Sayt test holatida ishlamoqda!
07 Dekabr, 2025   |   16 Jumadul soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
06:10
Quyosh
07:35
Peshin
12:20
Asr
15:13
Shom
16:58
Xufton
18:16
Bismillah
07 Dekabr, 2025, 16 Jumadul soni, 1447

Ayollar uy ishlariga mas’ulmi?

14.12.2024   34303   6 min.
Ayollar uy ishlariga mas’ulmi?

Savol: Ayollar uy ishlariga mas’ulmi?

Javob: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: Har biringiz o‘z qo‘l ostidagiga mas’uldir. Erkak o‘z xonadoni ahliga, ayol esa erining xonadoniga va bolalariga mas’uldir (“Sahihi Buxoriy”. № 5200).

Imom Xattobiy aytadi: “Erkakning o‘z oilasi uchun mas’uliyati bu – ularga g‘amxo‘rlik qilish, oziq-ovqat, kiyim-kechak bilan ta’minlash va yaxshi muomala bo‘lishni anglatadi. Ayolning mas’uliyatiga kelsak, bu uning uy ishlarini basharishi va qaramog‘idagilar, mehmonlarga yaxshilik qilishi sanaladi” (“A’lam al-hadis”. J. 1. – B. 580).

Manbalarda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uy ichidagi ishlarga qizlari Fotima roziyallohu anhoni, uydan tashqaridagi vazifalarga esa Ali roziyallohu anhuni mas’ul etib tayinlaganlari rivoyat qilingan (“Musannaf” Ibn Abu Shayba).

Muhaddis Muhammad Obid Sindiy Ayyubiy aytadi: “Uydan tashqaridagi ish deganda o‘tin va suv tashish, oziq-ovqat bilan ta’minlash kabi ishlar tushuniladi, uy ichidagi ishlar esa, non pishirish, supur-sidir, ozodalikka oid ishlar nazarda tutiladi” (“Tavoli’ al-anvor”, J. 6. – B. 410).

Kunlarning birida Fotima roziyallohu anho qo‘llaridagi qadoqlardan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga shikoyat qilib, xizmatkor so‘radilar. Biroq Rasululloh sollallohu alayhi vasallam unga yotishdan oldin tasbih aytish xizmatkordan ko‘ra yaxshiroq ekanini aytganlar (“Sahihi Buxoriy”. № 5361).

“Al-Hidoya” asarining muallifi Imom Marg‘inoniy rahimahulloh aytadilar: “Agar ayol o‘ziga yaxshilik qiluvchilardan bo‘lsa, u ovqat tayyorlashi va non pishirishi, uy yumushlari bilan band bo‘lishi kerak. Chunki Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam uy yumushlarini Fotima roziyallohu anhoga topshirganlar” (“Muhtorot an-Navozil”. J. 2. – B. 194).

Faqih Imom Saraxsiy rahmatullohi alayhi bunday deganlar: “Ayol kishi uy ishlarini diniy burch sifatida bajarishi shart, lekin qozi tomonidan uy supurish, kir yuvish, ovqat tayyorlash va non pishirish, bolaga qarash kabi ishlarni bajarishga majburlash mumkin emas” (“Al-Mabsut”. J. 5. – B. 209).

Ayrim ulamolar “bolani emizish onaga majburiyat bo‘lganidek, uy yumushlarini bajarish ham ona vazifasidir” deb aytganlar.

Bir rivoyatga ko‘ra, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Fotima roziyallohu anhoga bunday deganlar: “Allohdan qo‘rqqin, ey Fotima! Robbing oldidagi farz amallaringni ado et va oilang yumushlari bilan shug‘ullangin” (Abu Dovud. “Sunan”. 2988).


Oisha roziyallohu anho va Rasululloh sollallohu alayhi vasallam

Ahli suffalardan biri rivoyat qiladi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam meni va bir guruh ahli suffalarni uylariga taklif qildilar hamda: “Bizga ovqat ber, ey Oisha”, dedilar. Onamiz ovqat qilib keldilar, birozdan keyin: “Bizga yana olib kel, ey Oisha”, degandilar Oisha roziyallohu anho onamiz sut solingan idish olib keldilar...” (Abdurrazzoq “Musannaf”. № 20712. Ibn Abu Shayba. “Musnad”. № 607. Abu Dovud. “Sunan”. № 5040).

Manbalarda, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Oisha onamizga “Pichoqni tosh bilan o‘tkirlang” deb aytganlari ham rivoyat qilingan (Qarang: “Sahih Muslim”. № 5086).

Biroq, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning go‘zal xulqlaridan biri uy ishlarida ahli ayollariga yordam berishlari edi (“Sahihi Buxoriy”. № 676).

 

Asmo roziyallohu anho va Zubayr roziyallohu anhu

Abu Bakr roziyallohu anhuning qizi Asmo roziyallohu anho aytadilar: “Zubayrga turmushga chiqqanimda uy yushumlari bilan band bo‘lardim. Uning otiga ham qarardim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Zubayrga bergan yerlaridan xurmolarni uzib, boshimda ko‘tarib kelardim. U ikki mil uzoqlikda edi”.

Imom G‘azzoliy rahimahulloh “Ihyo” asarlarida bu voqeani keltirib, ayollarni uy yumushlariga chorlaganlar (“Ihyo ulumid-din”. J. 3. – B. 232-3).

Qozi Iyoz rahmatullohi alayhi Asmo roziyallohu anhoning uydan tashqarida qilgan ishlari, ya’ni ot parvarishlashi va xurmo ko‘tarib yurishi uning zimmasiga yuklatilgan vazifalar emas, balki qo‘shimcha bo‘lganini izohlaganlar (“Ikmal al-Mu’lim”. J. 7. – B. 75).

 

Ummu Sulaym roziyallohu anhu va Abu Tolha roziyallohu anhu

Anas roziyallohu anhu aytadilar: “[O‘gay otam] Abu Tolhaning [onam] Ummu Sulaymdan o‘g‘li vafot etdi. Ummu Sulaym roziyallohu anho: “Men o‘zim aytmagunimcha, Abu Tolhaga o‘g‘lining vafoti haqida aytmanglar”, dedi.

Abu Tolha roziyallohu anhu uyga qaytib keldi. Ayoli darhol kechki ovqatni tayyorlab, uning oldiga qo‘ydi, u yedi va ichdi. Birozdan so‘ng, ayoli: “Ey Abu Tolha, nima deb o‘ylaysiz bir qavm boshqasidan vaqtinchalikkka bir narsani olib tursa, u ularda Alloh xohlaganicha qolsa-da, keyin egalari qaytarib olsa, vaqtinchalik olib turganlar xafa bo‘lishi kerakmi?” dedi.

“Yo‘q, albatta” dedi Abu Tolha.

“O‘g‘lingiz bu dunyoni tark etdi”, dedi Ummu Sulaym....

 

Xulosa

Demak, yuqoridagi ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, sahobiya ayollar o‘z majburiyatlarini qanday qilib yaxshiroq bajarish va turmush o‘rtoqlarining og‘irini yengil qilish haqida qayg‘urganlar. Ularning asosiy tashvishi turmush o‘rtoqlariga ko‘proq yordam berish, oilaga baraka kirishiga hissa qo‘shish edi.

Davron NURMUHAMMAD

Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘zbekiston xalqiga bayram tabrigi

07.12.2025   532   5 min.
O‘zbekiston xalqiga bayram tabrigi

Qadrli vatandoshlar!

Siz, azizlarni, ko‘pmillatli butun xalqimizni 8 dekabr – O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kuni bilan chin qalbimdan samimiy muborakbod etib, barchangizga o‘zimning chuqur hurmatim va ezgu tilaklarimni izhor etaman.

Ushbu qutlug‘ ayyomda barcha huquq va erkinliklarimiz, yurtimizdagi tinchlik va barqarorlik, birlik va hamjihatlik, ortga qaytmas demokratik islohotlarimiz kafolati bo‘lgan Asosiy qonunimizning hayotimizdagi o‘rni va ahamiyatini yanada chuqur his etmoqdamiz.

Hech shubhasiz, xalqimiz siyosiy-huquqiy tafakkuri hamda yuksak xohish-irodasining ifodasi bo‘lgan Konstitutsiyamizda muhrlab qo‘yilgan qoida va tamoyillar Yangi O‘zbekistonni barpo etishda barchamiz uchun beqiyos kuch-g‘ayrat, ishonch va ilhom manbai bo‘lib xizmat qilmoqda.

Bu haqda so‘z yuritganda, avvalo, yanada keng vakolat va mas’uliyatga ega bo‘lgan milliy parlamentimiz hamda ilk marta mahalliy Kengashlar deputatlari orasidan saylangan raislar boshchilik qilayotgan viloyat Kengashlari, jamiyat boshqaruvida o‘rni va nufuzi tobora ortib borayotgan mahalla instituti faoliyati misolida xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbai ekani haqidagi konstitutsiyaviy qoidaning amaliy tasdig‘ini ko‘ramiz.

Ayniqsa, yangi parlamentimiz tomonidan joriy yilda sudlar faoliyati hamda fuqarolarning huquq va erkinliklari kafolatlarini kuchaytirishga oid qonunlar hamda yurtimizda do‘stlik, hamjihatlik muhitini mustahkamlash, inklyuziv jamiyat, yoshlar, xotin-qizlar masalalari, kam ta’minlangan insonlar manfaatlarini himoya qilish, kambag‘allikni qisqartirish, milliy qadriyatlarimizni asrab-avaylash bo‘yicha ko‘plab muhim qarorlar qabul qilinganini ta’kidlash lozim.

Mahalliy kengashlar ham o‘z hududlaridagi dolzarb ijtimoiy muammolarni hal etish bo‘yicha faol ish olib bormoqda. Ular tomonidan o‘tgan davrda 25 mingdan ziyod masala muhokama qilinib, tegishli qarorlar qabul qilingani, mansabdor shaxslarga 14 mingga yaqin deputatlik so‘rovlari yuborilgani ham shundan dalolat beradi.

Vakillik organlarini chinakam xalq minbari, xalq ovoziga aylantirishga qaratilgan islohotlarimizning davomi sifatida 2026 yilning 1 yanvaridan tuman va shaharlarda ham hokim va Kengash raislari vazifalarini alohida ajratish bo‘yicha tegishli chora-tadbirlarni amalga oshiramiz.

Bir so‘z bilan aytganda, xalq hokimiyatchiligi, vakillik demokratiyasi, Konstitutsiya va qonun ustuvorligi kabi konstitutsiyaviy prinsiplarga bundan buyon ham sodiq qolib, ushbu yo‘nalishdagi islohotlarimizni yanada qat’iy davom ettiramiz.

Hurmatli do‘stlar!

Ma’lumki, so‘nggi yillarda mamlakatimizda inson qadri, aholining huquq va manfaatlarini ta’minlash har qachongidan ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. “Konstitutsiya – inson qadri, erkinlik, tenglik va adolat garovi!” degan ezgu g‘oya asosida o‘tkazilayotgan bu yilgi bayram tadbirlari orqali shu yo‘lda erishgan yutuqlarimiz chuqur tahlil qilinib, yangi va dolzarb vazifalar belgilab olinmoqda.

Keyingi vaqtda barcha soha va tarmoqlarda qo‘lga kiritayotgan natijalarimizga shu nuqtayi nazardan baho berar ekanmiz, ularning zamirida, eng avvalo, insonparvarlik va xalqparvarlik tamoyillari mujassam ekanini va ular o‘z samarasini berayotganini alohida qayd etish o‘rinlidir. Misollarga murojaat qiladigan bo‘lsak, joriy yilda aholi jon boshiga daromad 3 ming 500 dollarni tashkil etgani, maktabgacha ta’limda qamrov 78 foiz, oliy ta’limda esa 42 foizga yetgani, odamlarimizning o‘rtacha umr ko‘rish darajasi 73,8 yoshdan75,1 yoshga uzaygani va boshqa raqamlarni keltirish mumkin.

Konstitutsiyamizga asosan davlat zimmasiga yuklatilgan ijtimoiy majburiyatlarni bajarish hamda yurtimizda ijtimoiy davlat barpo etish borasida ham ulkan ishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, 1 million nafardan ziyod fuqaro kambag‘allikdan chiqarildi, kambag‘allik darajasi 6,6 foizga tushirildi.

Iqtisodiyotni barqaror rivojlantirish, xalqimiz uchun munosib turmush darajasini ta’minlash, mustahkam huquqiy tizim va ochiq jamiyat barpo etish yo‘lidagi keng ko‘lamli islohotlarimiz dunyo jamoatchiligi tomonidan e’tirof etilmoqda.

Masalan, 2025 yilda Barqaror rivojlanish maqsadlari indeksida O‘zbekiston 19 pog‘ona yuqori ko‘tarilib, Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyo mintaqasida eng jadal rivojlanayotgan mamlakat sifatida qayd etildi. Global innovatsiya indeksida yurtimiz Markaziy va Janubiy Osiyo mamlakatlari bo‘yicha kuchli uchlikdan joy oldi. “S&P”, “Fitch” va “Moody's” kabi nufuzli xalqaro agentliklar tomonidan O‘zbekistonning suveren kredit reytingi oshirildi.

Nufuzli xalqaro anjuman – YUNЕSKO Bosh konferensiyasi so‘nggi 40 yil davomida birinchi marta Parijdan tashqarida, ya’ni, Samarqandda muvaffaqiyatli o‘tkazilgani ham jahon hamjamiyati tomonidan muhim voqea sifatida e’tirof etilmoqda.

Aziz va muhtaram yurtdoshlar!

Islohotlarimiz hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi kunda biz Konstitutsiyamizning har bir normasini davlat va jamiyat hayotida amaliy faoliyat mezoniga aylantirishimiz zarur. Ayniqsa, yoshlarimizga Asosiy qonunimizning mazmun-mohiyatini chuqur o‘rgatish, ularni konstitutsiyaviy qadriyatlar asosida yuksak ongli va vatanparvar fuqarolar, siyosiy tafakkur va huquqiy madaniyat egalari etib tarbiyalash oldimizda turgan g‘oyat muhim vazifadir.

Faqat Konstitutsiya va qonunlarimizga chuqur hurmat, puxta huquqiy bilim va amaliy tajriba asosidagina biz davlat va jamiyat boshqaruvida faol ishtirok etib, Vatan va xalq oldidagi farzandlik burchimizni sharaf bilan ado eta olamiz. Shundagina Bosh qomusimizning hayotbaxsh kuchi, bunyodkorlik salohiyati amalda yanada yorqin namoyon bo‘ladi.

Barchamiz uchun milliy mustaqilligimiz, g‘urur va iftixorimiz timsoli bo‘lgan Konstitutsiyamiz sharaflanadigan ushbu quvonchli ayyom munosabati bilan sizlarni yana bir bor chin dildan tabriklayman.

Siz, aziz yurtdoshlarimga sihat-salomatlik, baxt va omad, oilalaringizga tinchlik-totuvlik va farovonlik tilayman.

Konstitutsiyamiz va barcha yutuqlarimizning ijodkori bo‘lgan mard va olijanob xalqimiz doimo omon bo‘lsin!

 

Shavkat Mirziyoyev,

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti

MAQOLA