Лайлатул Қадр қандай кеча? Лайлатул Қадр – “белгилаш кечаси”, яъни йил давомида қилинадиган турли амаллар, топиладиган ризқ, бир сўз билан айтганда тақдирлар белгиланадиган кечадир.
Бу кеча «... минг ойдан яхшироқдир» (Қадр сураси, 3-оят).
1000 ой – 83 йилга тенг.
83 йил – 30295 кунга тенг.
Лайлатул Қадр кечаси қачон бўлади? Абул Олия розияллоҳу анҳу айтадилар: “Бир аъробий Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, “Қадр кечаси қачон бўлади?” деб сўради. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қадр кечасини Рамазоннинг илк ва энг сўнгги ҳамда тоқ кечаларидан изланглар!” дедилар (Имом Абу Довуд ривояти).
Оиша розияллоҳу анҳо онамиздан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қадр кечасини Рамазон ойининг охирги ўн кунлигидан қидиринглар”, деганлар (Имом Бухорий, Имом Муслом ривояти).
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қадр кечаси борасида: “У 27-ёки 29-кечадир. Ушбу кеча ерда фаришталар сони майда тошлардан ҳам кўп бўлади”, дедилар (Имом Аҳмад ривояти).
Бу кечанинг қандай аломатлари бор? Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “У очиқ, иссиқ ҳам, совуқ ҳам бўлмаган кеча. Унинг тонгида қуёш қизғиш, заиф бўлиб чиқади”, дедилар (Ибн Хузайма ривояти).
Бу кеча Аллоҳ таолонинг амри билан фаришталар ерга тушиб, тонг отгунча инсонлар ҳақига дуо қилади. Қуръони каримда бундай дейилади: “У (кеча)да фаришталар ва Руҳ (Жаброил) Парвардигорларининг изни билан (йил давомида қилинадиган) барча ишлар (режаси) билан (осмондан ерга) тушарлар. У (кеча) то тонг отгунича саломатликдир” (Қадр сураси, 4–5-оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу кечани қандай ўтказар эдилар? Ойша онамиз розияллоҳу анҳо айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазоннинг охирги ўн кунлиги келса, кечалари ухламасдилар ва уйдагиларни ҳам ибодат қилишга уйғотар эдилар” (Имом Бухорий, Имом Муслом ривояти).
Бу кеча қандай амалларни адо этиш лозим?
Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу дуони ўқишни айтдилар:
اللَّهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ كَرِيمٌ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّي
"Аллоҳумма иннака аъфуввун кариймун туҳиббул аъфва фаъфу аънний"
"Аллоҳим, албатта, Сен кечиргувчисан, кечиришни яхши кўрасан. Гуноҳларимни кечиргин" (Имом Термизий ривояти).
Муҳими, бу кечани ибодат, зикр, тиловат, хайру эҳсон ва бошқа яхши амаллар билан ўтказиш лозим.
Бу кеча гуноҳлар мағфират этилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Лайлатул Қадр кечасини имон ва ихлос билан бедор ўтказса, унинг шу кечагача содир этган барча гуноҳлари мағфират қилинади”, деганлар (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий ривояти)
Аллоҳ таоло бу ойда холис ниятлар билан тутаётган рўзаларимизни, кечалари қоим бўлиб адо этаётган таровеҳ намозларимизни ва хатму Қуръонларимизни Ўзининг лутфу карами ила қабул қилсин. Ўзи дуоларни ижобат қилувчи ва гуноҳларни мағфират қилувчи Зотдир.
Даврон НУРМУҲАММАД
Холис фикр
Бир нуроний тоғамиз бор. Қариндошлар йиғилиб зиёратига бордик. Суҳбатлашиб ўтирганимизда даврадагилар ўтганларимизни суриштира кетди ва: “Фалончи билан писмадончи қандай қариндош, писмадончи билан фалончи?..” қабилидаги саволларни ёғдирди. Тоғамиз: “Улар ота бир она бошқа...” ва шунга ўхшаш жавоблар бераверди. Қарасак, бутун қишлоқ бир-бирига қариндош чиқяпти. “Боваларимиз роса кўп уйланган экан-да ўзиям”, деди бири маломат қилган оҳангда. Унга жавобан тоғамиз: “У вақтларда бева аёл бўлмасди, қайсики аёлнинг эри ўлдими, эркаклардан бири уйланарди ва болаларини қарамоғига оларди”, деди.
Бу энди ўтган замоннинг гапи. Ҳозирги вақтда бевалар ва етим-есирлар давлатимиз ҳимоясида, уларга эрнинг нима кераги бор!.. Аммо шунчалик кўп тақиқларга, ваъз-насиҳатларга қарамай, кимларнингдир иккинчи хотинга уйланиш ниятида юргани қулоққа чалиниб қолади. Ана шундай дамларда ўша эркакни гўрдан олиб гўрга солишлар бошланади: хотинбоз, пулмаст, суюқоёқ ва ҳоказолар...
Эҳтимол, бу айбловларнинг ҳаммаси ҳам нотўғри эмасдир. Аммо масаланинг яна бир жиҳати бор: аксар ҳолларда эрининг уйланишига аёлнинг ўзи ташаббускор бўлади. Масалан, аёл бир, икки фарзандли бўлганидан сўнг эри учун эмас, тўйларга, ҳашамларга бориш учун безанади, камига шу ишни эрининг кўз ўнгида қилади; эрига эса катта ўғлига ўдағайлаётгандек муомала қилади.
Эри иш буюрса, бажармайди; чорласа, саркашлик қилади. Ана шундай чоқда эр жаҳл устида (ният қилиб эмас, албатта): “Ҳа, бир ҳурматимни биладиган хотин олмасам”, деб қўяди. Шунда аёл: “Астағфируллоҳ, ундай деманг-ай, хатоларим бўлса, тўғрилаб оламан”, демайди-да, “Қани, бир уйланиб кўринг-чи!” деб нафсониятига тегади. Бу гапни бир марта айтиш билан кифояланмайди. Оқибатда эрининг пўписа учун айтган ўша гапи ниятга айланади. Чунки хотини кейинги можароларда: “Сизга ким ҳам тегарди ўзи”, “Уйланишни сизга ким қўйибди” қабилидаги гапларни қайтаравериб, ўзи билмаган ҳолда эрини уйланишга мажбурлашда давом этади. Кейин эса буёғи маълум: эр – бевафо, хотин –жабрланувчи!
Профессор, доктор Аҳмад Лутфий Қозончининг “Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг завжалари (завжати мутаҳҳирот)” асарида ушбу масалада ниҳоятда ибратли таъриф келтирилган: “Абу Салама розияллоҳу анҳу кўз нури деб билган хотинидан бошқа гул ҳидини ҳидламаган эди. Чунки Умму Салама розияллоҳу анҳо (онамиз) эркак ўз хотинидан кутадиган барча гўзалликларни унга нисор этарди, натижада иккинчи хотинга эҳтиёж қолмаганди ва иккинчи никоҳнинг номи ҳам айтилмаганди”.
Мушоҳада қилиб кўрайлик, азизлар, аёллар Умму Салама онамиздек бўлса, эри ўзини қандай ҳолда кўришни истаганда, ўшандек кўринишга ҳаракат қилса, кунларини ўзининг кайфиятига қараб эмас, эрига парвона бўлиб ўтказса, эркакка иккинчи хотин ташвиши нима керак!
Дарҳақиқат, тақиқлар, жарималар, дўқ-пўписалар, айниқса, ушбу масалада кутилгандек самара бермайди. Зотан, тақиқланган мева ширин туйилади, деганларидек, эркакларнинг қизиқишини янада кучайтиради, холос. Ҳамма гап аёлларнинг ўзида – эрларини тезлайвермаса, шунинг ўзи кифоя.
Дамин ЖУМАҚУЛ