Ҳазрати Фотима розийаллоҳу анҳонинг таваллуди бутун Маккада катта шов-шув бўлган бир воқеа — Каъбанинг қайта таъмирланиш вақтига тўғри келган эди. Ўшанда Ҳажарул асвадни ўз ўрнига қўйиш борасида кутилмаган ихтилоф чиқади. Масала шу даражада жиддийлашадики, ҳатто қабилалар тўрт кун мобайнида ўзаро урушга тайёргарлик ҳам кўрадилар. Бу вазият Макка пешволарини қайғуга солади. Нима бўлса ҳам, можарони тинч йўл билан ҳал қилиш лозим эди. Ниҳоят, Умайя ибн Муғира ал-Маҳзумий шундай таклиф билан чиқди: “Эй Қурайш аҳли! Бу масалада ораларингиздан бир кишини ҳакам қилинглар. У эса бугун Масжид-ул Ҳарамнинг дарвозасидан кириб келадиган биринчи киши бўлсин”. Бу таклиф барчага маъқул тушади ва ҳаяжон билан кутиш онлари бошланади. Бир оздан кейин ўттиз беш ёшлардаги чеҳраси нурли Муҳаммад Амин соллаллоҳу алайҳи ва саллам кириб келадилар. У зотни кўрган Қурайш аҳли беҳад севинадилар: “Мана, Абдулмутталиб ўғли Абдуллоҳнинг фарзанди Муҳаммад Амин (соллаллоҳу алайҳи ва саллам). Биз у берадиган ҳар қандай қарорга розимиз”. Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам мавзуни хотиржам тингладилар, мулоҳаза қилдилар. Сўнгра ридоларини ерга солдилар. Ҳажарул асвадни унинг устига қўйиб: “Ҳар қабиланиниг раиси ушбу либоснинг бир учидан ушлаб кўтарсинлар”, дедилар. Ўзлари ҳам бирга кўтариб бориб муборак қўллари билан тошни Каъба бурчагига жойлаштирдилар. Бу хабар тез орада Маккага ёйилди. Муаммо хамирдан қил суғургандек осон ҳал қилиниб, Қурайш аҳли Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламдан бениҳоя мамнун бўлади. Ўша куни Ҳазрати Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам кўтаринки кайфиятда уйларига кайтдилар ва тўртинчи қизларининг таваллуди ҳушхабарини эшитадилар. Севинчларига севинч қўшилади. Қизларига Фотимаи Заҳро деб исм қўядилар. Фотима розийаллоҳу анҳо ҳам оталарига жуда ўхшар эди. Опаси Зайнаб розийаллоҳу анҳонинг беғубор севгиси, меҳр-муҳаббати билан вояга етди. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам қизларининг тарбияси, камоли ва фароғати учун вақт ажратиб, кўпинча роҳатларни тарк этар эдилар. Ҳали кичкина бола бўлгани учун Фотима розийаллоҳу анҳо кўчага фақат оталари билан бирга чиқар эди. Доимо Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ёнларида юриши унинг гўзал ахлоқ билан ҳулқланишига сабаб бўлди. Худди шунингдек, у муҳтарама зот, оналари ҳазрати Ҳадича розийаллоҳу анҳо онамиздан ҳам жуда кўп яхши хислат ва фазилатларни олди. Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга Ҳиро ғорида ваҳий нозил бўла бошлаган пайтларда Фотима розийаллоҳу анҳо эндигина беш ёшга қадам қўйган эди. Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг суюкли қизлари оталарининг ҳаётларидаги тарихий ҳодисага шундай кичик ёшларида шоҳид бўлдилар. Табиийки, бу саодатли воқеалар у муҳтарамалар тарбиясига ҳам ижобий таъсир кўрсатди. Макка мушрикларининг мусулмонларга қилган зулмларига қарши бўлган Фотима розийаллоҳу анҳо азиятларни енгиш учун жон фидо қилишга ҳам тайёр эди. Ҳолбуки, у ҳали ожиза, кичкинагина бир кизча эди. Исломга даъватнинг дастлабки йилларида мўминларга қилинган шафқатсизликлар, жумладан, Абу Толиб маҳалласида Ҳошим ўғиллари билан биргалиқда ўраб олиниб, мусулмонларга кўрсатилган турли азобу уқубатлар, очлик Фотима розийаллоҳу анҳонинг соғлиғига қаттиқ таъсир ўтказди. Ҳаётининг баҳоридаёқ шунча ташвиш, дард-алам ичида яна бир оғир имтиҳонга рўбарў бўлди. Муштипар онаси Ҳадича розийаллоҳу анҳо фоний дунёни тарк этдилар. Ҳижратдан аввалги ўн уч йиллик Макка ҳаёти ҳақиқатдан ҳам мўминларга, хусусан, Набий алайҳиссаломга жуда оғир кечди. Бу вақт мобайнида Фотима розийаллоҳу анҳо турли воқеа-ҳодисаларга гувоҳ бўлди. Кўпчилик мўминлар қатори у ҳам Ҳабашистонга ҳижрат қилди. Оталарига қилинган ҳақсизликларни кўриб, кўп йиғлади. Ҳатто бир куни Расуллуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Фотима розийаллоҳу анҳога: “Эй қизгинам! Йиғлама, албатта Аллоҳ отангни уларнинг зарарларидан ҳимоя қилади”, дедилар. Ҳазрати Фотима розийаллоҳу анҳо оналарининг ўрнини билинтирмаслик учун доимо Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ёнларида бўлдилар. Сарвари Олам соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам доим қизларига меҳр-шафқат кўрсатдилар. Шубҳасиз, ёш Фотима розийаллоҳу анҳо бундай меҳр-муҳаббатга муҳтож эди. Давоми бор...
Саидаброр Умаров
Cавол: Мен макулатура сотиш билан шуғулланаман. Гоҳида ушбу қоғозлар орасидан эскирган Қуръон варақлари ва бошқа диний ёзуви бор қоғозлар ҳам чиқиб қолади. Уларни нима қилсам бўлади?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Маълумки, динимизда Аллоҳ таолонинг каломи ҳамда гўзал исмлари ёзилган қоғоз ва бошқа нарсаларни хорлаш ёки беҳурмат қилишдан қайтарилган, аксинча уларни эъзоз ва эҳтиром қилишга буюрилган. Шунинг учун, бундай муқаддас битикли қоғозларни макулатурага топшириш мутлақо ярамайди.
Аллоҳ таоло бу ҳақида бундай хитоб қилади:
ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ
“Гап шудир: Кимки Аллоҳнинг шиорларини улуғ деб билса, бас, албатта, бу дилларнинг тақвосидандир” (Ҳаж сураси, 32 оят).
Демак, оят ва ҳадислар ёзилган китоб ёки варақлар ўқиш учун яроқли бўлса, уларни ҳеч бир йўл билан йўқ қилиш жоиз бўлмайди, балки уларни фойдаланадиган кишиларга топшириш лозим.
Аммо улар эскириб, ўқишга яроқсиз ҳолатга келиб қолган бўлса, уларни тоза бир латтага ўраб, оёқ ости қилинмайдиган ерга кўмилади. Бу ҳақда Аллома Ҳаскафий роҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Фойдаланиб бўлмайдиган китоблардан Аллоҳ таолонинг фаришталар ва Пайғамбарларнинг исми ўчирилади ва ёқиб юборилади. Ўчирмасдан туриб ҳам оқар сувга оқизиб юборишнинг зарари йўқ. Кўмиш ҳам мумкин. Кўмиш энг афзал йўлдир. Зеро, Анбиёлар ҳам дафн этилганлар” (“Дуррул мухтор” китоби).
Демак, сизнинг қўлингизга келиб тушган муқаддас ёзувли варақларни имкони бўлса, кўмилади ёки ёқилади. Агар бу иш машаққат туғдирса, махсус воситалар ёрдамида ёзувларини кетказиб, қайта ишлаш мумкин.
Ҳозирга келиб эса, қоғозлардаги ҳар қандай ёзувларни кеткиза оладиган махсус воситалар ишлаб чиқилган. Шунга кўра, замонавий фатво марказлари ёзув ва ҳарфлари тўлиқ ўчирилган ва махсус ишлов берилган қоғозларни қайтадан фойдаланиш мумкинлигига фатво бермоқдалар. Бунинг сабаби улардаги оят ва ҳадис ҳамда бошқа диний ёзувлардан асар қолмаганидир.
Бу ҳақда Аллома Ибн Нужайм роҳимаҳуллоҳ бундай деганлар: "Қуръон ёзилган лавҳ (доска, тахта)ни ўчириб, уни дунё ишига ишлатса, жоиздир" ("Ал-Баҳр ар-Роиқ" китоби).
Бундан ташқари олдинги вақтларда қоғоз ва китоблар кам бўлгани учун, уларни ерга кўмиш машаққат эмас эди. Ҳозирда эса, уларнинг ҳажм ва миқдори кўпайгани сабабли бу миқдордаги китоб ва қоғозларни кўмиш катта машаққат ва сарф-харажат талаб қилади. Динимиз эса, машаққатга буюрмайди.
Шу билан бирга уларни кўмиб юборилса, ҳеч ким фойдалана олмайди. Аммо уларни қайта ишлаб қоғоз ҳолига келтирилса, қайтадан фойдаланиш мумкин. Бироқ, шуни ҳам таъкидлаш жоизки, ушбу амалиёт жараёнида мусҳаф ёки оят ёзилган қоғозларни ушлашда уларнинг ҳурматини жойига қўйиш, таҳоратли ёки қўлқопли бўлиш лозим бўлади. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази