Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
01 Май, 2025   |   3 Зулқаъда, 1446

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:51
Қуёш
05:21
Пешин
12:25
Аср
17:16
Шом
19:23
Хуфтон
20:47
Bismillah
01 Май, 2025, 3 Зулқаъда, 1446

Мўминаларга ибрат мўминалар: Фотима бинти Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам.

07.01.2019   8989   4 min.
Мўминаларга ибрат мўминалар: Фотима бинти Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам.

Ҳазрати Фотима розийаллоҳу анҳонинг таваллуди бутун Маккада катта шов-шув бўлган бир воқеа — Каъбанинг қайта таъмирланиш вақтига тўғри келган эди. Ўшанда Ҳажарул асвадни ўз ўрнига қўйиш борасида кутилмаган ихтилоф чиқади. Масала шу даражада жиддийлашадики, ҳатто қабилалар тўрт кун мобайнида ўзаро урушга тайёргарлик ҳам кўрадилар. Бу вазият Макка пешволарини қайғуга солади. Нима бўлса ҳам, можарони тинч йўл билан ҳал қилиш лозим эди. Ниҳоят, Умайя ибн Муғира ал-Маҳзумий шундай таклиф билан чиқди: “Эй Қурайш аҳли! Бу масалада ораларингиздан бир кишини ҳакам қилинглар. У эса бугун Масжид-ул Ҳарамнинг дарвозасидан кириб келадиган биринчи киши бўлсин”. Бу таклиф барчага маъқул тушади ва ҳаяжон билан кутиш онлари бошланади. Бир оздан кейин ўттиз беш ёшлардаги чеҳраси нурли Муҳаммад Амин соллаллоҳу алайҳи ва саллам кириб келадилар. У зотни кўрган Қурайш аҳли беҳад севинадилар: “Мана, Абдулмутталиб ўғли Абдуллоҳнинг фарзанди Муҳаммад Амин (соллаллоҳу алайҳи ва саллам). Биз у берадиган ҳар қандай қарорга розимиз”. Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам мавзуни хотиржам тингладилар, мулоҳаза қилдилар. Сўнгра ридоларини ерга солдилар. Ҳажарул асвадни унинг устига қўйиб: “Ҳар қабиланиниг раиси ушбу либоснинг бир учидан ушлаб кўтарсинлар”, дедилар. Ўзлари ҳам бирга кўтариб бориб муборак қўллари билан тошни Каъба бурчагига жойлаштирдилар. Бу хабар тез орада Маккага ёйилди. Муаммо хамирдан қил суғургандек осон ҳал қилиниб, Қурайш аҳли Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламдан бениҳоя мамнун бўлади. Ўша куни Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам кўтаринки кайфиятда уйларига кайтдилар ва тўртинчи қизларининг таваллуди ҳушхабарини эшитадилар. Севинчларига севинч қўшилади. Қизларига Фотимаи Заҳро деб исм қўядилар. Фотима розийаллоҳу анҳо ҳам оталарига жуда ўхшар эди. Опаси Зайнаб розийаллоҳу анҳонинг беғубор севгиси, меҳр-муҳаббати билан вояга етди. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам қизларининг тарбияси, камоли ва фароғати учун вақт ажратиб, кўпинча роҳатларни тарк этар эдилар. Ҳали кичкина бола бўлгани учун Фотима розийаллоҳу анҳо кўчага фақат оталари билан бирга чиқар эди. Доимо Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ёнларида юриши унинг гўзал ахлоқ билан ҳулқланишига сабаб бўлди. Худди шунингдек, у муҳтарама зот, оналари ҳазрати Ҳадича розийаллоҳу анҳо онамиздан ҳам жуда кўп яхши хислат ва фазилатларни олди. Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга Ҳиро ғорида ваҳий нозил бўла бошлаган пайтларда Фотима розийаллоҳу анҳо эндигина беш ёшга қадам қўйган эди. Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг суюкли қизлари оталарининг ҳаётларидаги тарихий ҳодисага шундай кичик ёшларида шоҳид бўлдилар. Табиийки, бу саодатли воқеалар у муҳтарамалар тарбиясига ҳам ижобий таъсир кўрсатди. Макка мушрикларининг мусулмонларга қилган зулмларига қарши бўлган Фотима розийаллоҳу анҳо азиятларни енгиш учун жон фидо қилишга ҳам тайёр эди. Ҳолбуки, у ҳали ожиза, кичкинагина бир кизча эди. Исломга даъватнинг дастлабки йилларида мўминларга қилинган шафқатсизликлар, жумладан, Абу Толиб маҳалласида Ҳошим ўғиллари билан биргалиқда ўраб олиниб, мусулмонларга кўрсатилган турли азобу уқубатлар, очлик Фотима розийаллоҳу анҳонинг соғлиғига қаттиқ таъсир ўтказди. Ҳаётининг баҳоридаёқ шунча ташвиш, дард-алам ичида яна бир оғир имтиҳонга рўбарў бўлди. Муштипар онаси Ҳадича розийаллоҳу анҳо фоний дунёни тарк этдилар. Ҳижратдан аввалги ўн уч йиллик Макка ҳаёти ҳақиқатдан ҳам мўминларга, хусусан, Набий алайҳиссаломга жуда оғир кечди. Бу вақт мобайнида Фотима розийаллоҳу анҳо турли воқеа-ҳодисаларга гувоҳ бўлди. Кўпчилик мўминлар қатори у ҳам Ҳабашистонга ҳижрат қилди. Оталарига қилинган ҳақсизликларни кўриб, кўп йиғлади. Ҳатто бир куни Расуллуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Фотима розийаллоҳу анҳога: “Эй қизгинам! Йиғлама, албатта Аллоҳ отангни уларнинг зарарларидан ҳимоя қилади”, дедилар. Ҳазрати Фотима розийаллоҳу анҳо оналарининг ўрнини билинтирмаслик учун доимо Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ёнларида бўлдилар. Сарвари Олам соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам доим қизларига меҳр-шафқат кўрсатдилар. Шубҳасиз, ёш Фотима розийаллоҳу анҳо бундай меҳр-муҳаббатга муҳтож эди. Давоми бор...


Саидаброр Умаров

Сийрат ва ислом тарихи
Бошқа мақолалар

Имом Мотуридий ҳақида 15 факт

30.04.2025   5498   3 min.
Имом Мотуридий ҳақида 15 факт

1. Олимнинг тўлиқ исми шарифи Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Абу Мансур Мотуридий Самарқандий Ансорий.


2. Камолиддин Баёзийнинг таҳқиқига кўра бу зотнинг насаби улуғ саҳобий Абу Айюб Ансорийга бориб тақалади.


3. Абу Мансур Мотуридийнинг қайси йилда туғилгани аниқ маълум эмас. Аммо устози Муҳаммад ибн Муқотил Розий ҳижрий 248 (милодий 862) йилда вафот этгани айтилган. Шунга кўра, Абу Мансур Мотуридий ҳижрий 240 (милодий 854) йилдан олдин туғилгани тахмин қилинади.


4. Имом Мотуридий кўплаб устозлардан таълим олган. Қуйидагилар уларнинг энг машҳурлари:

  1. Имом Абу Бакр Аҳмад ибн Исҳоқ Жузжоний;
  2. Имом Абу Наср Аҳмад ибн Аббос Иёзий;
  3. Нусайр ибн Яҳё Балхий;
  4. Муҳаммад ибн Муқотил Розий ва бошқалар.


5. Ушбу олимлар Имом Мотуридийни Имом Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳгача бўлган санадини боғловчи устозлар ҳисобланади.


6. Имом Мотуридийнинг шогирдлари унинг илимй меросини давом эттириб, бу таълимотни ривожлантирганлар. Масалан:

  • Абулқосим Исҳоқ ибн Муҳаммад Ҳаким Самарқандий.
  • Имом Абулҳасан Али ибн Саъийд Рустуғфаний.
  • Абу Лайс Наср ибн Муҳаммад Самарқандий.
  • Имом Абу Муҳаммад Абдулкарим Паздавий.


7. Абу Мансур Мотуридий тафсир, усулул фиқҳ ва ақоид каби шаръий илмларнинг турли йўналишлари бўйича асарлар таълиф этган.


8. Тафсир йўналиши бўйича “Таъвилоту аҳли сунна” номли тафсир ёзган.


9. Усулул фиқҳ йўналишида “Маъхозуш шароиъ” (Шаръий ҳукмлар манбаси) ва “Жадал” (Илмий баҳслар) номли иккита китоб ёзган.


10. Уламолар Абу Мансур Мотуридий ақоид илми бўйича ёзган асарларини ўрганиб чиқиб, уларни уч турга ажратганлар:

  1. Мақолот (мақолалар);
  2. Раддиялар;
  3. Аллоҳ таолога иймон келтириш асослари.


11. Абдулҳай Лакнавий “ал-Фавоидул-баҳия” асарида Имом Абу Мансур Мотуридийни мутакаллимлар имоми ва мусулмонларнинг тўғри ақидасини асослаб берган буюк аллома сифатида тавсифлайди. Унинг таъкидлашича, Имом Мотуридий беназир асарлар яратиб, ботил ақида вакилларининг бузғунчи ғояларига раддиялар берган.


12. Уламолар айтадиларки, Ҳужжатул Ислом (Ислом дини ҳужжати) дейилганда фақат Имом Ғазолий тушунилганидек, Имомул ҳудо (тўғри йўлга бошловчи) дейилганда ҳам фақат Имом Мотуридий тушунилади.


13. Бутун ҳаётини илм маърифат ўрганиш ва уни ёйиш билан ўтказган Абу Мансур Мотуридий раҳматуллоҳи алайҳ ҳижрий 333 (милодий 945) йилда тахминан тўқсон беш ёшида Самарқандда вафот этган ва Чокардиза қабристонига дафн этилган.


14. 2020 йил Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳузурида “Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази” ташкил этилган.


15. Шунингдек, 2025 йил март ойида Давлатимиз раҳбари томонидан буюк олимга юксак ҳурмат ифодаси ўлароқ “Имом Мотуридий таваллудининг 1155 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги қарор қабул қилинди.