Воқеа сураси Маккада нозил бўлган, 96 оятдан иборат. “Воқеа” қиёматнинг номларидан бири бўлиб, у суранинг биринчи оятида ҳам тилга олинган: “Қачонки, қиёмат воқе (қойим) бўлганда, унинг воқе бўлишининг ёлғони йўқдир” (Воқеа сураси, 1-2 – оятлар). Шунинг учун шу ном билан аталган.
Сура қиёмат даҳшатлари, тоғларнинг титилиб, тўзонга айланиши, ернинг ларзага келиши, одамларнинг яксон бўлиши ҳақидаги тасвирлар билан бошланади. У кунда одамлар уч тоифага: ўнг ва чап тараф эгалари ҳамда пешқадамларга ажралиши айтилган. “Сизлар эса уч тоифа бўлурсиз” (Воқеа сураси, 7-оят).
Ўнг тараф соҳиблари Аршнинг ўнгида турадилар. Қиёмат куни амаллар китоби эгаларига тарқатилганда жаннат аҳлининг китоби ўнг тарафларидан берилади. “Бас, (у учтанинг биринчиси) ўнг томон эгаларидир. Ўнг томон эгалари (бўлмоқ) не (саодат)дир!” (Воқеа сураси, 8-оят).
Ўнг тараф эгалари жаннат неъматларидан баҳраманд бўлишлари, уларга тайёрлаб қўйилган иномлар ҳақида Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “(Улар) тикансиз бутазорларда, тизилган бананзорларда, ёйиқ соя (ости)да, оқизиб қўйилган сув (бўйи)да, кўплаб мева (узра)ки, (улар) туганмас ва ман этилмасдир. Шунингдек, (улар) баланд тўшалган кўрпачалар (усти)дадирлар” (Воқеа сураси, 28-34 – оятлар).
Яна бир гуруҳ Аршнинг чап томонида туради. Уларнинг номаи аъмоллари чап тарафларидан берилади. Дўзаҳ аҳлининг аксарияти ушбу гуруҳга оиддир. “(Иккинчи тоифа) чап томон эгаларидир. Чап томон эгалари (бўлмоқ) не (бахтсизлик)дир!” (Воқеа сураси, 9-оят).
Чап тараф эгалари бадбахтдирлар. Улар баданни тешиб ўтувчи шамолда ва қайноқ сув ила азобланадилар. Жаҳаннам аҳли дўзахнинг салқини йўқ, қора тутун соясида бўладилар. Улар дунё лаззатининг ортидан эргашиб, имонни, диёнатни унутдилар. Катта гуноҳларни саркашлик билан қилдилар, тавбага шошилмадилар. Ҳою-ҳавасга берилиб, қайта тирилишни инкор этдилар. «Яна айтар эдилар: “Бизлар ўлиб тупроқ ва суякларга айлангач, ростдан ҳам қайта тирилтирилувчимизми?! Аввалги ота-боболаримиз ҳамми?!”» (Воқеа сураси, 47-48 – оятлар).
Улар ўша кунда жаҳаннам гиёҳи бўлган Заққум дарахтидан ейдилар. Бошқа ичадиган нарса йўқлигидан мажбур бўлиб, ўта қайноқ сувни ичадилар. «...(ичганда ҳам) ташна туялар каби ичувчидирсиз. (Лекин ташналик асло босилмас) Мана шу жазо кунидаги уларнинг “зиёфати”дир» (Воқеа сураси, 56-оят). Аллоҳ таоло ҳар бир бандасига адолат қилувчи зотдир.
Энг саодатли тоифа учинчи тоифа бўлиб, улар пешқадамлар, Аллоҳ таолонинг рўпарасида турувчилардир. “(Учинчи тоифа эзгу ишларда) ўзиб-ўзиб кетган зотлардир” (Воқеа сураси, 10-оят). Улар Пайғамбарлар, сиддиқлар, шаҳидлар қаторида бўладилар.
Бу тоифа охиратдаги энг саодатли бандалардир. Улар Аллоҳ таолонинг ибодати ва тоатида бошқалардан кўра пешқадам бўлганлар. Тавбада, яхшилик ва савобли амалларда ўзиб кетганлар. Улар орасида аввал ўтган мусулмонлар кўпчиликни ташкил қилади. Аммо бу мақомга кейинги авлодлардан, яъни Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг умматларидан озчилик сазовор бўлар экан. “(Ўзиб кетганлар) аввалги (уммат)лардан кўпчилик, кейингилар (Муҳаммад умматлари)дан эса озчиликдир” (Воқеа сураси, 13-14 – оятлар).
Пешқадамлар жаннатда тилладан дур ва ёқутдан тўқилган сўриларда ёнбошлаб роҳатланиб ётадилар. “Устиларида эса мангу ёш болалар айланиб (хизматда) юрурлар...” (Воқеа сураси, 17-оят).
Улар жаннат аҳли ихтиёр қилган меваларни ва иштаҳалари тусаган нарсаларни келтирадилар. “оқар чашмадан олинган (май тўла) қадаҳлар, кўзалар ва косалар билан. У (май)лардан уларнинг бошлари ҳам оғримас, маст ҳам бўлмаслар” (Воқеа сураси, 18-19 – оятлар).
Пешқадамларга берилган мазкур неъматлар ва олий мақомлар уларнинг дунё ҳаётида қилган солиҳ амалларининг мукофотидир. «Улар у жойда беҳуда ва гуноҳ (сўз)ни эшитмаслар, фақат (бир-бирларига айтадиган) “Салом-салом” сўзинигина (эшитурлар)» (Воқеа сураси, 25-26 – оятлар).
Шунингдек, сурада Аллоҳнинг борлиги, ягоналиги ва чексиз қудрати, инсонни яратишдаги, ўсимликларни ўстиришдаги, ёмғир ёғдиришдаги ва бошқа ишлардаги ажойиб тадбир ҳамда ҳикматлари ҳақида ҳам сўз кетади. Аллоҳ таоло уларга тафаккур кўзи билан қарашга буюради: “Сизлар экаётган зироатларингиз ҳақида ўйлаб кўрдингизми?!” (Воқеа сураси, 63-оят); “Сизлар ўзларингиз ичаётган сувни (ўйлаб) кўрдингизми?!” (Воқеа сураси, 68-оят); “Сизлар ёқаётган оловни (ўйлаб) кўрдингизми?!” (Воқеа сураси, 71-оят).
Аллоҳ таоло барчамизни яхшиликларда пешқадам бўлган, охиратда Ўзининг рўпарасида турувчи бандаларидан қилсин.
Робия САИДХОНБАЛОВА,
Хадичаи кубро аёл-кизлар ўрта махсус ислом билим юрти талабаси
Cавол: Отам билан Мадинаи мунавварада умра учун эҳромга кириб, Маккага йўлга тушдик. Лекин йўлда ҳаво совуб кетиб, отам дўппи, куртка ва пайпоқ кийиб олишга мажбур бўлдилар. Бу ҳол Маккага етиб боргунимизча давом этди ва эҳромда умра қилиб олдик. Саволим шуки, отам кийган кийимларининг ҳар бири учун алоҳида каффорат берилиши лозим бўладими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Эркак киши ҳаж ёки умрага эҳром боғлаганда зарурат сабабли бир нечта тикилган кийимни бир кундуз ёки бир кеча (ёки жами 12 соат)дан кам муддат кийиб юрса битта садақа – ярим соъ (2 кг атрофида) буғдой ёки унинг қийматини ҳарам чегарасида фақирларга садақа қилиши кифоя қилади.
Агар бир кундуз ё кеча (12 соат)дан кўп муддат кийиб юрган бўлса, ҳарам чегараси ичида битта жонлиқ сўйиши етарли. Кийимлар бир нечта бўлиши билан садақа ёки сўйиладиган жонлиқлар сони кўпаймайди.
Шу ўринда эслатиб ўтиш лозимки, эркак киши эҳромдалик ҳолида совқотиб қолса, тикилган кийим кийиб олмасдан, адёлга ўхшаш бирор ёпинчиқ ўраниб олиш ёки кенг кийимни енгига қўлларини киритмасдан, елкасидан ташлаб олиш ҳам мумкин. Буни кийим кийиш деб ҳисобланмагани учун жиноят саналмайди ва каффорот ҳам лозим бўлмайди (“Камолуд дироя” китоби). Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.