15 Сентябр, 2025, 23 Рабиъул аввал, 1447
15 Сентябр, 2025, 23 Рабиъул аввал, 1447
Жорий йилнинг 8 сентябрь куни Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг ўринбосари С.Умурзаковнинг Малайзия Бош вазирининг биринчи ўринбосари - халқаро савдо ва саноат вазири Мохамед Азмин Али билан видеоконференция шаклида музокаралари бўлиб ўтди.
Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги матбуот хизмати хабарига кўра, суҳбат чоғида икки мамлакат Ҳукуматлари томонидан коронавирус пандемияси тарқалишига қарши курашиш ва иқтисодиётга таъсирини камайтириш бўйича амалга оширилаётган чора-тадбирлар билан бирга қўшма лойиҳалар ва ташаббусларни амалга ошириш, шунингдек, инвестиция, савдо-иқтисодий, транспорт-логистика, маданий-гуманитар ва туризм соҳаларидаги ҳамкорликни янада кенгайтириш истиқболлари муҳокама қилинди.
Томонлар икки мамлакат маҳсулотлар етказиб берувчилари ва буюртмачилари ўртасида мустаҳкам алоқалар ўрнатиш орқали ўзаро савдо ҳажмини янада оширишга бўлган қизиқишларини қайд этдилар. Савдо бўйича Қўшма савдо қўмитасинининг йиғилишини ўтказиш мақсадида Малайзия Халқаро савдо ва саноат вазирлиги билан Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги саъй-ҳаракатларини бирлаштириш бўйича келишувга эришилди. Қўмита йиғилиши доирасида икки мамлакатнинг кимё, қишлоқ хўжалиги, озиқ-овқат, тўқимачилик ва электротехника тармоқларининг етакчи компаниялари иштирокида Ўзбекистон-Малайзия бизнес-форуми ўтказилади.
Савдони рақамлаштириш соҳасида Малайзиянинг тажрибасини жалб қилиш истиқболлари таъкидланди - шу нуқтаи назардан, “Consumption Union” компаниясининг “CU Rewards” электрон савдо майдончаси маҳаллий экспортчиларга ўз маҳсулотларини Жанубий - Шарқий Осиёдаги истеъмолчиларга сотиш имконини берадиган самарали механизм бўлиб хизмат қилиши мумкин.
Шунингдек, Малайзия ислом тараққиёти департаменти (JAKIM) ва “Ўзстандарт” агентлиги ҳамкорлигида Ўзбекистонда ҳалол маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича илғор тажриба Марказини ташкил этиш режалари муҳокама қилинди. Марказнинг ташкил этилиши Республикада Малайзиянинг илғор тажрибаси асосида ҳалол маҳсулотлар ишлаб чиқаришни жорий этишга, шунингдек, ўзбек экспорт қилувчиларига Жанубий – Шарқий Осиё ва Яқин Шарқ бозорларига ҳамда ишлаб чиқарувчилар мазкур сертификатга эга бўлишлари мажбурий бўлган бошқа мамлакатларнинг бозорларига чиқиш имконини беради.
Мамлакатлар ўртасида кимё саноати, таълим, ахборот технологиялари ва озиқ-овқат саноати соҳаларига инвестициялар киритиш бўйича ҳамкорликнинг улкан истиқболлари белгилаб олинди. Ўзбекистонда амалга оширилаётган лойиҳалар билан боғлиқ масалалар ҳам муҳокама қилинди - масалан, Хоразм вилоятидаги “Ҳазорасп” ЭИЗ да 250 млн долларга яқин Малайзиянинг “Serba Dinamik Group Berhad” компаниясининг тўғридан-тўғри инвестицияларини жалб қилган ҳолда каустик сода ва суюқ хлор ишлаб чиқаришни ташкил этиш лойиҳаси фаол равишда амалга оширилмоқда.
Шунингдек, Ўзбекистонда бир нечта Малайзия банкларининг филиалларини очиш ва Республикада экспортга йўналтирилган лойиҳаларни молиялаштириш ҳамда кичик ва ўрта бизнесни қўллаб-қувватлашга қаратилган банклараро ҳамкорликни йўлга қўйиш орқали банк-молия соҳасида ҳамкорлик қилишнинг юқори салоҳияти қайд этилди.
Ислом банкчилиги соҳасида Малайзиянинг тажрибасини жорий этиш механизмлари ва шу вақтнинг ўзида Ўзбекистон банк соҳасидаги ходимлари учун ушбу соҳада малака ошириш курсларини ташкил этиш масалалари алоҳида кўриб чиқилади.
Маълумот учун: Малайзия Ислом молиясининг халқаро маркази деб тан олинган, мамлакатда анъанавий тизим билан бир қаторда фаолият кўрсатаётган ислом банк тизими жорий этилган. Мамлакат ҳудудида 27 та маҳаллий ва хорижий исломий банклар мавжуд. Ислом молияси Малайзия банк соҳасининг 30 фоизига тўғри келади.
Транспорт, логистика ва туризм соҳасида икки томонлама ҳамкорлик учун катта имкониятлар мавжудлиги қайд этилди. Шу нуқтаи назардан, халқаро ҳаво транспорти орқали юк ташишларни ташкил этиш, логистика ҳаво хабини яратиш, шунингдек, Ўзбекистонда Aviation Academy халқаро стандартларига мувофиқ учувчиларни тайёрлаш Марказини очиш бўйича чора-тадбирлар муҳокама қилинди.
Маданий-гуманитар соҳасидаги икки томонлама муносабатларни ривожлантириш доирасида “МАРА” технологиялар университети ҳамда Самарқанд шаҳридаги “Ипак Йўли” халқаро туризм университети билан амалий ҳамкорликни йўлга қўйиш, шунингдек Хоразм вилоятида “Binary” менеджмент ва тадбиркорлик университети филиалининг фаолиятини ташкил этиш билан боғлиқ барча масалаларни ҳал этиш бўйича биргаликда амалга ошириладиган ҳаракатлар муҳокама қилинди.
Видеоконференция якунида муҳокама қилинган ва келишилган ташаббусларни илгари суриш ва амалга ошириш бўйича қўшма ишчи гуруҳини тузиш тўғрисида келишувга эришилди.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Суннатни инкор этувчилар: “Қуръони карим Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этишни буюрар экан, бунда пайғамбар сифатида эмас, балки раҳбарга итоат қилишга буюрган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мусулмонлар раҳбари бўлганлари учун у зотга итоат қилинади ва эргашилади. Аммо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафотларидан сўнг эса, у зот соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашиш мажбур бўлинмайди. Энди Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўринларига ким раҳбар бўлса, мусулмонлар унга эргашадилар”, деган иддаони қилишади.
Бу ердаги хато тушунча шундан иборатки, улар Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга пайғамбар деб эмас, балки раҳбар сифатида эргашиш лозим дейдилар. Бунга юқорида кўрсатилган оятларга нотўғри ёндошув сабаб бўлган. Унинг сабаблари қуйидагилардан иборат:
1. Қуръони каримнинг қатор оятларида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашишга буюрилган, у зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шахсиятлари ёки раҳбарга эмас. Агар бир кишига: “Отангга итоат қил!” дейилса, оталик мавқеи отага итоат килишнинг асоси бўлади. Агар “Устозингга эргаш!” дейилса, устозлик мақоми эргашишликни тақозо қилган бўлади.
Худди шунингдек, Аллоҳ таоло “Пайғамбарга итоат этинг!” деб амр қилса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга пайғамбар бўлганлари учун итоат этиш лозимлигини англатади.
2. Қуръони карим итоат этишни нотўғри талқин қилинишидан қайтаради:
﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾
«Эй, иймон келтирганлар! Аллоҳга итоат этингиз, Пайғамбарга ва ўзларингиздан (бўлмиш) бошлиқларга итоат этингиз!» (Нисо сураси, 59-оят).
Оятда Пайғамбар алайҳиссаломга итоат бошлиқ (раҳбар)ларга итоатдан алоҳида зикр қилинди. Зеро, Пайғамбарга ва раҳбарга итоат этишнинг ўзига хос алоҳида хусусиятлари мавжуд. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламда эса ҳар икки хусусият ҳам жамланган эди. Чунки у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам пайғамбар, ҳам раҳбар эдилар.
Агар Аллоҳ таоло Пайғамбарга итоатни фақат ҳаётлари билан чеклаганда эди, Қуръони каримда аниқ ва равшан қилиб "Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этинг!" деган буйруқ бўларди. Қуръони каримда бу икки хусусият бир-биридан ажратилиб, алоҳида зикр қилинди ва нотўғри талқин қилиш бартараф этилди.
Шунингдек, оятда нозик бир жиҳат бор, яъни “ишбошилар” лафзи кўплик шаклида, "Пайғамбар" сўзи эса бирлик шаклида келган. Бундан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам охирги Пайғамбар эканликлари ва у зотдан кейин пайғамбар келмаслиги очиқ-ойдин равшанлашади.
Пайғамбарга итоат фақат у зот соллаллоҳу алайҳи васалламга хос хусусият эканига далолат қилади. Келажакда ҳеч ким бу борада Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга тенг келолмайди. Қолаверса, ишбоши (раҳбар)лар пайғамбардан фарқли ўлароқ кўп келиши табиий ҳолдир. Бу кўринишдаги бўйинсуниш, яъни ишбошиларга итоат этиш ваҳий замонидагина эмас, балки барча замонлардаги ишбошиларга ҳам тегишлидир.
Демак, Пайғамбар алайҳиссаломга итоат Аллоҳга итоат экан. Бунга қарши бирор раҳбар ёки давлат бошлиғи ваҳий олганини даъво қилолмайди. Раҳбар ишхона буйруқлари асосида ўз қўлостидаги ишчиларини бошқара олади, лекин раҳбарлик мақомида шариат қоидаларини чиқариб, уни қўллай олмайди.
Раҳбар Қуръони карим ва суннатдан олинган шаръий аҳкомларни ҳукмсиз қўллай олмаганидек, ўз буйруқларини шаръий аҳкомлар каби бутун замонлар учун риоя қилиниши мажбурий қоида сифатида қўллай олмайди. Шаръий аҳкомлар Аллоҳ таолодан келган ва турли кўринишдаги ваҳийга асосланган бўлади.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳолатлари эса тамомила фарқли бўлиб, Аллоҳ таолодан тиловат қилинадиган ва тиловат қилинмайдиган ваҳий оладилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг набавий амрлари шахсий хоҳиш-иродаларига асосланган буйруқ эмас, балки ваҳий, ваҳий тарафидан тасдиқланган буйруқдир.
Ушбу икки ҳолатни янада кенгроқ таҳлил қилиб кўрайлик:
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг буйруқлари баъзан асл манба матлув ва ғойри матлув шаклида ваҳий қилинишини айтдик. Ваҳий бўлмаса, у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам буйруқ бермасдилар. Бу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг илоҳий хулқларига ишора қилишига асло шубҳа йўқ. Шу боис, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг буйруқлари шариатнинг бир бўлаги саналади.
Шунингдек, айрим ўринларда буйруқлар ваҳийга эмас, балки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг воқеалар таҳлилига асосланишлари ташкил этади. Бироқ улар ҳам вақти билан ваҳий орқали ўз тасдиғини топади.
Тасдиқлар ҳам икки турли бўлади: Гоҳида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қарорлари ваҳий тарафидан очиқ-ойдин тасдиқланиши билан намоён бўлади, айрим ҳолларда, яширин тасдиқлаш (қўллаб-қувватлаш) орқали ўз тасдиғини топади.
Агар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг маълум бир ҳаракат (амал)ларини Аллоҳ таоло ислоҳ этмаётган бўлса, бу ўша амал (ҳаракат)нинг тасдиқланганини англатади.
Бунинг боиси, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳнинг элчиси (пайғамбари), У Зотнинг иродасининг етказувчиси ўлароқ илоҳий кузатув остидадирлар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам нима десалар ёки қандай амал қилсалар Аллоҳ таоло тарафи (иродаси)дан эканига ишонч ҳосил қилишимиз лозим. Қуръони каримнинг бир нечта оятларида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амал, ниятлари ўз тасдиғини топгани баён этилган.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам амал қилганларида ёки бирор нарсага амр этганларида ҳеч қандай ваҳий келмаса ҳам, буюрилган буйруқ ёки амал Аллоҳ таоло томонидан тасдиқланганини билдиради. Агар ўша буйруқ ёки амал нотўғри бўлганда, албатта ваҳий орқали маълум қилинган бўларди: Зеро, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламга хато-камчиликларни тузатиш учун ҳам алоҳида ваҳий келарди.
Демак, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бирор ишга буюрганларида ёки бирор амал қилганларида уларнинг зиддига ваҳий келмаса, у зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг буйруқ ёки ҳаракатлари маъқуллангандир.
Мухтасар қилиб айтганда, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг барча айтган сўз ва қилган амаллари ваҳийга асосланган. Улар баъзан очиқ-ойдин ёки махфий ваҳий орқали ўз тасдиғини топган.
Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан кейин бирорта раҳбар бу каби бошқарувга эга бўла олмайди, чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан сўнг ваҳий келиши тўхтагандир.
Шу боис, Қуръони карим оятларида раҳбарларга бўйсунишдан фарқли равишда Пайғамбар алайҳиссаломга итоат этишлик алоҳида таъкидланган. Шунинг учун, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат этиш мажбурийдир. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Пайғамбардирлар ва хулқ-атворларида Аллоҳ таолонинг хоҳиш-иродасини намоён этадилар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сўз ва феъллари тасдиқланган суннат, Аллоҳ ва Унинг Каломига иймон келтирган барча мўмин-мусулмонларни бирдамликка бошловчи дастурул амалдир.
"Ислом шариатида суннатнинг ўрни" китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 