Афғонистон Олий миллий ярашув кенгаши раиси маслаҳатчиси ва Миллий бирдамлик партиясининг шимолий ҳудудлар бўйича раҳбари Ал-Ҳож Муҳсин Донеш «Дунё» АА учун берган интервьюсида Ўзбекистон ижтимоий ҳаётида рўй бераётган ўзгаришлар, диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган ислоҳотлар, миллий қадриятлар ва улуғ аждодлар меросини тарғиб этиш ва сақлаш йўналишида қилинаётган чора-тадбирларни эътироф этди.
– Ўзбекистонда диний-маърифий қадриятларни авайлаб асраш ва тарихий обидаларни тиклаш масаласида амалга оширилаётган ислоҳотлар диққатга сазовордир, - деди у. – Буни биз Ўзбекистонга қилган ташрифларимиз давомида, хусусан, Тошкент, Бухоро, Самарқанд, Хива ва Термиз шаҳарларида бўлганимизда ҳис қилганмиз.
Мамлакат раҳбарияти дунёда кечаётган турли мураккаб жараёнларга қарамасдан, ўз тараққиёт йўналишини тўғри танлаб олган ва бу йўлдан оғишмай ривожланишда давом этмоқда. Бу, жумладан, диний ва маданий соҳаларда яққол кўзга ташланяпти. Биз Ўзбекистонда диний-маърифий соҳада жиддий ижобий ислоҳотлар амалга ошаётганига гувоҳ бўлаяпмиз.
Кузатувларим давомида Ўзбекистонда диний ислоҳотлар икки йўналишда олиб борилаётганига шоҳид бўлдим. Биринчиси, диний экстремизм ва айримачиликнинг тарқалишига йўл қўймаслик учун ўз тажрибасига таянган ислоҳотларнинг амалга оширилаётганидир. Бу жараённи шахсан мен ижобий баҳолайман. Чунки дунё давлатларида кечаётган жараёнларни таҳлил қиладиган бўлсак, диний экстремизм ва айримачилик давлат асосларига жиддий зарба етказадиган омиллардан бири ҳисобланади. Иккинчи йўналиш - бу диний ислоҳотлар натижаси — янги мадрасалар, илмий-тадқиқот марказлари, уламолар кенгаши ва кўплаб диний ташкилотлар очилаётганидир. Жумладан, ислом оламида юксак обрўга эга бўлган Имом Термизий тадқиқот маркази бунга яққол мисол бўла олади.
Ўзбекистон ушбу ижобий ислоҳотлари билан ҳар қандай экстремизм ва айримачиликдан холи бўлган мўътадил соф ислом намунасини (Қуръони Каримдаги оятга мувофиқ “Ва казолика жаъалнаакум умматан васатан”, яъни “Биз Сизларни бир мўътадил уммат қилдик”) дунё ҳамжамиятига намойиш қилмоқда.
Ўзбекистонда диний бағрикенглик тамойилларидан оғишмасдан барча динлар бир-бирларини инкор қилмаган ҳолда мавжуд қонунлар асосида ривожланмоқда.
Яқин Шарқ мамлакатлари — Сурия ва Ироқдаги уруш ўчоқларига бориб қолган, оғир шароитга тушиб қолган фуқароларни Президент Шавкат Мирзиёевнинг шахсий ташаббуси ва қатъияти билан Ватанга қайтариш ишлари амалга оширилмоқда. Бундай инсонпарварлик тадбирлари ҳар қанча таҳсинга сазовор.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Унутмангки, Аллоҳ таоло Ўзига юзланишингиз учун сизни турли мусибатлар билан синайди. Баъзан Аллоҳдан имтиҳонлардан муваффақиятли ўтишни ёки солиҳа жуфт ҳалол ё яна бошқа нарсаларни сўраб ой ва йиллар давомида дуо қиласиз. Аммо дуоингиз ижобат бўлмаётганидан ташвишга туша бошлайсиз.
“Нега Аллоҳ дуоларимни қабул қилмаяпти?” деган саволлар ҳаёлингизда тинмай айланади. Аммо Аллоҳ сизга қанча неъматларини тайёрлаб қўйганини билмайсиз! Сиз банда эканингизни эътироф этиб, ноумид бўлмай Аллоҳдан қанча кўп сўрасангиз, қалбингиз шунча юмшайди. Тобора Аллоҳга муҳтож эканингизни тушунасиз. Аслида, ҳар бир олган ва чиқарган нафасимиз Аллоҳнинг бизга берган чексиз неъматидир.
Аллоҳнинг юборган синовлари сабабли банда ожизлигини англаш билан бирга, Аллоҳдан бошқа ҳеч ким унга ёрдам бермаслигини тушуниб етади. Бу банданинг иймонини янада мустаҳкамлайди.
Агар Сиздан “Аллоҳга энг яқин бўлган вақтиниз қачон бўлган?” деб сўрасалар сиз “Оила қурганимда”, “фарзандли бўлганимда” ёки “янги ишга кирганимда” деб айтмайсиз. Балки ҳаётингизнинг энг қийин лаҳзаларини, қийинчиликка дуч келганингизда вазиятдан қандай чиқишни билмай қолганингизни, фарзандингиз касал бўлганда, онангиздан айрилганингизда Аллоҳга янада яқин бўлганингизни эслайсиз.
Сиз ҳаётингизнинг ана шундай энг мушкул вазиятларида Аллоҳга ҳар қачонгидан ҳам кўра кўпроқ ёлвориб дуо қилгансиз.
Нега? Чунки фақат Аллоҳ сизни бу қийинчиликлардан қутқариши мумкинлигини билгансиз. Аллоҳдан бошқа ҳеч ким ёрдам бера олмаслигини англаб етгансиз.
Ҳа, айрим бандалар турли синов-мусибатлар сабабли Аллоҳга юзланади, Роббига қайтади.
Яна баъзи бандаларнинг эса Аллоҳ таолога қайтишига гуноҳ амаллар сабаб бўлади. Бу ҳақда Ибн Атоуллоҳ Сакандарий раҳматуллоҳи алайҳи бундай дейдилар: “Гоҳида У Зот сенга тоат эшигини очади ва қабул эшигини очмайди. Гоҳида сенга гуноҳни тақдир қилади ва у (У Зотга) етишишга сабаб бўлади”.
Уламолардан бири айтади: “Банда гуноҳ сабабли жаннатга кириши ва савоб иш туфайли жаҳаннамга тушиши мумкин”, деди. Одамлар таажжубланиб: “Қандай қилиб бундай бўлиши мумкин?” деб сўрашди. Олим уларга: “Банда баъзан гуноҳга қўл уради, кейин ўзига келиб, қилган гуноҳига қаттиқ афсусланади, тинмай афсус-надомат чекади. Охир оқибат унда ўзини паст олиш, синиқлик ва надомат пайдо бўлади. Аввалгидан кўра тоат-ибодатга кўпроқ уринади, ихлос қилади. Натижада бу гуноҳи унинг жаннат сари ҳаракат қилишига сабаб бўлади. Яна бошқа банда бир яхшилик қилиб, кибрга, ужбга, мақтанишга, одамлардан мақтов эшитишга берилади. Айнан шу ҳол унинг ҳалокатига, дўзахга сари етаклайди”.
Даврон НУРМУҲАММАД