03 Декабр, 2025, 12 Жумадул сони, 1447
03 Декабр, 2025, 12 Жумадул сони, 1447
Имом Мотуридий фиқҳда Имом Абу Ҳанифа мазҳабида бўлганидек, эътиқодий қарашлари ҳам у зотнинг ақидага оид асарлари асосида шаклланган. Шунинг учун ҳам баъзи асарларда мотуридийларни ҳанафийлар деб ҳам аталган. Масалан, Ҳасан ибн Абдул Муҳсин Абу Азба “Равзатул баҳия фийма байнал Ашаироти вал Мотуридия” (Ашъарийлар ва Мотуридийлар ўртасидаги гўзал чаманзор” асарида мотуридийларни ҳанафийлар деб атаган.
Шу ўринда модомики Абу Мансур Мотуридий ақидада Имом Абу Ҳанифага эргашган бўлса, нега ақидада ҳам ҳанафия мазҳабидамиз дейилмасдан, мотуридия мазҳабидамиз дейилади? деган ҳақли савол пайдо бўлади. Бу саволга Доктор Али Абдулфаттоҳ Мағрибий “Имому Аҳлис сунна вал жамоа Абу Мансур Мотуридий ва арооуҳул каламия” (Аҳли сунна вал жамоа имоми Абу Мансур Мотуридий ва унинг калом илмидаги қарашлари) асарида батафсил жавоб берган бўлиб, жавобнинг хулосаси қуйидагилардир: “Абу Ҳанифадан кейин у зотнинг даврларида бўлмаган карромия ва ботиния сингари янги фирқалар пайдо бўлган. Бундан ташқари Абу Мансур Мотуридийдан илгари маърифатуллоҳ сингари айрим масалалар эҳтиёж бўлмагани сабабли ҳали таҳқиқ қилинмаган эди.
Шунингдек, Абу Ҳанифа даврида Аллоҳ таолонинг сифатлари тўғрисидаги ҳамда тавҳидни исбот қилиш ва унда ақлнинг тутган ўрни қай даражада экани ҳақидаги масалалар батафсил баён қилинмаган эди. Бир сўз билан айтганда калом илми тўлиқ шаклланиб улгурмаган эди. Қолаверса калом илми Абу Мансур Мотуридийдан илгари Аҳли сунна вал жамоа уламолари наздларида мақбул илм саналмас, балки ман қилинган илм ҳисобланар эди. Абу Мансур Мотуридийнинг таҳқиқлари туфайли бу илм мақбул илмга айланди. Демак, Абу Мансур Мотуридий ақидада Имом Абу Ҳанифанинг тутган йўлларини фақатгина шарҳлаб бериш билан кифояланган эмас, балки алоҳида ўзига хос янги йўлга асос солган олимдир. Шунга кўра ҳанафия мазҳабида фиқҳда Абу Ҳанифага, ақидада Мотуридийга мурожаат қилинади”.
Абдулқодир Абдур Раҳим
Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти ўқитувчиси
Бир ҳадисда келтирилибди:
“Шайтон ерга қувғин қилинганидан сўнг сўради:
– Парвардигоро, мени ерга қувғин қилиб лаънатладинг, энди уйим қаер бўлади?
Яратган:
– Сенинг уйинг ҳаммомдир, – деди.
Иблис яна:
– Мажлисгоҳ ҳам бер, – деди
Парвардигор:
– Мажлисгоҳинг бозорлар ва одамлар йиғиладиган йўл бўйлари, – деди.
Шайтон яна:
– Овқатим нима бўлади? – деб сўради.
Парвардигор:
– Аллоҳнинг исми айтилмай ейилган таом, – деди.
Шайтон:
– Ичимлик ҳам бер, – деди.
Аллоҳ:
– Маст қилувчи ичимликларнинг бари сенинг ичадиган “сув”ингдир, – деди.
Шайтон яна:
– Менинг ҳам муаззиним бўладими? – деб сўради.
Яратган:
Сени муаззининг чолғу асбоблари, – деди.
Шайтон:
– Китобимчи? – деди.
Парвардигор:
– Сенинг китобинг шеъру қўшиқлар, – деди.
Шайтон:
– Ёзувим-чи? – деб сўради.
Парвардигор:
– Сенинг ёзувинг вашм (игна билан баданга ёзиш), – деди.
Шайтон:
– Менга калом ҳам берасанми? – деб сўради.
Парвардигор:
– Барча ёлғонлар сенинг каломинг бўлади, – деди.
Шайтон:
– Мени элчиларим ҳам бўладими? – деб сўради.
Аллоҳ:
– Фолбину башоратчилар сенинг элчиларинг – деди.
Иблис:
– Менга илинтирадиган тузоқ ҳам бер, – деб сўради.
Аллоҳ:
– Аёллар сени тузоғинг бўлади – деб жавоб берди” (Абу Умомадан ривоят қилинган, Табароний ривояти).
“Ахлоқус солиҳийн” (Яхшилар ахлоқи) китобидан
Йўлдош Эшбек, Даврон Нурмуҳаммад
таржимаси.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа