وَإِذۡ أَخَذۡنَا مِيثَٰقَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ لَا تَعۡبُدُونَ إِلَّا ٱللَّهَ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَانٗا وَذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسۡنٗا وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ ثُمَّ تَوَلَّيۡتُمۡ إِلَّا قَلِيلٗا مِّنكُمۡ وَأَنتُم مُّعۡرِضُونَ٨٣
Аллоҳ таоло Исроил авлодларидан фақат Ўзига сиғиниш, турли тоифадаги кишиларга яхшилик қилиш, намоз ўқиш ва закот бериш юзасидан аҳднома олган эди. Эътибор бераётган бўлсангиз, ояти каримада турли тоифадаги кишиларга яхшилик қилиш Аллоҳга ибодат қилишга тенглаштириляпти. Энг олдин ота-онага яхшилик қилишга буюрилмоқда. Ота-онага яхшилик қилиш уларга чиройли муомала қилиш, улардан малолли гап ўтса, "уфф" демаслик, уларни хафа қиладиган сўз ёки иш қилмаслик, уларга ҳамиша ҳурмат ва эҳтиром кўрсатиб, яхши сўзларни айтиш, уларга шафқат кўрсатиб, ўзини камтар тутиш, ҳожатлари бўлса, дарров адо этиш, муҳтож бўлишмаса ҳам ҳадялар бериб туриш, Аллоҳдан уларга раҳмат тилаб дуода бўлиш билан амалга оширилади. Ота-онадан кейин қариндошларга, яъни ака-ука, опа-сингил, амма-хола, тоға-амаки ва бошқаларга яхшилик қилинади. Шундан сўнг етимларга яхшилик қилишга буюриляпти, чунки улар боқувчи ва тарбиячиларини йўқотган бўлиб, ёрдамга муҳтождирлар. Агар улар тарбияси ва таълимига сал бепарво бўлинса, ёмон йўлга кириб, жамият осойишталигига зарар етказишади. Мискин ва фақир кишилар ҳам бошқаларнинг ёрдамларига, саховатларига муҳтождирлар. Шунингдек, Аллоҳ таоло узоқдаги қариндошларгаю ён қўшниларга ҳам яхшилик қилишга буюради. Оила аъзоларингиз, яъни аҳли аёлингизга, фарзандларингизга ҳам яхшилик қилиш, чиройли муомала қилиш, ширинсўз бўлиш шартдир. Уларга нафақа қилсангиз, эҳтиёжларини қондирсангиз, гоҳо ҳадя-эҳсонлар қилиб турсангиз, эвазига Аллоҳ азза ва жалладан улкан ажр-савоблар оласиз.
وَإِذۡ أَخَذۡنَا مِيثَٰقَكُمۡ لَا تَسۡفِكُونَ دِمَآءَكُمۡ وَلَا تُخۡرِجُونَ أَنفُسَكُم مِّن دِيَٰرِكُمۡ ثُمَّ أَقۡرَرۡتُمۡ وَأَنتُمۡ تَشۡهَدُونَ٨٤
Ислом динида бегуноҳ инсонлар қонини тўкиш ва кишиларни турар жойларидан бадарға қилиш тақиқланган. Аммо Аллоҳ таолонинг бу амрига бўйсунмаган, илоҳий ваҳийларни инкор қилган айрим қавм ва кимсалар ана шундай мудҳиш жиноятларни бемалол қилиб, қанча инсонларнинг умрига зомин бўлишяпти. Аҳли китоблар қон тўкмаслик ва бир-бирларини ватанларидан чиқармаслик ҳақида Аллоҳга ваъда беришган, берган ваъдаларига иқрор ҳам бўлишган эди. Аммо улар бу аҳдномаларига хилоф равишда жуда кўп бор зулм ва тажовузларга йўл қўйишди.
ثُمَّ أَنتُمۡ هَٰٓؤُلَآءِ تَقۡتُلُونَ أَنفُسَكُمۡ وَتُخۡرِجُونَ فَرِيقٗا مِّنكُم مِّن دِيَٰرِهِمۡ تَظَٰهَرُونَ عَلَيۡهِم بِٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ وَإِن يَأۡتُوكُمۡ أُسَٰرَىٰ تُفَٰدُوهُمۡ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيۡكُمۡ إِخۡرَاجُهُمۡۚ أَفَتُؤۡمِنُونَ بِبَعۡضِ ٱلۡكِتَٰبِ وَتَكۡفُرُونَ بِبَعۡضٖۚ فَمَا جَزَآءُ مَن يَفۡعَلُ ذَٰلِكَ مِنكُمۡ إِلَّا خِزۡيٞ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۖ وَيَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ يُرَدُّونَ إِلَىٰٓ أَشَدِّ ٱلۡعَذَابِۗ وَمَا ٱللَّهُ بِغَٰفِلٍ عَمَّا تَعۡمَلُونَ٨٥
Яъни, ўз кишиларингиз бошқалар қўлига асир тушса, ажратиб олишга тайёрсизлар, лекин уларга ўзингиз зулм қилишингизнинг сабаби нима ва бу қандай муомала бўлди? Аллоҳ таолонинг ҳукмига амал қиладиган бўлсанглар, ҳар икки ҳолатда ҳам амал қилмайсизларми? Ривоят қилинишича, Мадина яқинида яшайдиган яҳудийлар мусулмонларнинг Мадинага кўчишларидан (ҳижратдан) олдин қўрқувга тушиб, турли мажусий араб қабилалари билан шартнома тузишган эди. Кейинчалик бир-бирларига қарши урушга киришганида айрим яҳудийлар бир-бирларига душманликка ўтишди, бу эса уларнинг китоби Тавротга ва қонунларига зид эди. Яҳудийлар билатуриб уларга қарши иш тутишди. Шунда бир яҳудий қабиласига асир тушиб қолган яҳудийни товон пули тўлабгина озод қилиш мумкин бўлди. Бу ҳолдан таажжубга тушган қабиладошларининг ҳайрон бўлиб берган саволларига улар асирларни товон эвазига қутқариш Китобларида ёзилганини рўкач қилишган.
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ ٱشۡتَرَوُاْ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا بِٱلۡأٓخِرَةِۖ فَلَا يُخَفَّفُ عَنۡهُمُ ٱلۡعَذَابُ وَلَا هُمۡ يُنصَرُونَ٨٦
Ислом келгунига қадар инсоният очиқ-ойдин адашувда эди. Инсонлар ақида, эътиқод, тасаввур ва ҳаётий тушунчаларда, турли алоқалар ва урф-одатларда, иқтисод, ахлоқ ва ижтимоий муносабатларда, хуллас, бошқа кўпгина соҳаларда очиқ-ойдин адашувда эди. Аллоҳ таоло инсонларга ўзларидан Муҳаммад алайҳиссаломни бир пайғамбар ўлароқ юбориб, инсониятни бу адашувдан, залолатдан қутқарди, тўғри йўлга солди. Қуръони каримда бундай дейилган: "Гарчи мушриклар хоҳлашмаса-да, Аллоҳ Ўз Пайғамбарини ҳидоят ва ҳақ дин билан барча динларга ғолиб қилиш учун юборган Зотдир!" (Тавба, 33). "Батаҳқиқ, сизларга Аллоҳдан нур ва ойдин китоб келди" оятидаги "нур"дан мурод Муҳаммад алайҳиссаломдирлар. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам инсониятга келтирган нарса нурдир, ҳидоят нури, Ислом нуридир... Лекин жуда кўп нодон ва жоҳил кимсалар шундан кейин ҳам ҳидоят йўлига юришни истамай, ўз жонларига зулм қилишди. Улар охират ҳаётини арзимас ва бевафо дунё лаззатлари эвазига сотиб юборишди. Энди қиёмат куни уларнинг азоблари енгиллатилмайди ҳам, ҳеч ким уларга ёрдам бермайди ҳам. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бундай ҳадислари бор: «Ман канатид-дунё наътаҳу ҳаррамаллоҳу таоло алайҳи живари фаинни буъисту бихарабид-дуня валам убъас биимрониҳа», яъни «Кимнинг орзу-истаги, васф этгани, ўнгида ҳам, тушида ҳам такрорлаб турган нарсаси дунё бўлса, Аллоҳ бундай одамга охиратда менинг ёнимда қўшни бўлишни ҳаром қилади. Чунки мен дунёни хароб қилиш (бузиш) учун юборилдим, мен бу дунёга уни маъмур қилиш учун келмадим».
Муҳтарам ватандошлар!
Сиз, азизларни, барча мўмин-мусулмон юртдошларимизни, бутун халқимизни улуғ ва мўътабар айём – Қурбон ҳайити билан чин қалбимдан самимий муборакбод этиб, ўзимнинг юксак ҳурматим ва эзгу тилакларимни билдиришдан ғоят мамнунман.
Жамики ислом уммати учун қадрли бўлган ушбу шукуҳли байрам – Ийд ал-Адҳони эл-юртимиз билан биргаликда тинч ва осойишта муҳитда кутиб олаётганимиз учун, аввало, меҳрибон ва қудратли Аллоҳ таолога беҳисоб шукроналар айтамиз.
Ҳеч шубҳасиз, кейинги йилларда Янги Ўзбекистонда ижтимоий, халқчил давлат барпо этиш, унинг маънавий асосларини мустаҳкамлаш ва таъсирчанлигини оширишда муқаддас ислом дини, унинг асосий байрамларидан бири бўлган Қурбон ҳайити ҳам муҳим роль ўйнамоқда.
Айниқса, бу байрамнинг инсонпарварлик, аҳиллик, саховат ва олижаноблик каби фазилатлари юртимизда “Инсон қадри учун, инсон бахти учун” деган эзгу ғоя асосида амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларга уйғун ва ҳамоҳанг бўлиб, аҳолининг эҳтиёжманд қатламларини қўллаб-қувватлаш, кексалар, ёшлар ва хотин-қизлар ҳақида алоҳида ғамхўрлик кўрсатиш, камбағалликни қисқартиришга қаратилган дастурларимиз самарасини оширишга хизмат қилаётганини алоҳида таъкидлаш ўринлидир.
Азиз дўстлар!
Бугунги кунда мамлакатимизда турли миллатлар ва диний конфессиялар ўртасидаги ҳамжиҳатликни мустаҳкамлаш, виждон эркинлигини таъминлаш, диний-маърифий меросимизни асраб-авайлаш, ёш авлодни миллий ва умумбашарий қадриятлар руҳида тарбиялаш бўйича улкан ишлар амалга оширилмоқда.
Бу ҳақда сўз юритганда, ислом динининг эзгу тамойилларини чуқур ўрганиш, буюк тарихимиз ва маданиятимиз дурдоналарини, машҳур алломаларимизнинг бой меросини тўплаш ва кенг тарғиб этишга алоҳида эътибор қаратилаётганини таъкидлаш лозим. Жумладан, кўҳна Шарқ мўъжизаси – Самарқанд шаҳри 2025 йилда ислом маданияти пойтахти, деб эълон қилинди, улуғ ватандошимиз Имом Мотуридийнинг 1155 йиллик таваллуд санаси юртимиз бўйлаб кенг нишонланмоқда, Имом Бухорий, Имом Мотуридий ва Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказлари қаторига, шу йил Бухоро шаҳрида ўз фаолиятини бошлайдиган Баҳоуддин Нақшбанд илмий-тадқиқот маркази ҳам қўшилди.
Пойтахтимиз Тошкент шаҳрида бунёд этилаётган Ислом цивилизацияси маркази илмий-маънавий йўналишдаги улкан ва ноёб лойиҳа сифатида эл-юртимиз ва халқаро жамоатчиликда катта қизиқиш уйғотмоқда. Бу муаззам маскан кўп минг йиллик қадимий тарихимиз, бой ва бетакрор миллий маданиятимизнинг ёрқин тимсоли сифатида Янги Ўзбекистон ҳаётидаги ғоят муҳим воқеага айланади, деб ишонаман.
Ҳурматли юртдошлар!
Шу саодатли кунларда 15 минг нафар ватандошимиз муқаддас ҳаж зиёратини адо этмоқда. Эзгу дуо ва ниятлар ижобат бўладиган мана шундай мунаввар лаҳзаларда уларни ҳам Қурбон ҳайити билан самимий қутлаб, Яратгандан юртимизга соғ-омон қайтиб келишларини сўраймиз.
Умид қиламизки, муҳтарам ҳожиларимиз жамиятимизда бирдамлик, оила ва маҳаллаларимизда меҳр-оқибат муҳитини янада мустаҳкамлаш, ёшларимиз тарбиясини кучайтириш, уларни илм-маърифатга, замонавий касб-ҳунарларни эгаллашга, Ватан ҳимоячиси бўлишга тарғиб этиш, муҳтож инсонларга кўмак беришда алоҳида ибрат ва намуна кўрсатадилар.
Қалбларимиз қувончга тўлган ушбу файзли кунларда хорижий давлатларда бўлиб турган ватандошларимизни ҳам бугунги улуғ айём билан чин дилдан қутлаб, уларга соғлик-омонлик, бахт ва омад тилаймиз.
Жаҳоннинг узоқ-яқин ўлкаларидаги мусулмон умматини ҳам қизғин табриклаб, уларнинг халқлари ва мамлакатларига тинчлик, равнақ ва фаровонлик тилаб қоламиз.
Азиз ва муҳтарам ватандошлар!
Ҳозирги кунда дунё нақадар мураккаб ва таҳликали бўлиб бораётганини барчамиз кўриб турибмиз. Бундай кескин шароитда юртимизда тинчлик, ўзаро ҳурмат ва тотувлик муҳитини сақлаб, барча соҳа ва тармоқларда фидокорона меҳнат қилиб кўзлаган юксак мақсадларимизга ета оламиз.
Албатта, ўз тарихида не-не синов ва машаққатлардан муносиб ўтган мард ва олижаноб халқимиз бунга ҳар томонлама қодир.
Бу йўлда эл-юртимизга мансуб меҳр-оқибат, ўзаро бирлик ва жипслик биз учун беқиёс куч-қудрат манбаи бўлиб хизмат қилади, деб ишонаман.
Сиз, азизларни муқаддас Қурбон ҳайити билан яна бир бор чин дилдан табриклаб, барчангизга тинчлик-хотиржамлик, сиҳат-саломатлик, хонадонларингизга файзу барака тилайман.
Қутлуғ айём барчамизга муборак бўлсин!
Шавкат Мирзиёев,
Ўзбекистон Республикаси Президенти