1-savol: Qizim uchun aqiqa qilmoqchi edim. Qurbon hayiti kuni ham qurbonlikka, ham aqiqaga niyat qilib qo‘y so‘ysam bo‘ladimi?
Javob: Qurbon hayitida qurbonlik qiling. Qurbonlik qodir kishilarga vojib amal, aqiqa qilish mustahab amal. Qurbonlik qilishda aqiqani qo‘shib niyat qilish mumkin. Chunki, bir jinsdagi katta amal o‘zining jinsidagi kichik amalni o‘z ichiga oladi.
2-savol: Avtomobili bor lekin puli nisobga yetmagan insonga qurbonlik qilish vojib bo‘ladimi? Mashina ham nisob hisoblanadimi?
Javob: Va alaykum assalom. Inson hojati uchun minib turgan mashinasi nisobga kirmaydi. Yolg‘iz mashinasi bo‘lib, boshqa nisob miqdorida mablag‘i bo‘lmasa, qurbonlik vojib bo‘lmaydi. Ehtiyojdan ortiq mashina olib qo‘yilgan bo‘lsa, qurbonlikning nisobiga kiradi va qurbonlik vojib bo‘ladi.
3-savol: Men savdogarchilik qilaman va nisobdan oshgan pulim bor shunga qurbonlik so‘yishim kerakmi? Zakotni bu yil chiqargan edim, lekin qurbonlik hakida ma’lumotga ega emasman. Iltimos, kimlarga farzligini va qanday so‘yilishini tushuntirib bering. Uyda erkak kishi bo‘lmasa akamni chaqirib va qassob chaqirib so‘ysam bo‘ladimi?
Javob: Ha, nisobga yetadigan miqdordagi mablag‘ga ega kishi qurbonlik qilishi vojibdir. Siz akangizni chaqirib qurbonlik qilishingiz joiz. Qurbonlik uchun so‘yiladigan jonliq ayb va nuqsonlardan salomat bo‘lishi kerak. Qurbonlik go‘shtidan bir qismini tarqatib, bir qismini saqlab qo‘yib, yana bir qismini esa qavmu-qarindosh, qo‘ni-qo‘shnilarga pishirib yedirish mustahab amaldir.
4-savol: Meni savolim shuki, Ramazon hayiti bilan Qurbon hayiti orasidagi farq qancha?
Jabov: Ramazon hayiti shavvol oyining birinchi kuni, Qurbon hayiti esa zulhijja oyining o‘ninchi kunidir. Shunga ko‘ra bularning o‘rtalarida chamasi yetmish kunga yaqin bo‘ladi.
5-savol: Qurbon hayitida qurbonlik qilmoqchi edik, jumada imom domla oilasi katta bo‘lsa go‘shtni yarmini o‘ziga olib qolsa bo‘ladi dedi. Shu to‘g‘rimi? Umuman oila katta bo‘lsa hammasini olib qolsayam bo‘ladimi?
Javob: Qurbonlik qiluvchi inson Alloh taoloning roziligi uchun qurbonlikka yaroqli hayvonni so‘yish bilan ibodat hosil bo‘ladi. Uning go‘shtidan foydalanish ikkinchi masala hisoblanadi. Shunga ko‘ra, siz so‘ragandek katta oilalar qurbonlik go‘shtining hammasini o‘z oilalari uchun olib qolishi joiz. Shuningdek qurbonlik qiluvchi hayt kunida go‘shtning hammasini muhtoj insonlarga tarqatishi ham joiz. Ammo, mustahab amal ya’ni, shu o‘rinda eng afzali qurbonlik go‘shtini uch qismga bo‘lib, bir qismini tarqatish, bir qismi o‘z oilasi uchun olib qolish va yana bir qismini qarindosh-urug‘ va yaqinlar bilan pishirgan holda baham ko‘rish bo‘ladi.
6-savol: Meni ko‘limda nisobiga yetgan pulim bo‘lsa Qurbonlik xam qilamanmi? Men Rossiyada ishlayman u yerda nasroniy qo‘shnilarim ham bor. Agar Qurbonlik mengayam vojib bo‘lsa, o‘sha nasroniy qo‘shnilarimga Qurbonlikdan bersam bo‘ladimi?
Javob: Qurbonlik ibodatida qurbonlikka yaroqli hayvonni so‘yish e’tiborli. Hayvonning qoni yerga tushishi bilan ibodat hosil bo‘ladi. Qo‘shnilarlarga berish ehson. Boshqa dindagi qo‘shnilarga bersa ham bo‘ladi.
7-savol: Qurbonlikka mol oldik. 4ta odam bo‘lib bo‘ladimi yo toq bo‘lishi kerakmi?
Javob: Qurbonlikka so‘yiladigan molda yetti kishigacha sherik bo‘lish mumkin. Bunda sheriklar soni toq yoki juft bo‘lishi shart emas. Muhimi sheriklarning barchasi qurbonlikni niyat qilishi kerak. Agar ularning birortasi go‘sht niyatida sherik bo‘lsa qolganlarning ham qurbonligi qabul bo‘lmaydi.
O‘MI fatvo hay’ati
O‘zbek tili xalqimiz uchun milliy o‘zligimiz va mustaqil davlatchilik timsoli,
bebaho ma’naviy boylik, buyuk qadriyatdir.
Shavkat Mirziyoyev
O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi xalqimizning milliy mustaqillikka erishish yo‘lidagi muhim siljishlardan biri bo‘lib, ona tilimizning bor go‘zalligi va jozibasini to‘la namoyon etish bilan birga, uni ilmiy asosda rivojlantirish borasida ham keng imkoniyatlar yaratdi.
Yangi O‘zbekistonda o‘zbek tilining xalqimiz ijtimoiy hayotida va xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini tubdan oshirish, unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni vatanparvarlik, milliy an’ana va qadriyatlarga sadoqat, ulug‘ ajdodlarimizning boy merosiga vorislik ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda davlat tilini to‘laqonli joriy etishni ta’minlashga qaratilgan yangidan-yangi tashabbuslar ilgari surilayotgani juda muhim.
Davlat tili siyosiy, ijtimoiy va madaniy sohalarda xalqni birlashtiruvchi qudratli vosita sanaladi. Ona tilimiz so‘zlashuvchilar soni ko‘pligiga ko‘ra, sayyoramizda eng keng tarqalgan 40 ta tildan biri ekani ham quvonarlidir. Hozirgi vaqtda yer yuzida o‘zbek tilida so‘zlashuvchilar soni qariyb 60 million kishini tashkil etishi esa uning dunyodagi yirik tillardan biriga aylanib borayotganidan dalolat beradi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda barcha soha va tarmoqlar kabi ona tilimiz qadri va nufuzini yanada oshirish borasidagi siyosat va amaliy ishlar ham yangi bosqichga ko‘tarilmoqda. Buni o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi maqomi va obro‘-e’tiborini tubdan oshirish bo‘yicha qabul qilingan tarixiy farmon va qarorlar samaralari yaqqol tasdiqlaydi. Asosiy qonunimiz – Konstitutsiyamizning o‘zbek tilida qabul qilinishi esa ona tilimizning nufuzini yanada yuksaltirdi. Davlatimiz madhiyasi xalqaro maydonlarda o‘zbek tilida yangray boshladi. Ayniqsa, ona tilimiz Birlashgan Millatlar Tashkilotining yuksak minbarida ulkan siyosiy sammit va uchrashuvlarda baralla yangrab, tinchlik, do‘stlik va hamkorlik vositasiga aylanib borayotgani barchamizni quvontiradi. Til – millatning faxri, g‘ururi, ko‘zgusi. Millatlarni ajratib turuvchi asosiy belgilardan biri bu til ekan, har bir inson o‘z tilini bilishi, uni ulug‘lashi va shu bilan birga boshqa millatlarning ona tiliga ham hurmat bilan qarashi lozim.
Vatanimiz mustaqilligining ma’naviy asoslarini mustahkamlash, xalqimiz, avvalo, yosh avlodni milliy qadriyatlarimizga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalashda o‘zbek tilining ahamiyati tobora ortib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida davlat tilining maqomi xuquqiy jixatdan mustaxkamlab qo‘yildi. O‘zbekiston Respublikasining “Davlat tili to‘g‘risida”gi qonunining qabul qilinishi ona tilimizning taraqqiyoti, rivojlanishi hamda o‘ziga xos va boy bisotini namoyish etishga keng imkoniyat yaratdi.
O‘zbek tili dunyodagi qadimiy, go‘zal va boy tillardan biri hisoblanadi. Tilimizdagi hayo, ibo, andisha, oriyat, mehrni yozuvchilarimiz asarlarida yaqqol ko‘rish mumkin. Mahmud Qoshg‘ariyning "Devoni lug‘atit turk" kitobi, Ahmad Yassaviyning hikmatlari, Alisher Navoiyning "Xamsa"si, Zahiriddin Muhammad Boburning "Boburnoma"si, Abdulla Qodiriyning betakror romanlari-oqibat so‘zlarini boshqa tilga aynan tarjima qilib bo‘lmaydi. Ularni faqat o‘zbek tilida ifodalash mumkin. Chunki bu tushunchalar xalqimizga xos va ularni aytishga faqat shu til qodirdir. Bizning ona tilimiz dunyodagi uch mingga yaqin til orasida turkiy tillar oilasiga mansub bo‘lib, jonli til sifatida qipchoq, qarluq, o‘g‘iz lahjalarida namoyon bo‘ladi. O‘zbek adabiy tili esa ana shu lahjalardagi so‘zlarning ma’lum bir me’yoriga keltirilgan shaklidir. U muttasil o‘sib, rivojlanib bormoqda. Uning rivojida so‘z mulkining sultoni Alisher Navoiyning xizmatlari beqiyosdir. Hazrat Navoiy til xaqida bunday yozadilar: “Ko‘ngil xazinasining qulfi tildir. Ul xazinaning kalitidin so‘z bil”.
O‘z ona tilimizga bo‘lgan muhabbatni xalqimizning, odamlarning samimiy suhbatlarida, yuksak axloqiy fazilatlarida ko‘rib, beixtiyor shunday el farzandi ekanligimizdan faxrlanamiz. O‘z tili uchun qayg‘urayotgan millat dunyo xalqlari safida o‘z o‘rnini, chinakam mustaqilligini asrashga, himoya qilishga jiddu jahd qilayotgan millat sanaladi. Millatning va milliy adabiyotning mavjudlik sharti bo‘lgan ona tilimiz taqdiri uchun kuyinish, uning ravnaqi uchun barcha imkoniyatlarni safarbar etish har birimizning burchimizdir.
Ona tilimizning xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini yuksaltirishda, uni milliy va umumbashariy tushunchalar asosida taraqqiy etgan tillar safiga qo‘shishda har birimiz tilimizga chuqur hurmat bilan e’tibor berishimiz kerak.
Shu o‘rinda ma’rifatparvar bobomiz, o‘z davrida o‘nga yaqin dunyoviy tillarni puxta o‘rgangan olim Is'hoqxon Ibratning quyidagi fikrlari e’tiborga molik: “Bizning yoshlar, albatta, boshqa tilni bilish uchun sa’y-harakat qilsinlar, lekin avval o‘z ona tilini ko‘zlariga to‘tiyo qilib, ehtirom ko‘rsatsinlar. Zero, o‘z tiliga sadoqat – bu Vataniy ishdir”.
Biz tilimizni qanchalik asrasak, yuksaltirsak, rivojlanishiga hissa qo‘shsak, o‘zga millatlar ham bizning tilimizni hurmat qilishadi hamda uning dunyo hamjamiyati maydonidagi o‘rni va poydevorini shunchalik mustahkam qo‘ygan bo‘lamiz.
Odiljon Narzullayev,
Yangiyul tumani “Qirsadaq’’ jome masjidi imom xatibi