Долзарб мавзу
Бугун, афсуски, айрим ғаламис кимсалар муқаддас динимизни ёмонотлиққа чиқариб, дунёнинг кўпгина давлатларида, хусусан, Ғарб мамлакатларида атайлаб “исломофобия” (яъни, одамларни Исломдан қўрқитиш, диндан бездириш)ни тарқатишга чиранишмоқда.
Қўли қонга ботган манфур, малъун, сотқин кимсалар “жиҳод” ниқоби остида дунёнинг арзимас матоҳига учиб, тинч аҳолининг ҳаловатини бузиш, одамлар ўртасида саросима уйғотиш мақсадида оломон орасида ўзини портлатаётиб “Аллоҳу акбар” дея ҳайқирмоқда. Дин душманлари қаерда қинғир иш қилмоқчи бўлишса, яна ўша улуғ калом – “Аллоҳу акбар” янграйди.
Табиийки, инсонпарвар, мўътадил, ўз номи билан тинчликни тарғиб қиладиган динимизнинг асл моҳиятидан бехабар кимсалар Исломдан чўчиб қолишмоқда. Бу масаланинг биринчи жиҳати.
Яна бир жиҳати шуки, айримлар (ҳатто аҳолисининг аксарияти мусулмон бўлган дитёрларда ҳам) атайлаб динимиз буйруқларини кишиларга машаққатли қилиб кўрсатишмоқда. Бу ҳам кишиларни, диндан юз ўгирмаса-да, лекин Ислом арконларини бажаришдан чўчитмоқда.
Хўш, аслида ҳам шундайми: баъзилар айтаётганидек, динимиз ростдан ҳам машаққатлими? Исломнинг арконларини бажариш шунчалик мушкулми?
Ислом ҳаддан ошиш ва нуқсонга йўл қўйиш ўртасидаги мўътадилликни тутган дин бўлиб, у энг тўғри йўл саналади. Қуръон ва суннатдаги шариат матнлари мўътадил йўлни тутишга буюрувчи ва ғулув номи билан тўғридан-тўғри муболағага берилиш ёки тажовуз, золимлик, адоват, муросасизлик ҳамда чуқур кетиш каби ғулувни ифода этувчи нарсалардан қайтарувчи умумий далиллар билан келган.
Келинг, мусулмонларнинг асосий манбаи бўлган Каломуллоҳга дмурожаат қилайлик. Зеро, илоҳий каломдан ошириб бир сўз дейиш башарият уддалайдиган иш эмас.
Ушбу икки оятда аҳли китобларни динда ғулув кетишдан қайтариқлар бордир. Қуръони каримда аҳли китобларга хитоб қилинган ҳар бир буйруқ ёки қайтариқларда бу уммат назарда тутилган бўлади. Чунки бу (Қуръон) билан аслида мусулмонларга хитоб қилинади. Агар Аллоҳ уларни ғулув кетишдан қайтарган бўлса, демак, биз, биринчи навбатда, ундан ман этилганмиз. Аҳли китоблар орасида ғулувга кетишнинг турли кўринишлари бор эди. Жумладан, баъзилар Аллоҳ таолонинг яратган нарсалари ҳақида ғулувга кетишарди. Масалан, насронийлар Исо ва унинг онаси, яҳудийлар эса Узайр ва бузоқ борасида ғулувга кетишди. Улар ибодатда ғулув кетишди. Насронийлар эса Аллоҳ бирор ҳужжат нозил қилмаган таркидунёчилик ва ундан бошқа ғулув кўринишларини ўйлаб топишди.
Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам бу умматни яҳудий ва насронийлар адашгани каби ғулувда уларга эргашишларидан хабар берганлар. Бу эса уммат орасида уларда бўлгани каби ғулувга кетиш содир бўлишини ифода этади. Уларни ғулувдан қайтариш воқеликда айнан бизга ҳам тегишлидир.
Ушбу икки оятда ғулув кетишдан қайтариқ бор. Чунки ҳаддан ошиш – шаръий чегарадан чиқиш демак. Бу эса ғулув маъносидадир, шунингдек, туғёнга кетиш ҳам ҳаддан ошишдир. Иккала оят мўътадиллик, васатийлик ва истиқоматга буюрмоқда, ғулув кетишдан қайтармоқда.
Шу билан бирга, муборак ҳадислар ҳам Ислом умматининг истиқоматда бўлиши учун муҳим маёқдир.
Ушбу ҳадис динда ғулув кетишдан қайтарувчи энг қатъий далилларидан биридир. Ҳадис шайтонга тош отишда тошлар борасида муболаға қилишдан қайтариш учун айтилган бўлса-да, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам ушбу ҳадисни диннинг барча бобларида ғулув кетишдан қайтаришни ўз ичига олган умумий ибора билан баён қилдилар.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам биздан олдин ўтганларни динда ғулувга кетиб, ҳалок бўлганларини баён қилмоқдалар. Нуҳ қавмининг ҳалокати Аллоҳни қўйиб, солиҳларга ибодат қилишлари бўлди. Яҳудийларнинг ҳалокатига эса Узайр ва бузоқ борасида ғулувга кетишлари сабаб бўлди. Улар ҳаддан ошиб, ҳатто пайғамбарларни қатл қилишди. Нозил қилинган китобларни бузиб талқин қилдилар. Насронийларнинг ҳалок бўлишига Исо ва унинг онаси Марям ҳақида ғулувга кетиш сабаб бўлди. Улар динга ундан бўлмаган ибодатларни янгилик қилиб киргизишди. Бу умматнинг ҳам энг кўп ҳалокатга дучор қилувчи омил ғулув ҳисобланади.
Абу Довуд ривоятида эса: “Огоҳ бўлинг! Ғулувга кетганлар ҳалок бўлдилар”, дедилар. Бу сўзни уч бор айтдилар. Имом Нававий: “Мутаъаннитлар –сўз ва амалларида чегарадан чиқиб, ҳаддидан ошадиганлардир”, деган.
Бу ҳадис юқоридаги “Сиздан олдингиларни динда ғулув кетиш ҳалок қилган” ҳадисининг айнан маъноси бўлиб, уни янада таъкидлаб келмоқда.
Хулоса қилиб айтганда, динимиз, айримлар ўйлаганчалик, машаққат эмас. Исломнинг барча арконларини бемалол бажарса бўлади. Буларнинг ҳеч қийин жойи йўқ. Аслида динимиз осон. Лекин ўзимиз уни қийинлаштириб оламиз. Агар биз биргина Имом Бухорий бобомиз ривоят қилган “Енгиллаштиринг, асло қийинлаштирманг, башорат беринг, асло нафратлантирманг”, ҳадисга риоя қилганимизда эди, бугун ваҳима қилинаётган “исломофобия” ҳам, “динимиздаги машаққатлар” ҳам ўз-ўзидан барҳам топган бўлар эди.
Нуриддин домла ХОЛИҚНАЗАРОВ,
Тошкент шаҳар бош имом-хатиби
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
У киши айтадилар: Бир кампир Набий сoллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келди. У зот менинг ҳузуримда эдилар.
Расулуллоҳ сoллаллоҳу алайҳи васаллам унга: — «Сиз кимсиз?» — дедилар. У: — «Мен Жусама ал-Музанийяман», — деди.
Расулуллоҳ сoллаллоҳу алайҳи васаллам: — «Йўқ, сиз — Ҳасона ал-Музанийясиз! Ўзингиз қандайсиз? Аҳволларингиз қандай? Биз кетгандан кейин қандай яшаяпсизлар?» — дедилар. У: — «Яхшимиз, отам ва онам сизга фидо бўлсин, эй Расулуллоҳ сoллаллоҳу алайҳи васаллам», — деди.
Кампир чиқиб кетгач, мен дедим: — «Ё Расулуллоҳ, шу кампирга бунчалик илиқ муносабат кўрсатмасангиз?» Шунда у зот: — «У Хадича замонида уйимизга келиб турар эди. Эски танишлар билан чиройли муомала қилиш иймондандир», дедилар.
Ҳомиджон қори ИШМАТБЕКОВ