22 Январ, 2025, 22 Ражаб, 1446
22 Январ, 2025, 22 Ражаб, 1446
Мусулмонлар Рамазонда саҳардан шомгача рўза тутишади. Бунинг инсон организмига таъсири қандай?
Сўнгги йилларда Рамазон шимолий яримшар минтақасида ёз ойларига тўғри келмоқда (бу йил Рамазон Британияда 16 майдан бошланиши кутилмоқда). Бу ойлар давомида кундузи узоқроқ, об-ҳаво эса иссиқроқ бўлади.
Бу эса баъзи мамлакатлар, масалан, Норвегияда одамлар келаётган Рамазонда кунига 20 соатга қадар рўза тутадилар, деганидир.
Рўза тутиш соғлиқ учун фойдалими? Қуйида 30 кун рўза тутганингизда танангизда қандай ўзгаришлар юз бериши ҳақида билиб олишингиз мумкин.Ҳар йили Ер юзидаги миллионлаб мусулмонлар Рамазоннинг бир қисми сифатида 30 кун давомида кун чиққандан то қуёш ботгунга қадар рўза тутадилар.
Фото муаллифлик ҳуқуқи Getty Images Image caption Рўза пайтида организмингиз қувват учун биринчи жигарда йиғилган шакарни ишлатади
Энг қийин қисм – илк икки кун
Тиббиёт нуқтайи-назаридан сўнгги овқатдан саккиз соат ёки шунга яқинроқ вақт ўтмагунга қадар танангиз «рўзадорлик ҳолати»га кирмайди. Бу вақт атрофида ичаклар овқатдаги озиқ моддаларни сўриб олиш жараёнини якунлаётган бўлади.
Озиқ моддалар ичаклар орқали сўриб олингандан сўнг танамиз жигар ва мушакларда тўпланган глюкозадан қувват олишга ҳаракат қилади.
Рўзанинг сўнгги қисмларида, глюкоза тугагандан сўнг, танада йиғилган ёғ қувватнинг навбатдаги манбайи бўлиб хизмат қилади.
Фото муаллифлик ҳуқуқи Getty Images Image caption Рамазоннинг илк кунлари қийинроқ кечади, аммо организм очликка тезда кўникади
Тана ёғ билан озиқлана бошлаганда вазн ва холестерин миқдори камаяди, қандли диабетга чалиниш эҳтимоли пасаяди
Аммо қонда шакар миқдорининг тушиб кетиши ҳолсизлик ва ланжликка сабаб бўлади.
Рўза тутаётган пайтингиз бош оғриғи ва айланиши, кўнгил айнишини ҳис қилишингиз, нафасингиз сиқиши мумкин.
Бу вақтда танангиздаги очлик ҳисси ўзининг энг юқори чўққисига чиқади.
Сувсизланишдан эҳтиёт бўлинг – 3-7 кун
Танагиз рўза тутишга мослаша борган сари ёғлар чўкиб, қондаги шакарга айланади. Рўза тутиш давомида йўқотилган суюқлик миқдори ифторлик ва оғиз ёпиш орасида қайта тўлдирилиши лозим. Акс ҳолда терлаш ҳисобига тана сувсизланиб қолади.
Истеъмол қилинаётган таомларда углевод ва ёғлар каби қувват берувчи моддалар етарли даражада бўлиши зарур. Шунингдек, озиқ моддалар, жумладан, оқсиллар, тузлар ва сувнинг истеъмол қилинаётган таомдаги миқдори ўзаро мувозанатда бўлиши ҳам муҳим.
Фото муаллифлик ҳуқуқи Getty Images Image caption Рўза пайти сув ичиш муҳим, айниқса, ёз ойларида
Рўза тутишга ўргана бошлайсиз – 8-15-кун
Учинчи босқичга келиб, танангиз рўза тутишга тўла ўрганиб қолгандан сўнг кайфиятингизда ҳам яхши ўзгаришлар пайдо бўла бошлайди. Кембриждаги Адденбрук касалхонасининг анестезия ва интенсив даволаш бўлими консултанти бўлиб ишловчи доктор Разин Маъруфга кўра, рўза тутишнинг бошқа афзалликлари ҳам мавжуд.
"Одатий турмуш тарзида биз юқори калорияли овқатлар тановвул қиламиз ва бу ҳол танамизнинг баъзи вазифаларни, масалан, ўзини-ўзи қайта тиклаш амалиётини адо этишида ҳалал беради".
Фото муаллифлик ҳуқуқи Getty Images Image caption Кўп калория истеъмол қилиш организмнинг инфекцияга қарши курашишини қийинлаштиради
"Рўза тутиш давомида анчайин енгиллашган тана бошқа функцияларга ўз эътиборини қаратиш имконига эга бўлади. Шундай қилиб, рўза тутиш тананинг ўзини-ўзи даволаш хусусиятлари, шунингдек, инфекцияларга қарши курашиш қобилиятига ҳам ижобий таъсир кўрсатади".
Ични тозалаш – 16-30 кун
Рамазоннинг сўнгги қисмида танангиз рўза тутишга бутунлай кўникиб бўлади. Бу вақтга келиб йўғон ичак, жигар, буйрак ва териларда тозаланиш жараёни бошланиб кетади.
"Рўза тутиш орқали ўз-ўзини тозалаб олган органлар ўзининг фаолиятини тўлиқ тиклаб олади. Хотирангиз ва диққатни жамлаш қобилиятингиз яхшиланиб, ўзингизни бардам сеза бошлайсиз", -дейди доктор Маъруф.
Доктор Маъруфга кўра, давомли очлик озишнинг яхши йўли эмас
"Танангиз қувват олишда оқсилларга қарам бўлиб қолмаслиги керак. Бу манзара тана ўзига хос 'очлик ҳолати'га кирганда ва мушаклардан қувватлана бошлаганда юзага келади ҳамда бир неча кундан бир неча ҳафтага қадар давом этади".
"Рамазон рўзаси фақат кун чиққандан ботганга қадар давом этгани сабабли бизда танамизни қувватга бой озуқалар ва ичимликлар билан тўлдириб олишга етарлича имкон бўлади. Бу мушакларни қуриб кетишдан сақлайди. Бундан ташқари вазн ташлашга ҳам ёрдам беради".
Шундай қилиб, рўза тутиш соғлиқ учун фойдалими?
Доктор Маъруф ҳа, дейди. Аммо баъзи нарсаларни эътиборга олиб қўймоқ зарур.
"Биз тановвул қилаётган таомларимизга эътиборни оширганимиз сабабли рўза тутиш соғлиқ учун фойдали. Бироқ бир ойлик рўза фойдали бўлсада, уни давомий тутиш тавсия этилмайди".
"Давомий рўза тутганда танангиз ёғни еб бўлиб, қувват олиш учун мушакларга эътибор қарата бошлайди. Бу эса яхши эмас".
Фото муаллифлик ҳуқуқи Getty Images
Доктор Маъруф Рамазондан ташқари пайтларда қисқа рўза ёки 5:2 форматдаги парҳез (ҳафтада икки кун рўза тутиш, қолган кунлари осон ҳазм бўладиган таомлар ейиш) тутиш ойларга чўзиладиган рўзага яхши муқобил бўлади, дейди.
"Рамазон рўзасида ҳар куни қувватга бой озуқа истеъмол қилишга эътибор бериш зарур. Шундагина танангиз ҳаёт учун муҳим бўлган мушак тўқималарини еб юбормайди".
Ахмен Ҳавожа Би-би-си Жаҳон хизмати
Ислом дини жамоат, иттифоқлик, дўстлик ва меҳр-оқибат динидир. Бир маҳалла, бир уйда яшайдиган қўшнилар инсонга яқин биродаридан ҳам яқинроқдир. Қўшнилар ўртасидаги ўзаро тотувлик, яхши алоқалар жамиятнинг салоҳияти ва кучи бўлишини таъминлайди. Зероки, Ислом дини қўшниларга эътибор бериш, ўзаро ёрдам ва самимий алоқаларни тиклашга чақиради ва бу орқали бирлик, иттифоқда бўлган кучли жамиятни барпо қилишни талаб қилади.
Бас шундай экан ҳар бир мусулмон қўшнисига эътибор бериб, уларга гўзал муомала қилиши ва шариатга зид келмаган ҳақларини адо этиши керакдир. Қўшнисига ёмонлик қилиш, озор бериш мусулмоннинг хулқи эмасдир.
Имом Бухорий ва Муслим ўз саҳиҳларида Ибн Умар розияллоҳу анҳу ва Оиша розияллоҳу анҳолардан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ҳақда бундай деганлар:
وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ وَعَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَا: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَا زَالَ جِبْرِيلُ يُوصِينِي بِالْجَارِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَيُوَرَّثُهُ». مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.
Ибн Умар розияллоҳу анҳу ва Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жаброил менга қўшни хусусида тавсия бераверганидан уни менга меросхўр қилиб қўярмикан, деб ўйлаб қолдим”, дедилар. Муттафақун алайҳи.
Қўшниларининг ҳақларига риоя қилмаслик, уларга ёмонлик қилиш, озор бериш мусулмонни энг ёмон, аянчли оқибатларга олиб келади. Мусулмон учун имон сифатидан мосуво бўлишдан ҳам аянчли оқибат бўлмаса керак?! Имондан маҳрум бўлишдан, охиратда жаҳаннамга улоқтирилишдан ҳам улкан ҳалокат бўлмаса керак?! Бу ҳолга тушишдан Аллоҳ асрасин!
Бундай аянчли ҳолатга тушиб қолишдан огоҳлантириб, бундай паст, разил ишлардан қайтариб, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар:
وَعَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: واللهِ لَا يُؤْمِنُ، وَاللَّهِ لَا يُؤْمِنُ، وَاللَّهِ لَا يُؤْمِنُ قِيلَ: مَنْ يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: «الَّذِي لَا يَأْمَنُ جَارُهُ بَوَائِقَهُ ، مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳга қасамки, мўмин эмас! Аллоҳга қасамки, мўмин эмас! Аллоҳга қасамки, мўмин эмас!” деганларида, “Ким у, ё Аллоҳнинг Расули?” дейилди. Шунда у зот: “Ёмонликларидан қўшниси омонда бўлмаган киши”, дедилар. Муттафақун алайҳи.
Ҳадисдан биз ўрганган фойдали ўгитлар:
1. Қўшнилар билан ўзаро тотувликда яшаш.
2. Қўшнига гўзал муомала қилишнинг зарурлиги.
3. Қўшнилар билан яхши, самимий алоқалар ўрнатиш, қўшниларга эътибор бериш, қийинчилик вақтида, туй ва маросимларда ёрдам қўлини чўзиш.
4. Қўшнининг шундай ҳақлари борки, уларга риоя қилиш мусулмоннинг вазифасидир.
5. Ким қўшнисига озор берса, унинг имони мукаммал эмас.
6. Қўшнига ёмонлик қилиш мусулмон ахлоқига зиддир.
7. Ҳар бир мусулмон киши қўшниларига эътибор бериб, уларга гўзал муомала қилиши ва ҳақларини адо этиши. Қўшнининг ҳақларидан: салом бериш, бемор бўлса, бориб кўриш, шариатга зид келмаган маросим ва муносабатларда иштирок этиш ва уларда кўмаклашиш.
8. Қўшни зинасидаги чироқни ўчириб қўйиш, озор берадиган даражада телевизор ва радио овозини баланд қилиш, қўшнининг аёли ва қизларига назар солиш, қўшниларни пойлаб, жосуслик қилиш, истироҳат вақтларида шовқин солиш, ўйин ўйнаш каби ҳолатлар билан қўшниларга озор бермаслик.
Бекназар Муҳаммад Шакур,
Ҳадис илми мактаби катта ўқитувчиси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа