26 Декабр, 2025, 6 Ражаб, 1447
26 Декабр, 2025, 6 Ражаб, 1447
بسم الله الرحمن الرحيم
الحَمْدُ لله ، وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِهِ محمد وَعَلَى آلِهِ وَأَصْحَابِهِ أَجْمَعِينَ
Абу Ҳанифа – буюк мужтаҳид имом!
Муҳтарам жамоат! Аллоҳ таолонинг инояти билан Ислом дини Пайғамбаримиз алайҳиссаломга мукаммал нозил қилинди. Саҳобалар, улардан кейин тобеъин, таба тобеъинлар ва уламолар ушбу динни келажак авлодга етказишда катта фидокорлик кўрсатишди ва ҳозиргача кўрсатмоқдалар.
Хусусан, мазҳаб уламолари Имом Абу Ҳанифа, Имом Молик, Имом Шофеъий ва Имом Аҳмад раҳимаҳумуллоҳ Қуръони карим, ҳадиси шариф, уламолар ижмосидан чиқариб олган усул ва фиқҳга оид қоидалар билан динимизнинг Қиёматгача сақланиб қолишига ҳисса қўшдилар.
Маълумки, юртимиз Ислом нури билан мунаввар бўлган пайтлардан бери ватандошларимиз ҳанафий мазҳабига амал қилиб келишган. Ҳанафий мазҳабимизга Имом Аъзам Абу Ҳанифа ва шогирдлари Имом Абу Юсуф ҳамда Имом Муҳаммад раҳимаҳумуллоҳ асос солганлар.
Имом Аъзам раҳматуллоҳи алайҳ – Ислом тарихидаги буюк шахслардан бири. Мазҳаббошимиз сифатида у зотнинг ҳаётларини ўрганар эканмиз, Аллоҳ таолонинг инояти ва тавфиқи у зотга ёр бўлганини англаймиз. Ислом уммати нима сабабдан улуғ мужтаҳидларнинг йўлларини бир овоздан ҳақ деб билганларини тушуниб оламиз. Уларнинг илмий салоҳияти ва инсоний фазилатларига гувоҳ бўламиз.
Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ ҳижрий 80 (мелодий 699) йилда Куфа шаҳрида халифа Абдулмалик ибн Марвон даврида туғилганлар. Бу даврда бир жамоа саҳобалар ҳаёт эдилар. Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ уларга эргашган тобеъинлардан бўлганлар. Чунки у зот Куфага ташриф буюрган саҳоба Анас ибн Молик ҳақида: “Анас разияллоҳу анҳуни кўрганман”, деганлари бизга ишончли ҳолда етиб келган.
Пайғамбаримиз алайҳиссалом фақиҳлар ҳақида шундай деганлар:
مَنْ يُرِدْ اللَّهُ بِهِ خَيْرًا يُفَقِّهْهُ فِي الدِّينِ ﴾ (متفق عليه عن معاوية رضي الله عنه
яъни: “Кимга Аллоҳ яхшиликни ирода қилса, уни динда фақиҳ қилиб қўяди” (Муттафақун алайҳ). Имом Шофеъий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар:
اَلنَّاسُ فِي الفِقْهِ عِيَالٌ عَلَى أَبِي حَنِيْفَةَ
яъни: “Одамлар фиқҳ илмида Абу Ҳанифага қарам (муҳтож)дирлар”.
Машҳур муҳаддис ва муаррих Имом Заҳабий ривоят қиладилар:
قِيْلَ لِمَالِكٍ: هَلْ رَأَيْتَ أَبَا حَنِيْفَةَ؟ قَالَ: نَعَمْ، رَأَيْتُ رَجُلًا لَوْ كَلَّمَكَ فِي هَذِهِ السَّارِيَةِ أَنْ يَجْعَلَهَا ذَهَبًا، لَقَامَ بِحُجَّتِهِ
яъни: Имом Моликка: “Абу Ҳанифани кўрганмисиз?” дейилганда, у зот: “Ҳа, кўрганман, агар мана шу устунни тилла деб исботламоқчи бўлса, ҳужжат келтира оладиган киши эканини билдим”, – деганлар (“Сияру аъломун нубало” китоби).
Ахлоқ ва тақволари. Аллоҳ таоло олим бандаларини мақтаб, шундай дейди:
إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ
яъни: “Бандалари орасида Аллоҳдан уламоларгина қўрқарлар. Ҳақиқатан, Аллоҳ қудратли ва мағфиратлидир” (Фотир сураси 28-оят).
Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ Аллоҳ таоло ҳаром қилган амаллардан жуда эҳтиёткор, ўта ақлли, сукути кўп, доим тафаккурда бўладиган киши эдилар. Сергап эмасдилар. Кам кулардилар. У кишидан бирор масала сўралса, жавоблари асосли бўларди. Динини эҳтиёт қилар, ҳар кимни яхшилик билан ёд қилардилар. Ўзгаларнинг айби билан эмас, ўзининг нафси билан машғул эдилар.
Заковатлари: У зот 20 ёшларидан кейин фиқҳ илмини ўрганишга қаттиқ киришдилар ва токи умрларини охиригача таълим олиш, таълим бериш, фатво бериш ва илм сафарларидан бўшамадилар. Умрларини диннинг асосларини мустаҳкамлаш, фиқҳий масалаларга жавоб топиш ва ботил фирқаларга раддиялар беришга бағишладилар.
Тарихий манбаларда келтирилишича, бир гуруҳ даҳрийлар ҳазрат Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳни олдиларига келиб, мунозара қилишмоқчи бўлишди. Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳ: “Сизлардан бир масала сўрайман, кейин хоҳлаганингизни қиласиз”, – дедилар ва: “Бир кеманинг ичи тўла мол бўлса ва денгиз тўлқинли бўлса, кемачи бўлмаса, бу кема ўз-ўзидан нажот топиб, бирор тарафга кета оладими?” – деб сўрадилар. Даҳрийлар: “Мумкин эмас”, – деб жавоб беришди. Сўнгра Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳ айтдилар: “Бу дунёнинг борлиги, унинг ўзгариб туриши, оламда жараён этаётган шунча ишлар бир Яратувчи ва бошқариб турувчисиз содир бўла оладими?!”. Шунда ҳамма даҳрийлар тавба қилиб, Аллоҳ таолонинг бир ва борлигига имон келтиришди.
Устоз ва шогирдлари. Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ жуда кўп олимларнинг илмидан фойдаланганлар. Ҳатто уларнинг сони 4000 мингга яқин бўлгани айтилади. Абу Жаъфар у зотдан: “Эй, Абу Ҳанифа, илмни кимлардан ўргандингиз”, – деб сўраганида: “Ҳаммоддан, у – Иброҳимдан, у эса – Умар ибн Хаттоб, Али ибн Абу Толиб, Абдуллоҳ ибн Масъуд, Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳумнинг шогирдларидан”, – деб жавоб берганлар. Демак Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг мазҳаблари бир қанча буюк саҳобаларнинг илм булоқларидан сув ичган.
Ҳазрати Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳу Кўфага буюк саҳобий Абдуллоҳ ибн Масъуд разияллоҳу анҳуни муаллим қилиб юбордилар. Ҳазрати Али разияллоҳу анҳу Куфага келганларида, у ерда фақиҳларнинг кўплигидан хурсанд бўлиб: “Аллоҳ Абдуллоҳни раҳмат қилсин, бу диёрни илмга тўлдирибди”, – деган эканлар. Ўз навбатида Ҳазрати Али разияллоҳу анҳу ҳам халифалик даврларида пойтахтни Куфага кўчирдилар. Кейинчалик бир ярим минг саҳобаларни бу шаҳарга жалб қилдилар. Мана шу шаҳарда туғилиб ўсган Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг устозлари силсиласи ҳам юқорида зикр қилинган саҳобаларга, хусусан Абдуллоҳ ибн Масъуд разияллоҳу анҳуга боғланади. Яъни Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ фиқҳ илмларини Ҳаммод ибн Абу Сулаймондан, у киши Иброҳим Нахаийдан, у киши Алқама ибн Қайсдан, у киши Ибн Масъуд разияллоҳу анҳудан олганлар.
Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ фиқҳга ружуъ қўйиб, ўша вақтнинг буюк машойихларидан дарс олдилар. Бу ҳақда ўзлари қуйидагиларни айтадилар: “Мен илм ва фиқҳнинг конида эдим. Унинг аҳли ила мажлис қурдим. Уларнинг фуқаҳоларидан бир фақиҳни лозим тутдим”. Ўша фақиҳ Ҳаммод ибн Абу Сулаймон раҳматуллоҳи алайҳ эдилар. У зот ўз замонасининг энг йирик олими фақиҳ, ўта зийрак, олижаноб бир шахс эдилар.
Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳ 18 йил давомида Ҳаммод ибн Абу Сулаймондан фиқҳ илмини ўргандилар. Бу ҳақда Имомнинг ўзлари шундай дейдилар: “Мен Ҳаммодни лозим тутганим каби, бирор киши бошқани лозим тутганини билмадим. Кўп савол берувчи эдим. Ҳатто баъзида мендан зерикиб: “Эй, Абу Ҳанифа, қорним шишиб, юрагим сиқилиб кетди”, – дер эдилар”.
Макка ва Мадинага кўп маротаба қатнаб, у ерда илм мажлислари қуриш натижасида юзга яқин тобеъинлар билан кўришганлар. У зот айниқса, ана шу тобеъинлардан ҳадис ривоят қилар ва фиқҳ музокарасини олиб борар эдилар.
Абу Ҳанифа ҳадис илмида ҳам етук эдилар. Бу фанда У зотнинг энг машҳур устозларидан бири, тобеъин Ато ибн Абу Рабоҳ разияллоҳу анҳудирлар. Ибн Аббос разияллоҳу анҳунинг илмлари ўша кишида эди. Имом у зотдан ҳадис эшитар ва шу билан бирга “илм денгизи” деб номланган буюк саҳобий Абдуллоҳ ибн Аббос разияллоҳу анҳунинг фиқҳини таълим олар эдилар. Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ ўз устозларини ёд этиб: “Ҳаммод ибн Абу Сулаймондан кўра фақиҳроқ ва Ато ибн Абу Рабоҳдан кўра барча илмни жамловчироқ кишини кўрмадим”, – деган эдилар.
Китоблари. Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ даврларида китоб ёзиш кенг тарқалган эмас эди. Шу сабабли у зот кўп китоб ёзиб қолдирмаганлар. Балки одамларга ижтиҳод, фатво ва дарс бериш билан манфаат етказганлар. Таржимаи ҳол китобларда у кишига тегишли китоблар: “Фиқҳул акбар”, “Ал-Олим вал мутааллим”, “Ал-Васийя” ва “Рисолатун ила Усмон Баттий” саналади. У зотнинг шогирдлари дарслар давомидаги маълумотларни тўплаб китоб шаклига келтиришган. Дарсларда У зот томонидан айтилган ҳадиси шарифларни тўплаб, бир нечта ҳадислар жамланмаси “Муснади Абу Ҳанифа” номли китоблар тузилган.
У зот фиқҳ илмини оғзаки нақл қилишдан ёзма шаклга ўтказишда катта таъсир кўрсатган фақиҳларнинг биринчиларидир.
Ибодатлари. У зотнинг узоқ йиллар кечалари ибодат қилишлари, таҳажжудлари ва хуфтоннинг таҳорати билан бомдодни ўқишлари жуда кўпчиликдан бизга етиб келган. Абу Осим ан-Набил айтадилар:
كَانَ أَبُو حَنِيَفَةَ يُسَمَّى الْوَتَدَ؛ لِكَثْرَةِ صَلاَتِهِ
яъни: “У зот кўп намоз ўқиганларидан “қозиқ”, – деб аташарди”.
Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ Қуръони каримни тўлиқ ва мукаммал ёд олган эдилар. Абу Юсуф раҳматуллоҳи алайҳдан Имом Аъзам раҳимаҳуллоҳ ҳар кеча намозда Қуръони каримни хатм қилганликлари ривоят қилинган.
Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ бир нечта шогирдларини ўзлари ҳомийлик қилиб тарбия қилганлар. Жумладан, катта шогирдларидан бири Имом Абу Юсуф раҳматуллоҳи алайҳ камбағал оиладан бўлиб, дарс ҳалқаларига ҳар доим қатнаша олмас эди. Бир куни Имом Абу Ҳанифа у кишини чақириб, бир халтачада пул бердилар. Ичида 100 дирҳам (42,5 г тиллага тўғри келади) бор эди. Абу Юсуфга: “Дарс ҳалқасини лозим тутинг. Пул тугаса менга билдиринг”, – дедилар. Шундан кейин Абу Юсуф дарсдан қолмадилар. Абу Юсуф у зотга пул тугаганини билдирмасдилар. Лекин пуллари тугар- тугамас Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ Абу Юсуфга маблағ берардилар. Имомнинг ўткир фаросати ва саховати сабабли Абу Юсуф раҳматуллоҳи алайҳ етук олим, мужтаҳид бўлиб етишди. Халифа Ҳорун ар-Рашид даврида қозиул қузот (энг катта қози) лавозимида ишлаб, ҳанафий мазҳабининг кенг ёйилишига сабаб бўлдилар.
Уламоларнинг мақтовлари. Расули акрам алайҳиссалом ҳадиси шарифда шундай марҳамат қиладилар:
وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَو كَانَ الدَّيْنُ مُعَلَّقًا بِالثُّرَيَّا لَتَنَاوَلَهُ رَجُلٌ مِنْ فَارِسٍ
رواه الإمام البخاري عن أبي هريرة رضي الله عنه
яъни: “Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, агар дин Сурайё юлдузига осилган бўлганда ҳам, форслардан бир киши уни олади” (Имом Бухорий ривоятлари).
Ушбу ҳадиси шариф борасида машҳур муҳаддис олим Аллома Суютий айтадилар: Бу ҳадисда Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳга ишора қилинган, чунки форсийлардан бирортаси Имом Аъзам раҳимаҳуллоҳнинг даражасига етмаган”, – деганлар (“Табйизус саҳифа” китоби).
Муҳаддислар султони, 100 мингдан ортиқ ҳадисларни ёд билган Яҳё ибн Маъин (158 ҳ.й.да туғилганлар) раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ ҳадис борасида ишончли бўлиб, ёдлаган ҳадисинигина ривоят қилади, ёдламаганини айтмайди”.
Имом Яҳё ибн Маин машҳур муҳаддисларнинг устози ҳисобланадилар. У зотнинг илми ҳадисларни ва барча ровийларини тўла қамраб олганидан Имом Аҳмад: “Яҳё ибн Маъин билмаган ҳадис – ҳадис эмас”, – деганлар. Ҳадислар борасида шунча илмга эга бўлишларига қарамасдан, фиқҳда Имом Абу Ҳанифанинг мазҳабларида бўлганлар. Имом Бухорий, Имом Муслим ва Имом Аҳмад ибн Ҳанбалларнинг устози Яҳё ибн Маъиндек зотлар Имом Абу Ҳанифани мадҳ этиб, бошларига кўтарган экан, баъзи кишилар ушбу буюк Имомга таъна қилишдан уялсалар, яхши бўлар эди.
Яҳё ибн Маъин шундай дейдилар: “Мен қироатда – Ҳамзанинг қироатида, фиқҳда эса Абу Ҳанифанинг мазҳабидаман”.
Машҳур муҳаддис Имом Заҳабий шундай дейдилар: “Бу имомга фиқҳ ва унинг энг нозик жиҳатлари ҳам таслимдир, бунга шак-шубҳа йўқ!” “Фиқҳ борасида унга тўхталинган, одамлар бу борада унга боқимандадир”.
Ҳадис ровийларидан, Имом Моликнинг шогирди Яҳё Қаттон (120 ҳ.й.да туғилган) шундай дейдилар: “Абу Ҳанифа гапига кўра яхши саналган нарсани, албатта оламиз”.
Ҳатто мазҳабсизлар эътироф этган Ибн Таймия ҳам ўзини “Минҳожус суннаҳ” китобида Имом Аъзам раҳматуллоҳи алайҳ ҳақларида қуйидаги мақтов сўзни айтган:
أَنَّ أَبَا حَنِيفَةَ وَأَصْحَابِهِ مِمَّنْ لَهُ فِي الأُمَّةِ لِسَانُ صِدْقٍ مِنْ عُلَمَائِهَا
яъни: “Абу Ҳанифа ва у зотнинг шогирдлари уммат ичида чинакам мақтовга эга бўлган уламолардандир”.
Муҳтарам жамоа! Хулоса ўрнида айтиш жоизки, фиқҳий мазҳаб уламолари ҳар соҳада етук, ижтиҳод қилиш салоҳиятига эга бўлганлар ва бу ишга ниҳоятда масъулият билан ёндашганлар. Уларнинг бирорта сўзи далилсиз бўлмаган. Улар кучли асос – Қуръони карим ва суннатга суянганлари сабабли, ҳозиргача бутун дунё мусулмонлари бу фиқҳий мазҳабларга эргашиб келмоқдалар.
Лекин минг афсуски, баъзи бир тоифалар, мазҳабга эргашмаймиз, биз Қуръони карим ва суннатга эргашамиз, деган пуч даъво билан Ислом уммати ўртасига фитна солмоқдалар. Ваҳоланки, фиқҳий мазҳабларга эргашиш – айни Қуръони карим ва суннатга саҳобалар ҳамда тобеъинлар тушунгани каби эргашишдан бошқа нарса эмас! У даъво қилувчилар мужтаҳидлар ҳал қилган минглаб масалаларни Қуръон ва суннат асосида қайтадан кўриб чиқмоқчи бўлишди, лекин қисқа вақт ичида ўзаро жуда кўплаб ихтилофларга боришди. Бу уларнинг даъволари пуч экани, ўзлари эса ижтиҳод даражасига лойиқ эмаслигини кўрсатди.
Ҳозирда айрим мазҳабсизликка чақираётган тоифалар салафи солиҳлардан бўлган Имом Абу Ҳанифадек зотга эргашилса, маломат қилиб, ҳозирги кунда яшаётган ёки яқинда яшаб вафот этган қўштирноқ остидаги “шайх”ларининг йўлларига эргашиш зарурлигини айтадилар. Ваҳоланки, тўрт мазҳаб соҳиблари Расулуллоҳ алайҳиссалом мақтаган муборак замонларда яшаб, ижод қилганлар. Қолаверса, тўрт мазҳаб имомларининг илмлари ва тақволарига бутун уммат уламолари тасаннолар айтишган.
Мазҳабдан юз ўгириш салафи солиҳ йўлидан юз ўгириш бўлиб, шубҳасиз адашишга олиб боради. Шунинг учун ҳам аллома Муҳаммад Саид Рамазон Бутий: “Мазҳабсизлик – ислом шариатига таҳдид соладиган хатарли бидъатдир”, деганлар.
Машҳур аллома Шоҳ Валиюллоҳ Деҳлавий шундай дейдилар: “Ҳиндистон ва Мовароуннаҳр юртларида шофеийларни ҳам, ҳанбалийларни ҳам, моликийларни ҳам мазҳаби тарқалмаган, бошқа мазҳаб китоблари ҳам етиб келмаган. Шунинг учун ушбу диёрларда яшовчи, ижтиҳод даражасига етмаган кишиларга Абу Ҳанифа мазҳабига эргашиш вожиб бўлади”.
Юқоридаги етук уламолардан бошқа кўплаб алломаларнинг бу мавзудаги фатво ва хулосаларини келтириш мумкин. Демак, бизнинг юртимизда фақатгина Имоми Аъзам Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг мазҳабига амал қилиш лозим экани маълум бўлмоқда. Ҳозирги кунда мўътадил, Қуръони карим ва суннати шарифга асосланган Ҳанафий мазҳабига дунё мусулмонларининг деярли ярми амал қилмоқда. Бу ҳанафий мазҳабига катта фазилат беради.
Имом Абу Ҳанифа ҳақларида алоҳида суҳбат қилишимиздан мақсад – ушбу зотни яхшироқ таниб, у зотга эргашайлик! Зеро, Аллоҳ таоло анбиёларнинг қиссаларини Қуръони каримда зикр қилиб, шундай буюрган:
أُولَٰئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ ۖ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ
яъни: “Айнан ўшалар Аллоҳ ҳидоятга бошлаган зотлардир. Бас, (Сиз ҳам) уларнинг йўлига иқтидо қилинг!” (Анъом сураси 90-оят).
Ислом уммати мужтаҳид уламоларга эргашиши билан Аллоҳ таоло ҳидоят қилган зотлар изидан юрган бўладилар.
Аллоҳ таоло мазҳаббошимиз Имом Абу Ҳанифадан Ўзи рози бўлсин! У зот қолдирган илмий меросдан тўлиқ фойдаланишга барчамизни муваффақ айласин! Омин!
Муҳтарам имом-домла! Келгуси жума маърузаси “Оят ва ҳадисларда Қиёмат куни баёни” мавзусида бўлади, иншааллоҳ.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 26 декабрь куни Олий Мажлис ва Ўзбекистон халқига Мурожаатномани тақдим этди.
– Сўнгги тўққиз йилда биз сизлар билан, эл-юртимиз билан биргаликда катта тараққиёт йўлини босиб ўтдик. Иқтисодиётимиз янгидан шаклланди, бозор муносабатлари, ижтимоий ҳимояни кенгайтирдик, қонун устуворлигини мустаҳкамладик. Энг муҳими, ислоҳотларимиз самарасини ҳар бир маҳалла, ҳар бир хонадон ва ҳар бир инсон кундалик ҳаётида ҳис қилмоқда, – деди давлатимиз раҳбари сўзининг аввалида.
Қанчалик оғир бўлмасин, бошланган демократик ислоҳотлар қатъий давом эттирилгани, халқимизнинг қўллаб-қувватлаши ва ёшларимизнинг ғайрат-шижоати, ҳамжиҳатлик асоси бўлган маҳалланинг ҳаётимиздаги ўрни ва таъсири кучайтирилгани, одамларнинг онги ва дунёқараши ўзгариб, эл-юртимиз янада жипслашгани, тадбиркор, деҳқон ва фермерларнинг ташаббускорлиги ва мардона меҳнати, ўзаро манфаатли ҳамкорликка асосланган дўстона ташқи сиёсат ҳисобига 2025 йилда барча соҳаларда улкан ютуқларга эришилди.
Бу йил тарихимизда биринчи марта ялпи ички маҳсулотимиз 145 миллиард доллардан ошди. Жорий йил экспортимиз 23 фоизга ошиб, 33,4 миллиард долларга етказилиши таъкидланди. Энг муҳими, олтин-валюта захираларимиз илк бор 60 миллиард доллардан ошди.
Иқтисодиётимизга жалб қилинган хорижий инвестициялар ҳажми 43,1 миллиард долларга етди. Жами инвестицияларнинг ялпи ички маҳсулотдаги улуши 31,9 фоизни ташкил этмоқда. Етакчи халқаро рейтинг агентликлари мамлакатимизнинг суверен рейтингини “ББ-”дан “ББ” поғонасига кўтарди.
Энергетика соҳасида туб бурилиш ясалгани ҳисобига электр ишлаб чиқариш ҳажми 85 миллиард киловатт-соатга етказилди.
Бу йил 188 та маҳалладаги 715 минг аҳоли яшайдиган хонадонларга биринчи марта тоза ичимлик суви кириб борди, яна 2 миллион 300 мингга яқин аҳолининг сув таъминоти яхшиланди.
Жорий йилда 5 миллион аҳоли даромадли бўлиб, ишсизлик даражаси 5,5 фоиздан 4,9 фоизга тушди. Қарийб 1,5 миллион эҳтиёжманд аҳоли камбағалликдан чиқди, илк бор 1 минг 435 та маҳалла “камбағалликдан холи” ҳудудга айланди.
Камбағал оилаларга мансуб 168 минг нафар бола давлат боғчаларига имтиёзли асосда қабул қилинди. Бу йилдан бошлаб 208 та боғчада биринчи марта инклюзив таълим тизими жорий этилди.
Юртимизда камбағаллик даражаси йил бошидаги 8,9 фоиздан 5,8 фоизга тушди.
– Бу ишларни бошлаганимизда аҳолининг учдан бир қисми камбағаллик чегарасида яшарди. Кредит, субсидия, компенсация каби 100 дан зиёд хизматлар орқали ижтимоий ҳимоянинг мутлақо янги тизимини йўлга қўйганимиз ва буларни маҳалладаги “еттилик”нинг ўзига берганимиз натижасида 8,5 миллиондан зиёд одам камбағалликдан чиқди, ишсизлик 2 карра қисқарди.
Натижада уч йил олдин камбағалликни 2026 йил якуни билан 2 карра қисқартириш бўйича олган маррамизни шу йилнинг ўзида уддаладик, – деди Президентимиз.
Истеъдодли ўғил-қизларимиз таълим, илм-фан, маданият, санъат, спорт ва бошқа соҳаларда эришаётган катта ютуқлари билан ҳам Янги Ўзбекистонимиз равнақига муносиб ҳисса қўшаётгани таъкидланди.
Кейинги пайтда юртимиз глобал масалалар муҳокама қилинадиган халқаро мулоқот майдонига айланиб бормоқда.
Хусусан, бу йил Парламентлараро Иттифоқнинг 150-юбилей Ассамблеяси, ЮНЕСКО Бош конференциясининг сессияси, “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” саммити ва халқаро Иқлим форумига мезбонлик қилинди.
Шунингдек, Ўзбекистон, Тожикистон ва Қирғизистон етакчиларининг март ойида Хўжандда бўлиб ўтган учрашувида биринчи марта уч мамлакат давлат чегараларининг туташ нуқтаси тўғрисида тарихий шартнома имзоланди ҳамда “Абадий дўстлик тўғрисидаги декларация” қабул қилинди.
Минтақамиз давлат раҳбарларининг яқинда Тошкентдаги Маслаҳат учрашуви чоғида интеграция жараёнларини янги сифат босқичига кўтариш учун Марказий Осиё ҳамжамияти стратегик форматини ташкил қилиш ғояси илгари сурилди. Озарбайжонни Марказий Осиё форматига тўла ҳуқуқли аъзо сифатида қабул қилиш тўғрисидаги қарор тарихий аҳамиятга эга бўлди.
Президентимиз таъкидлаганидек, ушбу қадам Марказий Осиё ва Жанубий Кавказ ўртасида стратегик боғлиқлик ҳамда барқарорликни кучайтириши шубҳасиз.
Октябрь ойида Брюсселда Ўзбекистон ва Европа Иттифоқи ўртасида Кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битим имзоланди. Ноябрь ойида бўлиб ўтган Марказий Осиё ва АҚШ саммити кўп томонлама ва узоқ муддатли шерикликни сифат жиҳатидан мутлақо янги босқичга олиб чиқишга хизмат қилди. Ўтган ҳафтада Токиода Марказий Осиё ва Япония етакчиларининг учрашувида таълим, тиббиёт, рақамли технологиялар, инфратузилма ва саноат соҳалари бўйича муҳим келишувларга эришилди.
Шу ҳафтанинг бошида эса Санкт-Петербургда Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги раҳбарлари билан бўлиб ўтган учрашув ҳам ҳамкорликнинг янги йўналишларини белгилаб берди.
– Буларнинг барчаси халқаро алоқаларимизни мазмун жиҳатидан янги босқичга олиб чиқмоқда. Биз дунёдаги узоқ-яқин мамлакатлар билан Шарқ ва Ғарб, Шимол ва Жануб билан ҳамкорлик кўприкларини қуришда давом этамиз, – деди Президентимиз.
Маҳалла ва яхши қўшничилик ўзаро уйғун қадриятлардир. Улар жамиятда ижтимоий капитални янада бойитишга беқиёс ҳисса қўшади.
Мамлакатимизда ўтказилган ижтимоий сўровларда иштирок этганларнинг 90 фоизи ўзини маҳалла жамоасининг бир қисми деб ҳисоблаши ҳам шундан далолат беради. Маҳаллага шу асосда Ватан тақдирига дахлдорлик туйғусининг юқорилиги ушбу институт, аввало, ижтимоий бирдамлик манбаи эканини кўрсатади.
– Тарих давомида қандай оғир синовларга дуч келмайлик, биз аввало бирдамликдан куч олдик. Машаққатли кунларда одамларимиз, маҳалла аҳли елкадош бўлиб қийинчиликларни енгган. Оила – оилага, қўшни – қўшнига кўмак бериб яшаган. Биз мана шундай ўта ноёб қадриятимизга доимо содиқ қолишимиз, ёш авлодимизни айни шу руҳда тарбиялашимиз керак.
Бугунги кунда жамиятимизда турли хил фикр ва қарашлар бўлиши табиий. Бу – демократиянинг бирламчи талаби.
Аммо миллати, тили ва динидан қатъи назар, 38 миллионли эл-юртимизни бирлаштирадиган улуғ бир ғоя бор. У ҳам бўлса, Ватан манфаати, халқимиз манфаатидир.
Мана шундай буюк мақсадга эришишда маҳалла тизимининг ўрни ва таъсири беқиёс. Чунки маҳалла тинч ва аҳил бўлса, жамиятимиз тинч ва ҳамжиҳат бўлади. Маҳалла ривожланса, бутун мамлакатимиз юксалади, – деди Президентимиз.
Шуларнинг барчасини ҳисобга олиб, Президентимиз 2026 йилни юртимизда “Маҳаллани ривожлантириш ва жамиятни юксалтириш йили”, деб эълон қилишни таклиф қилди.
Бу ташаббусни йиғилганлар қизғин қўллаб-қувватлади.
Янги йил дастурида юртимиздаги 9 мингдан зиёд маҳаллани, аввало, меҳр-оқибат, ҳамжиҳатлик, адолат ва тарбия масканига айлантириш каби долзарб масалалар ўз ифодасини топади.
– Биз Янги Ўзбекистонни барпо этишда ҳал қилувчи босқичга қадам қўймоқдамиз. Бу йўлдаги ишларимиз ҳар бир соҳа ва тармоқда чуқур трансформацияни талаб қилади.
Мақсадимиз аниқ: яқин йилларда даромади ўртадан юқори мамлакатлар қаторига кириш.
Фарғона водийсидан Оролбўйигача, Зарафшон воҳасидан Қашқадарё ва Сурхондарёгача, Тошкентдан тортиб, Жиззах ва Сирдарёгача – юртимизнинг қайси ҳудудида яшамасин, ҳар бир фуқаромиз бугундан бошлаб ислоҳотлар натижасини кундалик ҳаётида янада кўпроқ ҳис қилиши керак.
Шунинг учун кириб келаётган 2026 йил давлат бошқаруви, суд-ҳуқуқ тизими, иқтисодиёт тармоқлари, таълим, илм-фан, тиббиёт, маданият, спорт, экология тизимини – барча-барча соҳаларни ривожлантиришда туб бурилиш йили бўлади, – деди Президентимиз.
Давлатимиз раҳбари 2026 йилда амалга ошириладиган энг муҳим устувор йўналишларга алоҳида тўхталиб ўтди.
Биринчи устувор йўналиш маҳалла инфратузилмасини янада яхшилаш, уларга Янги Ўзбекистон қиёфасини олиб киришдан иборат.
Маҳалла инфратузилмасини тубдан яхшилаш орқали мамлакатимизни ҳар томонлама ривожлантириш, унинг қиёфасини янада гўзал ва обод қилиш ишлари давом эттирилади.
Келгуси йилдан маҳаллани ривожлантириш бўйича комплекс ёндашув жорий этилади. Урбанизация ва шаҳарларни барқарор ривожлантириш бўйича янги ислоҳотлар бошланади.
Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш бўйича сиёсат давом эттирилиб, 2026 йилда асосий солиқ ставкалари ўзгаришсиз қолдирилади, тадбиркорлик инфратузилмаси лойиҳаларига 10 триллион сўмдан зиёд маблағ ажратилади. Кичик ва ўрта бизнесни ривожлантириш учун 140 триллион сўм ресурс берилади. Шундан 43 триллион сўми хотин-қизлар ва ёшлар тадбиркорлигини қўллаб-қувватлашга йўналтирилади.
Иккинчи устувор йўналиш – иқтисодиётни технологик ва инновацион ўсиш моделига ўтказиш.
Бундан буён ҳар бир доллар инвестиция, энг аввало, илғор технологиялар трансфери, ташқарида бозори аниқ, юқори қўшилган қийматли маҳсулотлар ишлаб чиқаришга, энергия, сув, ер ва бошқа табиий ресурслардан фойдаланишда самарадорликни оширишга, маҳаллий ишчиларни янги технологиялар билан ишлашга ўқитиш ва меҳнат унумдорлигини оширишга хизмат қилиши кераклиги таъкидланди.
Янги технологик босқичга ўтиш ва қўшилган қиймат занжирини кенгайтириш бўйича саноатни ривожлантириш дастури бошланади. 2026 йилда 52 миллиард долларлик 782 та янги саноат ва инфратузилма лойиҳасига старт берилади. Келгуси йилнинг ўзида 14 миллиард долларлик 228 та янги йирик қувватлар ишга туширилади.
Келгуси йилда иқтисодиётда 6,6 фоиз ўсишни таъминлаб, ялпи ички маҳсулотни 167 миллиард долларга етказиш прогноз қилинмоқда.
Инновация асосида юқори технологик маҳсулот ишлаб чиқараётган корхоналар рағбатлантирилади. Корхона мутахассисларининг илмий-тадқиқот ва конструкторлик ишланмаларидан олган даромади солиқдан озод қилинади.
Келгуси йилда Тошкент шаҳри, Бухоро, Фарғона ва Тошкент вилоятида 4 та дата-марказ, 2 та супер компьютер ва 15 та олийгоҳда сунъий интеллект лабораторияси фаолияти йўлга қўйилади. Бу тиббиёт, транспорт, қишлоқ хўжалиги, геология, банк-молия, жамоат хавфсизлиги каби муҳим соҳаларда 100 дан ортиқ сунъий интеллект лойиҳаларини амалга оширишга хизмат қилади.
– Бугун сизларга яна бир муҳим янгиликни айтмоқчиман. Мустақил Ўзбекистон тарихида илк бор космик соҳада сунъий йўлдош ва мамлакатимиз фуқароси бўлган биринчи ўзбек космонавтини фазога учириш бўйича ишларни бошладик, – деди Президентимиз.
Давлатимиз раҳбари учинчи устувор йўналиш – ички бозорда талабни рағбатлантириш масаласига тўхталди.
Тўққиз йилда қулай бизнес муҳити яратилиб, товар ва хизматлар ҳажми ва тури кўпайтирилгани, кам даромадли оилалар учун йилига камида 1 миллиард доллар арзон кредит берилаётгани, инфляция даражаси “бир хонали” рақамга туширилгани натижасида аҳолининг харид қобилияти 2 карра ўсди.
Аҳоли эҳтиёжидан келиб чиқиб, иқтисодиётда энг катта талаб яратадиган уй-жой ипотекасига 2026 йилда 23 триллион сўм ресурс ажратилади. Уй-жой сотиб олишда бошланғич тўлов ва фоиз тўловларининг бир қисмини қоплаш учун 2 триллион 700 миллиард сўм субсидия берилади. Шунингдек, битта квартира учун ажратиладиган имтиёзли ипотека кредитининг миқдори 15 фоизга оширилади.
Хизматларга бўлган талабни рағбатлантириш учун 2026 йилда соҳага 85 триллион сўм кредит, 9 триллион сўм субсидия ажратилади. Хусусан, таълим хизматлари учун бюджетдан 7 триллион сўм берилади.
Кейинги беш йилда хорижий туристлар сонини 2 карра ошириш, туризм хизматлари ҳажмини эса 20 миллиард долларга етказиш бўйича катта марра олинмоқда. Шу мақсадда туризм инфратузилмасини ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилади.
Туристлар оқими тобора ошаётгани авиация ва темир йўлда йўловчи ташиш қувватини 2 баробар кўпайтиришни тақозо этмоқда. Шу боис, 2026 йилда авиапаркдаги ҳаво кемаларининг сони 120 тага етказилади.
Ички темир йўлларни ривожлантириш бўйича беш йиллик дастур қабул қилинади. Шаҳарларни тезюрар поездлар қатнови билан боғлаш учун 2026 йилдан яна 500 километр темир йўл қурилиши бошланади. Автомобиль йўлларининг сифатини яхшилаш, транзит салоҳиятини янада ошириш мақсадида беш йиллик дастур амалга оширилади.
Касбларни ривожлантириш ва янги меҳнат бозори архитектурасини яратиш келгуси йил учун дастурнинг тўртинчи устувор йўналишидир.
Ҳозирги вақтда янги технологиялар, рақамлаштириш ва сунъий интеллект таъсирида дунёда иш ўринларининг сони, шакли ва мазмуни кескин ўзгармоқда. Яқин беш йилда мавжуд касбларнинг 30 фоизи тўлиқ автоматлаштирилади, 50 фоизи бўйича эса янги малакалар талаб қилинади.
– Эндиликда мамлакатимиз меҳнат бозори мутлақо янги архитектура асосида – касб, малака, технология ва таълимни бирлаштирадиган ягона механизм сифатида ишлаши зарур, – деди Президентимиз.
2026 йилдан бошлаб ҳар йили камида 100 тадан техникум тўлиқ таъмирланиб, технологик ва талаб юқори бўлган касбларга мос ҳолда жиҳозлаб борилади. Германия, Швейцария, Буюк Британия, Хитой, Корея каби давлатларнинг илғор таълим дастурлари жорий қилинган техникумлар сони 100 тага етказилади.
2026 йилда 7 та вилоятда, 2027 йилда эса қолган ҳудудларда Илғор касбий маҳорат техникуми ва “Касблар шаҳарчаси” фаолияти йўлга қўйилади.
Тиббиёт тизимида ҳам касбий таълимни ривожлантириш учун Англиянинг “Пирсон” компанияси билан ҳар бир ҳудуддаги биттадан техникумда халқаро стандарт асосида ҳамширалар тайёрлаш бошланди. Энди ана шу техникумларга Германия, Швейцария, АҚШ, Япония каби давлатларнинг таълим дастурлари ҳам жорий этилади.
Шу асосда халқаро талабларга жавоб берадиган, хорижий тилларни биладиган ҳамширалар таркиби шакллантирилади.
Бешинчи устувор йўналиш – экологик мувозанатни таъминлаш, “яшил” энергетика ва сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш.
Йирик корхоналарга фильтр, тозалаш иншооти ва ҳавога чиқариладиган зарарли моддалар ташланмаларини мониторинг қилиш станцияси ўрнатиш учун 100 миллион долларлик кредит линияси очилади.
Шаҳарлардаги тирбандликлар нафақат одамлар ҳаётини қийинлаштирмоқда, балки экологияга ҳам жиддий зарар етказаётгани қайд этилди. Шу боис, дунё тажрибасидан келиб чиқиб, автомобиллар чиқараётган зарарли моддалар даражасига қараб экологик стикерлар бериш тизими жорий этилади.
Катта миқдорда зарарли моддалар чиқарадиган автомашиналарнинг пойтахт ва вилоят марказлари ҳамда шаҳарларга кириши чекланади. Бундай транспорт воситаларини янгисига алмаштириш ёки уларга фильтр ўрнатиш учун давлат томонидан қўллаб-қувватлаш чоралари кўрилади.
Эски машинасини алмаштираман деганларга автокредит фоизининг бир қисми қоплаб берилади. Фильтр ўрнатиб, зарарни камайтиришга тайёр бўлган ҳайдовчилар учун харажатларининг бир қисми бўйича субсидия ажратилади.
Пойтахтимиз ва йирик шаҳарларда жамоат транспортини ривожлантириш устувор вазифа бўлади.
Экологик автомобилларни кўпайтириш бўйича беш йиллик дастур амалга оширилади. Бунда маҳаллий электромобилларга 12 фоизли, хорижий электромобилларга эса 16 фоизли автокредитлар ажратилади.
Электромобилларни қувватлаш станцияларини ташкил қилиш учун тадбиркорларга 10 фоизли имтиёзли кредитлар берилади, ерларни аукциондан 2 карра арзон нархда сотиб олиш имконияти яратилади.
Электромобилларни қувватлаш станцияларида автомобилларни зарядлашда 1 киловатт-соат электр энергияси нархининг 300 сўмдан ошган қисми давлат бюджетидан қоплаб берилади. Электромобилда такси хизмати кўрсатадиган фуқароларга ҳам бир қатор имтиёзлар берилади.
Чанг-тўзонларнинг олдини олиш учун Сурхондарёда 10 минг гектарда “яшил макон” ва Сирдарёда 84 километрли “яшил девор” барпо этилади. Қорақалпоғистон, Хоразм, Бухоро ва Навоийда жами 250 минг гектар, жумладан, Оролнинг қуриган тубида 115 минг гектар ерда дарахт ва буталар экилади. Ҳар бир ҳудудда ботаника ва дендрология боғлари ҳамда 20 тадан соя-салқин сайр кўчалари барпо қилинади.
Умуман, экология соҳасига 2026 йилда 1 триллион 900 миллиард сўм йўналтирилади.
Сувни тежайдиган технологияларни жорий қилиш тадбирларига 2026 йилда жами 3 триллион 300 миллиард сўм йўналтирилади.
Шунингдек, 1 минг 300 километр йирик магистраль каналлар бетон билан қопланади. Бу қўшимча равишда йилига 500 миллион куб метр сувни иқтисод қилиш имконини беради. Бундан ташқари, жойлардаги очиқ дренаж ва коллекторларни ёпиқ тизимга ўтказиш бўйича алоҳида дастур қабул қилинади. Каналларни ёпиқ тизимга ўтказиш бўйича ҳам катта лойиҳалар бошланади.
160 миллион долларлик катта дастур доирасида Тошкент шаҳрида 150 километр ёпиқ дренаж тизими барпо этилади, 197 километр канал ва коллекторлар таъмирланади, 63 километр янги каналлар барпо қилиниб, шаҳарда салқин микроиқлим яратилади.
Олтинчи устувор йўналиш – замонавий давлат бошқаруви ва адолатли суд-ҳуқуқ тизими борасидаги ислоҳотлар давом эттирилади.
Аввало, 2026 йилдан бошлаб Электрон ҳукумат платформаси тубдан янгиланади.
Энди барча давлат идораларининг 1 мингдан зиёд давлат хизматлари, 5 мингдан ортиқ функция ва вазифалари, 240 та маълумот базаси ва ахборот тизими, 100 мингдан зиёд давлат хизматчисининг маҳалла, туман, вилоят, республика даражасидаги ваколатлари Ягона рақамли платформага интеграция қилинади.
– Энг муҳими, давлат хизматларини кўрсатишда инсон омилисиз, коррупция ва ортиқча бюрократиядан холи экотизим яратамиз. Давлат хизматларини проактив ва жамланма шаклда кўрсатиш тизимини ривожлантирамиз, – деди давлатимиз раҳбари.
Бундан буён давлат харидларида товар, иш ва хизматларни тўғридан-тўғри сотиб олиш мумкин бўлган ҳолатлар фақат қонун билан белгиланади.
Конституциявий ислоҳотлар доирасида вилоят ҳокимлари ва маҳаллий кенгашлар раислари лавозимлари бир-биридан ажратилган эди. Энди бу тизим 2026 йилдан 208 та туман ва шаҳарда ҳам йўлга қўйилади.
Давлатимиз раҳбари ислоҳотлар самарадорлигини таъминлашда фуқаролик жамияти институтларининг роли муҳим эканини таъкидлади. Шу боис, уларни қўллаб-қувватлаш бўйича сиёсат келгусида ҳам изчил давом эттирилади. Хусусан, фуқаролик жамиятини ривожлантириш бўйича беш йиллик стратегия ишлаб чиқилади.
– Такрор айтаман, юртимиздаги кенг кўламли янгиланишлар даврида очиқлик сиёсатидан ҳеч қачон ортга қайтмаймиз. Сўз ва матбуот эркинлигини таъминлаш устувор вазифамиз бўлиб қолади, – деди Президентимиз.
Суд-ҳуқуқ тизимини халққа яқинлаштиришга қаратилган ишлар изчил давом эттирилади.
Одил судловни амалга оширишда жамоатчилик иштироки ва роли ошириб борилиши таъкидланди. Энди жиноят процессига инглиз ҳуқуқидаги давлатларда ижобий натижа берган “Халқ вакиллари ҳайъати” институти босқичма-босқич жорий этилади.
Наркожиноятларга қарши курашиш умуммиллий ҳаракатга айлантирилиб, жамиятда бу иллатга муросасиз муҳит яратилади.
Аёллар ва болаларга нисбатан зўравонликнинг олдини олишда барча давлат идоралари ва кенг жамоатчиликни сафарбар қилган ҳолда бундай салбий ҳолатларга барҳам бериш бўйича самарали ишлайдиган тизим яратиш топширилди.
– Коррупция – давлат тараққиётига тўсиқ бўладиган, адолат ва қонун устуворлигини издан чиқарадиган, жамиятда ишонч муҳитини заифлаштирадиган энг жиддий таҳдид. Коррупцияга йўл қўйиш эса ислоҳотларимизга хиёнатдир!
Бу иллатга қарши курашиш бўйича 2026 йилда “фавқулодда ҳолат” эълон қиламиз, – деди давлатимиз раҳбари.
Барча идораларда комплаенс ва коррупцияга қарши ички назоратга масъул ўринбосар лавозими жорий этилади. Ҳисоб палатасининг вакили фаолияти йўлга қўйилади. Давлатнинг ҳар бир сўм маблағи, ресурси бўйича шахсий жавобгарлик кучайтирилади.
Жаҳонда мураккаб геосиёсий ва иқтисодий муаммолар тобора авж олиб бормоқда. Бундай мураккаб вазиятда барча давлатлар билан тенг ҳуқуқли ва конструктив муносабатларни янада мустаҳкамлаш, мутаносиб очиқ ташқи сиёсат олиб боришга қаратилган фаолият давом эттирилади. Нуфузли халқаро ва минтақавий ташкилотлар, иқтисодий институтлар билан яқин ҳамкорлик янги босқичга олиб чиқилади.
– Эришилган улкан натижалар, янги устувор вазифалар “Ўзбекистон – 2030” стратегиясини қайта кўриб чиқишни тақозо этмоқда.
Юртимизнинг келгуси беш йиллик тараққиётига дахлдор бўлган ушбу ҳужжат кенг жамоатчилик муҳокамасидан ўтказилиб, аҳолининг фикр-мулоҳазалари асосида такомиллаштирилади, – деди Президентимиз.
Келгуси йилда ижтимоий-маданий ҳаётимиздаги муҳим саналар кенг нишонланиши таъкидланди. Жумладан, Ватанимиз мустақиллигининг шонли 35 йиллиги катта байрам сифатида ўтказилади. Соҳибқирон Амир Темур, Мир Алишер Навоий боболаримизнинг қутлуғ таваллуд айёмларига тайёргарликни ҳозирдан бошлаш кераклиги қайд этилди.
– Бугун тарихнинг ўзи, ҳаётнинг ўзи зиммамизга буюк бир масъулиятни юкламоқда. Жонажон Ватанимиз бугун янгича сиёсий-ҳуқуқий, ижтимоий, маънавий муносабатлар асосида яшаб, меҳнат қилаётган, мустақил фикрлайдиган, озод ва эркин инсонлар диёрига айланмоқда.
Бир бўлсак, ягона халқ, ягона миллат бўлиб ҳаракат қилсак, кўзлаган улкан мақсадларимизга албатта етамиз! Мен бу йўлда мард ва олижаноб халқимизга ишонаман! Ўзбекистоннинг беқиёс кучи ва имкониятларига, азиз ёшларимизнинг азму шижоатига ишонаман! – деди Президентимиз Мурожаатнома якунида.
https://president.uz/uz/lists/view/8833
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 