21 Апрел, 2025, 23 Шаввол, 1446
21 Апрел, 2025, 23 Шаввол, 1446
Рамазон рўзаси Аллоҳ ўзининг мўмин бандаларига фарз қилган ва савобининг чегараси бўлмаган улуғ ибодатларидан бири. Ҳақиқий иймон эгалари Аллоҳнинг буйруқларидан бирор ҳикмат ёки фоида қидирмасдан, Аллоҳнинг буйруғи деб, адо этаверадилар. Рамазон рўзаси ҳам ана шундай адо этиладиган ибодатдир. Бироқ уламоларимиз мўминларнинг ушбу ибодатни адо этишга муҳаббатлари ва шижоатлари янада ошиши учун оят ва ҳадисларга асосланиб рўзанинг ҳикмат ва фоидаларини очиб беришга уринганлар. Қуйида улардан баъзиларини санаб ўтамиз.
Аввало рўза неъматнинг шукронасига василадир. Зеро рўза нафсни ейиш, ичиш ва жимоъдан тийиш ила амалга оширилади. Мазкур нарсалар энг улуғ неъматлардан ҳисобланади. Ушбу нарсалардан маълум муддат ўзини тийиб туриш, қадрини билдиради. Чунки неъматлар номаълум бўлиб, йўқотилганда билинади. Яъни инсон ўзига қанча нарсалар неъмат қилиб берилганини йўқотганда билади. Натижада инсонни неъматларга шукр қилишга ундайди. Чунки неъматларга шукр қилиш вожиб эканини ақл ҳам, шариат ҳам тақозо қилади. Аллоҳ таоло рўза оятида айни шу маънога ишора қилган: “... ва шукр қилишингиз учундир[1]”.
Иккичидан рўза тақвога энг муносиб василадир. Чунки нафс Аллоҳнинг розилигидан умид қилиб ва аламли азобидан қўрқиб ҳалол нарсалардан ўзини тийишга бўйинсиндими, ҳаром нарсалардан янада ўзини тийишга муносиб бўлади. Натижада рўза Аллоҳ ҳаром қилган нарсалардан сақланишга сабаб бўлади. Аллоҳ ушбу маънога рўза оятнинг охирида ишора қилган: “... шояд (у сабабли) тақволи бўлсангиз[2]”.
Учинчидан рўза инсон рўза орқали истак хоҳишларига қаҳр кўрсатиб, шаҳватларини синдиришга эришади. Чунки нафс тўқ бўлса, шаҳватларни истаб қолади. Оч қолса, турли хоҳишларидан ўзини тия олади. Шу сабабдан ҳам Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам уйланишга имкони бўлмаган ёшларга: “Эй ёшлар жамоаси! Сизлардан ким никоҳланишга қодир бўлса уйлансин. Чунки никоҳ кўзни (ҳаромдан) тийувчи ва фаржни (зинодан) сақловчидир. Ким никоҳланишга қодир бўлмаса, рўзани лозим тутсин. Бу унинг учун бичилишдир[3]”, деб кўрсатма берганлар. Демак рўза кўплаб гуноҳлардан сақланишига восита бўлади. Чунки барча гуноҳларнинг бошида шаҳват туради.
Тўртинчидан рўза камбағалларга нисбатан раҳм-шафқат ҳиссини ўйғотади. Чунки рўзадор маълум бир муддат очлик аламини тортса, доимий ҳолатда оч азобини тортаётганларни эслайди. Натижада уларга нисбатан раҳм-шафқатли бўлиб, яхшилик қилишга шошади. Ушбу амали Аллоҳнинг ҳузурида гўзал ажрларга эга бўлишига ҳам сабаб бўлади.
Бешинчидан рўза сабабли шайтонга қаҳр кўрсатилади. Чунки шайтон инсонни адаштириб йўлдан оздиришда инсон шаҳватидан фойдаланади. Шаҳват эса, кўп ейиш ва ичиш орқали кучаяди. Шу сабабдан Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи ва саллам: “Албатта, шайто Одам боласининг қон томирида юради. Унинг юардиган йўлларини очлик билан торайтиринглар[4]”, деб марҳамат қилганлар.
Олтинчидан рўза орқали инсон соғлиғини тиклаб олишга эришади. Рўзада инсоннинг ошқозон ва ҳазм қилиш аъзолари дам олади. Ошқозон яхши ҳазм бўлмай қолган таомлардан тозаланади. Бадан ортиқча намликдан халос бўлади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Рўза тутинглар соғлом бўласизлар[5]”, деб тавсия қилганлар. Араб табибларидан Ҳорис ибн Калда “Ошқозон касалликлар уйидир. Парҳез барча давонинг бошидир”, деган.
Бу санаб ўтилган ҳикматлар рўзанинг ожиз бандаларнинг ақли етган фоидаларидан мингдан, балки миллиондан бири. Аллоҳ ҳикмат эгаси бўлган зот.
Яна шуни айтишмиз мумкинки, Аллоҳ таоло ушбу ойнинг шарофати билан бандалар ризқларини кенг қилади. Яхшиликларини кўпайтириб турли адашишлардан узоқ қилади. Чунки бу ойда жаннат эшиклари очилади. Дўзах эшиклари танбаланади. Ашаддий жин ва шайтонлар кишанланади. Рамазон ойи умматнинг гўё баҳори. Ибодатлар учун мавсум. Хайрли амаллар учун мусобақа майдони. Мўмин учун бу ойдан афзал ой йўқ. Ушбу ойдаги солиҳ амалдан ортиғи йўқ. Бу ой ҳақли равишда мўмин учун ғанимат ойидир. Ибодатлар учун ғаниматдир. Зеро бу ойда намоз, закот ва бошқа хайрли амалларнинг ажрлари кўпайтириб берилади. Аллоҳнинг ҳузурида нафл ибодатлар фарз даражасида, фарз ибодатлар эса етмиш баробарида қабул қилинади.
“Диний фанлар” кафедраси
ўқитувчиси Ф.Жўраев.
[1] Бақара сураси 185-оят.
[2] Бақара сураси 184-оят.
[3] Имом Бухорий ва Муслим ибн Масъуддан ривоят қилганлар.
[4] Имом Бухорий ва Муслим София онамиздан ривоят қилганлар.
[5] Абу Нуъайм “Тиб” китобида Абу Ҳурайрадан ривоят қилган.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
1. Квадроберлик атамасининг келиб чиқиши ва мазмуни
Квадроберлик (quadrobics ёки қуадробиcс lifestyle) инглиз тилидаги "quad" (тўрт) ва "aerobics" (жисмоний машқ) сўзларидан ташкил топган атамадир. Бу субмаданият тўрт оёқлаб юрганча мушук, ит ёки бошқа ҳайвонларга тақлид қилиш, уларга хос сакраш ва ҳаракатларни бажариш орқали ўзини ифода этиш шаклидир. Айрим ҳолларда бу ҳаракат ўзини ҳайвон деб тасаввур қилишга бориб етади.
Унинг пайдо бўлиши:
2008-йилда япониялик Кеничи Ито маймунларга тақлид қилиб, 100 метрни тўрт оёқлаб югуриб ўтганидан кейин эътиборни тортган.
2010-йилларда "Animal Flow" номли спорт йўналиши билан боғлиқ тарзда оммалаша бошлаган.
Сўнгра, ТикТок ва бошқа ижтимоий тармоқларда ёшлар орасида "квадробер"лар жисмоний машқларни, сакрашларни, маска ва костюмлар кийишни мода қилганлар.
2. Ижтимоий ва руҳий оқибатлари
Квадроберлик ташқи томондан зарарсиз кўринса-да, унинг чуқур ижтимоий ва руҳий оқибатлари мавжуд:
Шахсийлик инқирози: Ёшлар ўзларини ҳайвон сифатида кўришга интилиши психологик номутаносиблик ва шахсни тан олмайдиган бузилишларга олиб келиши мумкин.
Ота-она ва жамиятдан ажралиш: Бу субмаданиятни танлаганлар кўпинча реал жамиятдан йироқлашади, интернетдаги виртуал гуруҳларга ёпишиб қолади.
Норматив қадриятларга қарама-қаршилик: Жамиятда қабул қилинган ахлоқий меъёрларга зид бўлган ҳаракатлар – одамлар олдида итдек юриш, қичқириш, сакрашлар – бошқаларда ноқулайлик уйғотади ва бу омма орасида тушунмовчилик ва зиддиятларга сабаб бўлади.
Фитна ва ижтимоий хавф: Айрим ҳолатларда квадроберлар одамлар устига сакраш, ғалати товушлар чиқариш орқали атрофдагиларда қўрқув уйғотган ҳолатлар кузатилган (масалан, Тошкентда кузатилган ҳолатлар).
3. Ислом нуқтаи назаридан баҳоси
Ислом дини инсон шаънини олий даражада қадрлайди. Квадроберлик эса бу шаънни пастга туширувчи, фитратга зид бўлган хатти-ҳаракатдир.
А) Инсоннинг шаъни ва мартабаси
وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ
"Биз Одам болаларини азиз қилдик…" (Исро сураси, 70-оят).
Тафсири: Имом Табарий ва бошқа муфассирлар бу оятда инсонларга Аллоҳ томонидан берилган шаън ва фазилатлар – ақл, тўғри йўриқ, нутқ, кийиниш қобилияти, ҳалол ризқ каби неъматларни назарда тутганлар. Бу оят асосида инсон ўзини ҳайвонга ўхшатмаслиги лозим, чунки Аллоҳ инсонни ҳайвондан устун қилган.
Б) Ўзини бошқаларга ўхшатиш (ташаббуҳ) ҳақида ҳадис
"Ким бир қавмга ўхшаса, у ўша қавмдандир" (Абу Довуд, Либос: 4020).
Шарҳ: Уламолар бу ҳадисдаги "ташаббуҳ" ни фақат диний эмас, балки хулқий ва маданий жиҳатдан ўхшашлик деб изоҳлайди. Одам ўзини ҳайвонга ўхшатиш орқали аслида инсоний фазилатларини рад этган бўлади.
C) Фитратни бузиш – ҳаром амаллардан бири
وَلَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ
(Шайтон деди:) "Уларни албатта буюраман, шунда улар Аллоҳнинг яратганини ўзгартирадилар" (Нисо сураси, 119-оят).
Тафсири: Ибн Касир раҳимаҳуллоҳ ва бошқа муфассирлар бу оятни фитратни бузиш – жинсни ўзгартириш, табиий хулқдан чиқиш, ўзини бошқа мавжудотга ўхшатиш сифатида талқин қилишган. Квадроберлик бу маънода инсоний фитратни ўзгартиришга киради.
Д) Фитна ва ижтимоий хавф
وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ
"Фитна қотилликдан баттар" (Бақара сураси, 191-оят).
Тафсири: Қуртубий бу оятдаги "фитна"ни – ижтимоий нотинчлик, одамлар орасида ғалаён чиқиш, уларнинг тинчини бузиш деб тушунтирган. Жамоат жойида ўзини ҳайвон каби тутиш айнан мана шу фитнага олиб келади.
Квадроберлик ташқи томондан замонавий "субкултура" бўлиб кўринса-да, аслида бу ҳаракат ёшлар орасида инсонийлик шаънини пастга туширувчи, фитратни бузувчи, жамиятда фитна чиқарувчи ва Исломий қадриятларга зиддир. Уламолар, тарбиячилар, ота-оналар бунга қарши огоҳ бўлиши, ёшларни бундай зарарли йўналишлардан келажак авлодларни ҳам огоҳлантириши ва узоқ тутиши зарур.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 