ib, noto'g'ri yo'lga burilish" ma'nolarini anglatadi.
Oisha onamiz roziyallohu anhodan rivoyat qilingan quyidagi hadis buning dalilidir: 'Bani Asad qabilasiga mansub bir ayol huzurimda o'tirgan edi. Shu payt Rasulullox sallallohu alayhi vasallam uyga kirib kelib: "Bu ayol kim — deb so'radilar. "Bu o'sha, kechasi uxlamay namoz o'kib chiqadigan ayol", — dedim. So'ng, mazkur ayolning ko'p namoz o'qishi hakida so'zlashdik, Shunda Rasululloh sallallohu alayhi vasallam : "Bunday qilmanglar, solih amallarni kurbingiz etganicha ado etinglar, qancha ibodat qilsangiz ham Alloh taologa malol kelmaydi-yu, biroq , o'zingizga malol kelib qolmasin! — dedilar. Hadisdan ma'lum bo'ladiki, har bir insonga dinda chuqur ketishdan yoxud mutaassibona bironta farz qilinmagan amalni o'ziga vojib qilib olib, so'ng bajarolmaydigan holatga tushib qolgandan ko'ra, mo''tadillik, ya'ni vasatiylik yo'lini tanlab solih amallarda mudom bo'lishi a'loroq va yaxshiroq ekan. Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam mazkur hadis orqali dinda chuqur ketishning oqibati yaxshi bo'lmasligini ma'lum qilib, ibodatga oid amallardan toqat etadiganini olishga buyurganlar. Jumladan, ibodatlarning shartlarini bajarishda ham g'ulu ketish dinimizda qattiq qoralanadi. Masalan, tahorat va g'uslda Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallamning sunnatlarida ko'rsatilgan me'yordan ortiq suv ishlatishni ulamolarimizning ayrimlari "isrof" desa, ba'zilari "g'ulu"ning bir ko'rinishi deb ham aytganlar. Shuningdek, g'ulu amali insonning eb-ichishi, kiyinishi va hatto kafanlanishida ham mavjuddir. Zero, Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam : (Mayyitni) kafanlashda haddingizdan oshmanglar , — deb buyurganlar.
Aslida, Alloh taboraka va taolo tomonidan nozil qilingan muqaddas dinimiz — Islomning asosini tashkil qilgan amallar bandalarning toqatidan kelib chiqqan holda farz qilingan, ya'ni mo''tadillik va bag'rikenglikka asoslangandir.
Uchqo'rg'on tumani
“Abdulxamidhoji Abduraxmon o'g'li”
jome masjidi imom-xatibi Ulug'bek Raxmatullayev
Ramazon hayiti va Qurbon hayiti Islomning ikki ulug‘ bayramidir. Ularning har birida ulkan ma’naviy ma’nolar bo‘lib, musulmonlar hayotida alohida o‘rin tutadi. Xususan, Qurbon hayiti Islomda fidokorlik, sadoqat va bag‘rikenglik ramzi hisoblanadi.
Ushbu muqaddas bayram oldidan Davlatimiz rahbarining maxsus qarorlari qabul qilinishi, Ramazon va Qurbon hayiti sanalari dam olish kuni sifatida belgilanishi xalqimizning diniy ehtiyojlarini ta’minlash, milliy va diniy qadriyatlarni asrab-avaylash hamda ma’naviy birdamlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda.
Qurbon hayiti Zulhijja oyining avvalgi o‘n kunida nishonlanadi. Ulamolar ta’kidlaganidek, Zulhijjaning avvalgi o‘n kuni Allohning eng mahbub kunlaridan biri bo‘lib, bu kunlarda qilinadigan amallar, ibodatlar, xayru saxovatlar juda ham ulug‘ hisoblanadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taolo huzurida yaxshi amallar Zulhijjaning birinchi o‘n kunida qilinadigan amallardek afzalroq amal yo‘q”, — deb marhamat qilganlar. Shunday ekan, ushbu kunlarda yaxshi amallarga shoshilish, savobli ishlarga ulgurib qolish ayni muddaodir.
Qurbon hayitining fazilatlari amallaridan biri – qurbonlik qilish hisoblanadi. Qurbonlik, Islom dinida ahamiyati katta bo‘lgan amallardan biri bo‘lib, u Qurbon hayiti kunlarida Allohning roziligi uchun fidoiylik ifodasi o‘laroq jonliq so‘yishdir. Bu amal hazrati Ibrohim alayhissalom va payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga amal qilish, fidokorlik, sabr va taqvo kabi tushunchalarni ifoda etadi.
Qurbonlik qilish nafaqat insonning taqvosi, balki ijtimoiy mehr-oqibat, muhtojlarga g‘amxo‘rlik belgisidir. Qurbonlik go‘shti faqirlarga, qarindoshlarga, qo‘shnilarga tarqatilishi, ahillik va mehr-muhabbatni yanada mustahkamlaydi.
Qurbon hayiti — bu ahillik va mushtaraklikning ramzi bo‘lib, bu kunda musulmonlar o‘z qarindoshlari, qo‘shnilari, do‘stlarining holidan xabar oladilar, uzoqdagi yaqinlarini yo‘qlab borishga harakat qiladilar. Ayniqsa, keksa, bemor, yolg‘iz kishilar holidan xabar olish — dinimizda yuksak ajr hamda e’tiborga sazovor amal hisoblanadi.
Qurbon hayiti insonlarni bir-biriga yaqinlashtiradi, mehru shafqatni uyg‘otadi, bayram munosabati bilan ehson qilish, bolalar va keksalarni xursand qilish kabi amallar nafaqat shaxsiy savob, balki jamiyatdagi yaxshilik muhitini yanada mustahkamlaydi.
Bu kunda imkoni bor insonlar kam ta’minlangan oilalar, yetimlar, ehtiyojmandlar holidan xabar olib, ularga xursandchilik ulashsalar, bu amalning savobi beqiyosdir. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minlarning o‘zaro do‘stliklari, rahm qilishlari va mehr ko‘rsatishlari xuddi bir jasadga o‘xshaydi. Undan bir a’zo xasta bo‘lsa, jasadning qolgani unga qo‘shilib bedor bo‘ladi va isitmalaydi”, — dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Azizlar, ayni kunlarda yurtimizdan 15 ming nafardan ziyod yurtdoshlarimiz Islomning besh ustunidan biri bo‘lgan Haj ibodatini ado etishga taraddud ko‘rmoqdalar. Ular orasida yuzlab nuroniylar, onalarimiz, ustoz va ziyolilar bor. Bu har bir yurtdoshimizning qalbida quvonch uyg‘otadi. Ayniqsa, mamlakatimiz rahbari muhtaram Prezidentimiz O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy hazrat bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilarimiz ahvolidan xabar olganelari, ularga muborak safarda to‘liq sharoit yaratilishi, Haj ibodatini xotirjam va mukammal ado etishlari uchun zarur ko‘mak va duolarini izhor etganlari katta voqea bo‘ldi.
Bu voqelik yurtimizda din va davlat munosabatlari yangi, barqaror va hamjihat zaminda qurilayotganidan dalolatdir. Bu – xalqimizning muqaddas qadriyatlariga hurmat, Islomning pok ta’limotiga bo‘lgan ehtirom namunasidir.
Bu kabi yuksak e’tiborlar yurtimizda din va davlat o‘rtasidagi muvozanatli munosabatning, xalqning e’tiqodi va qadriyatiga nisbatan hurmat va e’zozning amaliy namunasidir.
Muhtaram yurtdoshlar! Fursatdan foydalanib barchalaringizni iyd al-Azxo – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etaman. Yurtimiz tinchlikligi barqaror, xalqimiz totuvligi bardavom bo‘lsin, dinimiz yanada ravnaq topsin, xonadoningizdan fayzu baraka arimasin!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Ubaydulloh Abdullayev,
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi