11 Июл, 2025, 16 Муҳаррам, 1447
11 Июл, 2025, 16 Муҳаррам, 1447
Жойлашуви. Жанубий Европада, Болқон ярим оролининг марказий қисмида жойлашган давлат. Жанубда – Греция, шарқда – Болгария, шимолда – Сербия ва Черногория, ғарбда – Албания билан чегарадош.
Тарихи. Македония эрамиздан аввалги V-II асрларда Болқон ярим оролида вужудга келди. Филипп II Македония ерларини бирлаштирди. Унинг ўғли Александр кўп ерларни босиб олиб, улкан ҳокимиятга асос солди. VII асрда Македония ҳудудига славянлар келиб ўрнашди. XIV асрга келиб бу ўлка Усмонлилар империяси таркибида бўлди. XX асрга қадар македонияликлар тинч-омон яшашди, мамлакатда илм-фан, маданият гуллаб яшнади. Буни барпо этилган ўнлаб мактаб-мадрасалар, шифохона, кутубхоналар, кўркам ва муҳташам масжидлар ҳам исботлайди. Биринчи жаҳон урушидан сўнг Усмонлилар салтанати парчаланиб кетгач, Македония Сербия, Греция ва Болгария томонидан бўлиб олинди.
1945 йилда Социалистик Югославия таркибига кирган Македония Республикаси Иттифоқи ташкил топди. 1991 йилда Македония мустақил давлат деб эълон қилинди. Мамлакат 1993 йилдан БМТ аъзоси. 1991 йил 4 декабрда Ўзбекистон Республикаси суверенитетини тан олди.
Иқтисоди. Македония иқтисоди суст ривожланган аграр-индустриал давлатдир. Мамлакатда кўмир, қўрғошин, рух, темир ва никел рудалари қазиб олинади ва қайта ишланади. Машинасозликда саноат ускуналари, электр асбоблар, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. Кимё-фармацевтика, ёғочга ишлов бериш анча ривожланган. Асосий қишлоқ хўжалик экинлари — буғдой, маккажўхори, мева ва сабзавотлар. Чорвачилик тоғ-яйлов қўйчилигига ихтисослашган.
Таълим ва маданият. Мамлакатда 7-15 ёшдаги болалар учун 8 йиллик мажбурий бошланғич таълим жорий этилган. Шунингдек, гимназия ва касб-ҳунар мактаблари ҳам фаолият юритади. Скопьеда 1949 йилда ташкил қилинган йирик ўқув юрти, педагогика академияси, Македония фан ва санъат академияси, миллий тарих институти, Охрид шаҳрида гидробиология институти, Струмица шаҳрида пахта институти, бундан ташқари, турли йўналишлардаги 20 га яқин илмий тадқиқот марказлари бор. Пойтахтда Давлат кутубхонаси, археология, тарих, этнология музейлари, расмлар галереяси жойлашган.
Дини. Македония кўп миллатли давлатдир. Аҳолининг 67 фоизини македонлар, қолган қисмини албанлар, турклар, серблар ва славянлар ташкил этади. Диндорларнинг 59 фоизи православ, 35 фоизи мусулмон, 4 фоизи католик, 1 фоизи протестант.
Македонияда Ислом дини Усмонлилар ҳукмронлик қилган йиллари пайдо бўла бошлади. Айнан шу йиллар мамлакатда илк масжид ва мадрасалар барпо этилди. Мусулмонларнинг аксарияти ҳанафийлик мазҳабига эътиқод қилади. Мамлакат муслмонларининг диний-эътиқодий ишларига Македония Ислом бирлиги кенгаши раҳбарлик қилади.
Македонияда 1000 га яқин жоме масжидлари мусулмонлар хизматида. Уларнинг аксарияти XV ва XVI асрларда барпо этилган. Скопье шаҳридаги “Мустафо Пошшо” ва “Султон Мурод” жоме масжидлари, Битоладаги “Исҳоқ”, Тетоводаги “Шарен” ва “Саат” жомелари, Штип шаҳридаги “Кадн” ва “Хон” масжидлари, Охриддаги “Али Пошшо” каби жоме масжидлар Македониядаги энг қадимий ва йирик масжидлар ҳисобланади.
Мамлакатда исломий илмларни ўқитиш бўйича ўзига хос тизим жорий этилган. Болқон ярим оролидаги энг қадимий диний таълим даргоҳларидан бири “Исобек” мадрасаси ўн бешинчи асрдан бери фаолият юритиб келмоқда. Мадраса ўрта-махсус таълим муассасаси мақомида бўлиб, ўз даврида ҳатто олий ўқув юрти даражасигача кўтарилган. Ўқув даргоҳи ҳузурида кутубхона ва масжид ҳам бор. Ушбу масжид 1475 йилда барпо қилинган. Иккинчи жаҳон урушидан сўнг ушбу мадраса 1979 йилга қадар ўз фаолиятини тўхтатди. 1984 йилдан бошлаб мадраса яна талабаларни қабул қила бошлади.
2000 йил мамлакатдаги Ислом жамияти ташаббуси билан Скопье шаҳрида олий диний таълим муассасаси очилди. Ушбу даргоҳ нафақат мадраса талабаларига, балки кўплаб хориж мамлакатлари талабалари учун ҳам Ислом илмлари бўйича олий маълумотга эга бўлиш имкониятини берди.
Мамлакатдаги энг қадимий ва жозибадор “Мустафо Пошшо” жоме масжиди пойтахт Скопье шаҳрида жойлашган. У 1492 йил Султон Салим I нинг вазири Мустафо Пошшо ташаббуси билан барпо этилган. Масжид яқинида Мустафо Пошшонинг қабри бор. Жоме 1968 йил давлат муҳофазасига олинган.
Битола шаҳридаги 1558 йил қурилган “Ени” масжиди (Янги масжид) ҳашаматли безаклари билан алоҳида ажралиб туради. У тўғри тўртбурчак шаклида бўлиб, 40 метр узунликдаги минораси бор. Македония Ислом ҳамкорлик ташкилотининг аъзоси ҳисобланади.
Даврон НУРМУҲАММАД
Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси хабар беришича, май ойининг 13-санасида бир кунда 3 млрд сўмлик энергоресурсларини талон-торож қилиш ҳолатлари аниқланган. Афсуски, бугун бундай газ ва электр энергияга яширинча уланиб, давлатга миллиардлаб зарар етказган кимсалар ҳақидаги хабарларни тез-тез ўқиб қоламиз.
Бировнинг, айниқса, халқ ҳақидан қўрқмай ўғрилик орқали манфаат топмоқчи бўлаётган инсонлар орамизда кўплаб топилади. Бундайларнинг наздида газ, сув, электр энергия туганмас бойлик. Ундан ҳар ким ўз манфаати йўлида фойдаланиши мумкин. Бироқ бу неъматлар хонадонларга кириб бориши учун минглаб инсонлар меҳнат қилишини, давлат эса миллиардлаб маблағ сарфлашини, улар ҳам бир кун тугаб қолишини хаёлига ҳам келтирмайди.
Аслида ушбу неъматлардан оқилона фойдаланиш, исроф қилмаслик нафақат фуқаролик мажбуриятимиз, балки инсоний вазифамиз, мўминлик бурчимиздир.
Айтиш жоизки, уйда, ишда, кўчада коммунал тўловлар атрофида айланаётган қатор муаммолар ҳақида кўп эшитамиз, баъзан ўзимиз унинг гувоҳи ёки бевосита иштирокчисига айланамиз. Лекин бу муаммолар тўловни ўз вақтида амалга оширмаслик ёки айрим нобоп кимсаларнинг қилмиши оқибатида юзага чиқаётгани ёдимизга ҳам келмайди. Тўловларни имкон бўла туриб асоссиз баҳоналар ёки ўз вақтида тўламаслик ёки ҳисоблагич жиҳозларини тескарига айлантириш ёхуд ҳар хил ҳийлалар ишлатиб, уларни тўлашдан қочиш давлатнинг ва халқнинг ҳақини ейиш ҳисобланади. Чунки табиий бойликлар давлат ва халқ мулкидир.
Қолаверса, коммунал хизматлардан фойдаланиш учун ҳар бир хонадон таъминотчилар билан шартнома тузиб, қўл қўйган ва ўзаро келишувда тўловни ўз вақтида адо этишга келишган. Шу боис тўловларни вақтида адо этишимиз шаръан ҳам жоиз.
Таъкидлаш лозимки, халқнинг мулкида барча фуқаролар, хусусан, кам таъминланганлар, ногиронлар, етим-есирлар, кексаларнинг ҳақи бор. Улардан фойдаланишга келганда фаол бўлиб, тўловга келганда қочаётган, пайсалга солаётганлар юқорида зикр этилган қатламларнинг ҳам ҳақини ўзлаштириб, ноҳақ еяётганини билиб олсинлар. Зеро, Қуръони каримда: “Эй иймон келтирганлар, бир-бирларингизнинг молларингизни ботил йўл билан еманглар” (Нисо сураси 29-оят), дея огоҳлантирилган. Шундай бўлгач, ҳар бир фуқаро ўзгаларнинг молига, айниқса, жамоат мулкига хиёнат этмаслиги даркор! Бунга эътиборсизлик охиратда ёмон оқибатларга олиб келиши мумкин.
Ҳавла бинти Амр розияллоҳу анҳо ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар: “Баъзи бир одамлар Аллоҳнинг мулки (жамоат пуллари)га хиёнат қилади. Қиёмат куни улар жаҳаннамга равона бўлишади” (Имом Бухорий ривояти). Шундай экан, бу масалага жиддий ёндашишимизга тўғри келади.
Шунингдек, газ, электр энергия ва сув каби неъматлардан оқилона фойдаланиш ҳам динимиз талабидир. Зеро, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Иқтисод қилган кимса камбағал бўлмас, маслаҳат қилган пушаймон бўлмас” (“Мушкотул насобиҳ”), деб тавсия берганлар.
Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Солиҳ ҳидоят, гўзал кўриниш ва иқтисодли бўлиш набийликнинг етмишдан бир жузидир”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).
Демак, доим аҳли солиҳлардан бўлиб, тежамкор бўлиш, исрофга йўл қўймаслик, ҳар бир нарсани ўз ўрнида, меъёрида тасарруф қилиш, керагидан ортиқ, беҳудага сарфламаслик набийликнинг етмиш жузидан бир жуз, етмиш бўлагидан бир бўлак экан. Буни ҳар бир мўмин-мусулмон яхши англаб, ҳаётига татбиқ қилиши лозим.
Хулоса қилиб айтганда, ҳалоллик инсон ҳаётини хотиржам, осойишта ва фаровон қилади. Шундай экан, коммунал тўловларни ўз вақтида тўлаб, халқ ҳақига хиёнат қилмайлик, азизлар!
Ғайрат БОЗОРОВ,
Деҳқонобод тумани
“Оқработ ота” жоме масжиди
имом-хатиби
"Ҳидоят" журналининг 6-сонидан олинди
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 