04 Декабр, 2024, 03 Жумадул сони, 1446
04 Декабр, 2024, 03 Жумадул сони, 1446
Рамазон ойида юртимизга Аллоҳ таолонинг раҳмати ёғилди. Мўмин-мусулмонлар субҳидамда саҳарлик дастурхонидан туриб ибодатга киришди. Файзли оқшомларда эса ифторлик қилиб,
қалб роҳати – таровеҳ намозини адо этишди. Аллоҳ таоло фарз қилган закотлар адо этилди, фитр садақаси ҳамда фидялар берилди.
Аллоҳга беҳисоб шукр, бу йилги Рамазон кунлари ва тунлари жуда файзли ва мароқли ўтди. Айниқса, бу моҳи шарифнинг муборак айёмларини ғанимат билиб, қўлдан келганича рўза тутиб, нафс тарбияси билан машғул бўлдик. Ҳадиси шарифга амал қилиб, тилни ёлғон, ғийбат ва беҳуда гаплардан тийиш, тана аъзоларини турли гуноҳ ва маъсиятлардан сақлашга ҳаракат қилдик. Қутлуғ ойда 1,5 мингдан ортиқ жомеда Қуръони карим хатм қилинди. Мухлис халқимиз Ҳақ таоло Каломига сомеъ бўлди. Уламоларимиз ва имом-хатибларимиз намозхонларга бу ойда кўпроқ ваъз-насиҳатлар қилишди. Бундай саодат Президентимиз ташаббуси билан кейинги йилларда диний-маърифий соҳада амалга оширилган ислоҳотлар мевасидир, десак, айни ҳақиқатдир.
Жорий Рамазон ойи халқимиз учун эсда қоларли ва меҳр-мурувват, хайру саховатга бой ўтди. Юртимиз бўйлаб ҳар бир маҳаллада муҳтож оилалар ва бева-бечоралар, етимлар ҳолидан хабар олиниб, уларга ифторлик дастурхонлари ёзилди, озиқ-овқат маҳсулотлари тарқатилди. Бундай эзгу ишлардан яна бири Юртбошимизнинг ғамхўрлиги ва қўллаб-қувватлови билан кам таъминланган, боқувчисини йўқотган, эҳтиёжманд оилалар ҳамда ногиронлиги бўлган шахсларнинг 1400 нафари умра зиёратини адо этиб қайтдилар. Бу яхшиликлар қаторида ҳудудларда ўнлаб масжидлар янгидан иш бошлагани минглаб намозхонларнинг қувончига сабаб бўлди.
Албатта, бундай улуғ неъматларнинг қадрига етиб, динимиз равнақи йўлида қилинаётган ишларни Аллоҳ таолонинг улуғ марҳамати деб қабул қилишимиз, бунинг шукронасини ҳамиша адо этишимиз лозим.
Ҳайит кунлари маҳаллалар, хонадонлар тоза-озода ҳолга келтирилади. Қариндош-уруғлар, етимлар, бевалар, кекса ва имконияти чекланган инсонлар, беморлар ҳолидан яна бир карра хабар олиниб, уларнинг кўнглини кўтариш, оғирини енгил қилишга кўмак лашилади.
Рамазон ҳайитини дунё мусулмонлари қатори юртимиз аҳли ҳам катта шодиёна ва хурсандчилик ила ўтказади. Ушбу кун Яратган эгамнинг раҳмати Ер юзига ёғиладиган, қалблар завқланадиган, рўзадорларга ажрлар бериладиган ажойиб фурсат.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар бир қавмнинг ўз байрами бор, бу – Ийд куни бизнинг байрамимиздир”, деб марҳамат қилганлар.
Ҳофиз ибн Ҳажар раҳимаҳуллоҳ “Фатҳул Борий” асарида шундай деган: “Ҳайит кунлари шодликни изҳор қилиш диннинг шиорларидандир”.
Аллоҳ таолога қилинган тоат-ибодатлар, У зотнинг бандаларига кўрсатган раҳмату мағфирати туфайли хурсандчилик изҳор қилиш учун бир муносабатдир. Аллоҳ таоло ўз Каломида: “Аллоҳнинг фазли ва раҳмати ила. Ана шу билан хурсанд бўлсинлар. У улар жамлайдиган нарсалардан яхшидир”, деб айт”, деб марҳамат қилган (Юнус сураси, 58-оят).
Аллоҳнинг фазлидан хурсанд бўлиш ҳам У зотга қурбат саналади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Фарз амалларидан кейин Аллоҳга энг маҳбуб амал мўминнинг қалбига хурсандчилик киргизишдир” (Имом Бухорий ривояти), деганлар.
Ҳар бир мўмин-мусулмон учун Роббининг ибодатини адо этиш чинакам бахту саодатдир. Рамазон ойида ҳар кунги саҳарлик ва ифтор пайтларида оммавий ахборот воситалари, хусусан, радио ва телевидение каналлари орқали уламоларимизнинг чиқишлари мунтазам бериб борилгани халқимиз маънавияти, маърифати йўлида ҳар қандай улуғвор тадбирдан ҳам кўра самаралироқ таъсирга эга бўлди, десам асло янглишмаган бўламан.
Албатта, ўзагини “адаб” тушунчаси ташкил этадиган адабиёт намояндалари – юксак адаб соҳибларининг тафаккуридан, қалб қўридан дунё га келган асарлар ҳам халқимиз миллий тафаккури юксалишида нечоғли аҳамиятга молик эканини инкор этиб бўлмайди.
Ўзбек зиёлиларининг, тафаккур соҳибларининг минбари бўлиб келган “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетаси диний йўналишларга энди-энди изн берилаётган кезларда ҳам Ислом маърифатига хизмат қиладиган мақолаларга бағрикенглик ва дадиллик билан жой берганини, диний уламоларимиз билан суҳбатлар уюштирилганини барчамиз яхши эслаймиз. Муборак ҳадисларни сатрларга солган шеърият мулки султони Алишер Навоий бобомизнинг эътиқоду иймонда собитлиги ҳам барчамизга ўрнак эканини инобатга оладиган бўлсак, миллий адабиётимизнинг Ислом маънавияти, маърифати йўлидаги беқиёс хизматларини тасаввур этиш қийин эмас. Ул зотнинг “Назм ул-жавоҳир” асарининг “Бисмиллоҳир раҳмонир раҳим” каломи
билан бошланган “Муқадимма”сида Аллоҳ яратган нарсаларнинг қадр-қиммати ҳақида ажойиб бир рубоий бор :
Бир заррани меҳри
зарфишон васф этмиш,
Бир қатрани баҳри
беканор васф этмиш,
Бир хастани Исойи
замон васф этмиш,
Бир бандасини шоҳи жаҳон
васф этмиш.
Кўринадики, бугунги кунда муҳтарам Президентимиз томонидан илгари сурилаётган халқ манфаати, инсон қадри тушунчалари илдизлари муқаддас динимиз орқали улуғ аждодларимиз қарашларида ҳам ўз аксини топган экан. Ҳар бир инсон ўз камолоти йўлида саъй қилса, уни албатта, “шоҳи жаҳон васф этади”. Рамазон ойи заҳматлари шу йўлда қалбимизга бахш этган фароғатлар барчамизга муборак бўлсин.
Ҳа, Рамазон байрами иймон ҳаловати, ибодат ва дуо-истиғфор байрами. Бу байрамда мусулмонлар жоме масжидларга тўпланиб, Ийд намозини жамоат билан ўқийди. Сўнг дуолар қилиб, ўтганларнинг руҳини шод этади, эл-юртга, Ватанга, бутун дунёга осудалик тилаб, илтижолар қилади.
Яратган Парвардигор бутун дунё мусулмонларига Рамазон ҳайити байрамини муборак айласин, бутун оламга тинчлик-хотиржамлик ато этсин, ибодатларимизни даргоҳида қабул этсин, она Ватанимизни обод, халқимиз ҳаётини янада фаровон қилсин!
Нуриддин ХОЛИҚНАЗАРОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари
идораси раиси, муфтий
“Ўзбекистон адабиёти ва санъати”
газетасининг 2023-yil 21-aprel, 15-сонидан олинди.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Бу ҳолда эр киши учун баъзи бир аёлга уйланиш бирор сабабга кЎра вақтинчалик ҳаром бўлади. Агар ўша сабаб йўқ бўлса, у аёлга уйланиш мумкин. Никоҳи вақтинчалик ҳаром бўлган аёллар қуйидагилар:
1. Ўзи уч талоқ қилган аёл.
Эр киши ўз аёлини бир талоқ ёки икки талоқ қилса, қайтадан ярашиши мумкин. Аммо уч талоқ қилгандан кейин ўша эр учун у аёл вақтинчалик ҳаромга айланади. Қуръони каримнинг ҳукмига биноан, у аёл бошқа эрга тегиб, бу эри билан табиий ҳолатда ўлим ёки талоқ туфайли ажрашгандан кейингина биринчи эрга никоҳи ҳалол бўлади. Бунинг учун, албатта, у аёл иккинчи эр билан эр-хотин бўлиб яшаши шарт. Иккинчи эр жинсий алоқага қодир эмас киши бўлса, аёл қайтадан биринчи эрга ҳалол бўлмайди. Никоҳ тўғри никоҳ бўлиши ҳам шарт қилинган.
2. Эри бор аёл.
Эри бор аёл ҳам, модомики эри билан никоҳ алоқаси бор экан, бошқа эркак учун никоҳи ҳаром бўлади. Аллоҳ таоло эрлик аёлларга уйланиш мумкин эмаслигини Қуръони каримда баён қилган.
Аллоҳ таоло «Нисо» сурасида марҳамат қилади: «Қўлларингиз мулк қилиб олганлардан бошқа эрли аёллар ҳам (ҳаром қилинди)» (24‑оят).
Жоҳилият даври арабларида бир аёлнинг бир неча эркак билан жинсий яқинликда бўлиши, яъни фоҳишабозлик оддий бир ҳол эди. Баъзи қавмларда эса бир аёлнинг бир неча эркак билан расман никоҳлангани ҳақида ҳам тарихий маълумотлар бор.
Ислом ана шу бемаъни одатни, соғлом инсон табиати кўтара олмайдиган бундай хунук ҳолатларни муолажа қилиб, бир аёл фақат бир эркак билан никоҳда бўлишини жорий қилди. Бинобарин, эри бор аёлга никоҳ маъносида, ҳатто, кўз тикиш ҳам жоиз эмас. У бировнинг ҳаққи ҳисобланади. Бу иш бировнинг ҳаққига нисбатан тажовуздир.
Шу маънода баъзи тоифаларнинг, хусусан, бугунги тараққиётнинг чўққисига чиққан, аммо Исломдан бехабар жамиятларнинг ҳаётига назар ташласак, юқоридаги оят карима бекорга нозил бўлмаганини тушуниб етамиз. «Инсон ҳуқуқлари» шиори остида турли адабиётларда, маза-матрасиз телесериалларда тарғиб қилинаётган «эркин муҳаббат» ғояси, бировнинг жуфти ҳалолига шаҳват, ҳирс билан ёки ўзларининг таъбири билан айтганда, «муҳаббат» билан қарашлар, дўстининг хотинига севги изҳор қилишлар Ислом ҳукмларига кўра мутлақо жоиз эмас. Агар ушбу ҳукм бўлмаса, оилаларнинг тинчи қолмайди, насаблар аралашиб кетади.
3. Идда ўтирган аёл.
Эридан талоқ ёки вафот туфайли ажрашиб, идда ўтирган аёлга уйланиш ҳам ҳаром. Совчи қўйиш бобида ундай аёлга, ҳатто совчи қўйиш ҳам ҳаром эканини айтганмиз. Бу ҳолда аввалги эрнинг ҳурматидан ўтирилаётган идда чиққунча кутиб туриш керак бўлади.
Идда ўтирган аёлга уйланувчи одам, аввало ўша ҳурматни оёқости қилган бўлади. Қолаверса, бу пайтда аёл аввалги эридан ҳомила бўлган-бўлмаганини аниқлаш учун ҳам идда ўтирган бўлади. Бинобарин, иддадаги аёлга уйланган одам наслу насабнинг бузилишига ҳам сабабчи бўлиши мумкин.
4. Самовий динга эътиқод қилмайдиган аёл.
Бу ҳукм мусулмон киши учун муслима, масиҳия ва яҳудия аёлдан бошқа аёлга уйланиб бўлмаслигини билдиради. «Самовий дин» деганда Ислом, масиҳий ва яҳудий динлари тушунилади. Булардан бошқа ҳар қандай динга эътиқод қилувчи ёки умуман, динсиз, эътиқодсиз хотинга уйланиш мусулмон кишига жоиз эмас.
Шунингдек, Исломдан юз ўгирган, муртад аёлга ҳам уйланиб бўлмайди.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда мушрика аёлларга, то улар иймонга келмагунларича, уйланмаслик лозимлигини қаттиқ тайинлаган. Албатта, бу ҳукм ҳам беҳикмат эмас.
Шунинг учун ҳам Аллоҳ таоло мушриклар билан никоҳ алоқаси ўрнатмаслик ҳақидаги амрини билдирган оятнинг давомида «Ана ўшалар дўзахга чақирурлар», – деган.
Демак, мушрикага никоҳланган мусулмон эркак дўзахга бўлган даъватга яқинлашган бўлади. Шунинг учун «мусулмонман» деган одам бу ишни хаёлига ҳам келтирмаслиги керак.
Аллоҳ таоло мусулмонларга ғайридин аёллардан фақат масиҳий ва яҳудий динига эътиқод қиладиганларига уйланишга рухсат берган, холос.
Бу ҳақда У Зот бундай деб марҳамат қилади: «Бугунги кунда сизларга (барча) пок нарсалар ҳалол қилинди. Китоб берилганларнинг таоми сиз учун ҳалолдир. Сизнинг таомингиз улар учун ҳалолдир. Мўминаларнинг афийфалари ва сиздан олдин китоб берилганлардан бўлган афийфалар ҳам» («Моида» сураси, 5‑оят).
Шу оятнинг ҳукмига кўра баъзи саҳобаи киромлар ҳам аҳли китоб – масиҳий ва яҳудий аёлларга уйланганлар. Усмон розияллоҳу анҳу Ноила бинти Фироза ал-Калбия исмли масиҳия аёлга уйланганлар. У аёл кейин, Ҳазрати Усмон билан яшаб туриб, мусулмон бўлган. Ҳузайфа розияллоҳу анҳу ҳам мадоинлик яҳудия аёлга уйланганлар. Чунки масиҳий ва яҳудий динидаги аёллар ҳам Аллоҳга, илоҳий китобга, Пайғамбарларга, Қиёматга, қайта тирилишга, ҳисоб-китобга ва бошқа нарсаларга иймон келтирган бўлади. Бу эса уларни Исломга бошқалардан кўра кўпроқ яқинлаштиради. Шунинг учун мусулмон эри билан яхшиликда яшаши мумкинлиги умид қилинади.
Юқорида айтиб ўтилган, никоҳи ҳаром бўлган тоифаларга кирмайдиган лекин совчилик қилиш мумкин бўлмаган яна бир тоифа аёллар бор. Совчилик қилмоқчи бўлганлар бу тоифадаги аёллар кимлигини ҳам яхши билиб олишлари керак. Кўп ҳолларда бу ишга аҳамият бермаслик оқибатида турли нохушликлар чиқиши ҳам бор.
Бу тоифа бошқа биров томонидан совчи қўйиб турилган аёл-қизлардир. Бундай аёл-қизларга ҳам совчи қўйиб бўлмайди.
Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Киши ўз биродарининг совчилиги устига, ундан олдинги совчи тарк қилмагунча ёки унга изн бермагунча, совчи қўймас», дедилар (Бешовлари ривоят қилганлар).
Биров совчи қўйиб турган жойга унинг устидан совчи қўйиш ҳаромдир. Фақат биринчи совчи қўйган одам келиша олмай, совчиликни тарк қилганидан сўнг ёки унинг ўзидан изн олгандан кейингина, совчи қўйиш мумкин. Чунки бировнинг совчилиги устига совчилик қилиш биринчи совчининг ҳаққига тажовуз қилишдир. Бу иш туфайли кишилар ўртасида низо, хусумат, адоват ва уруш-жанжаллар чиқади.
Шу билан бирга, бирданига бир неча киши совчи қўйган, иш пишмай турган бўлиши мумкин. Улардан ҳеч бири билан жиддий муомала қилинмай, иккиланиш ва маслаҳат ҳолати бўлиши мумкин.
Имом Муслим келтирган ривоятда Фотима бинти Қайс розияллоҳу анҳога бирданига уч киши – Абу Жаҳм ибн Хузома, Муовия ва Усома ибн Зайд розияллоҳу анҳум совчи қўйишган. У киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан маслаҳат сўраганларида у зот «Абу Жаҳм асосини елкасидан туширмайди, Муовия камбағал, моли йўқ, Усома ибн Зайдга теккин», – деганлар.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 