Бугун пойтахтдаги Симпозиумлар саройида “Ислом ҳамжиҳатлиги: Ўзбекистон ва Озарбайжон мисолида” мавзуида илмий-амалий конференция бўлиб ўтди.
Унда Ўзбекистон, Озарбайжон, Россия, Украина, Туркия, Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон, Ирландия, Германия ва бошқа давлатлар ҳамда диний конфессияларнинг олиму уламолари иштирок этди.
Анжуманда Ўзбекистон Республикаси Бош Вазири Абдулла Орипов ҳам қатнашди.
Анжуманни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси, Ортиқбек Юсупов ва Кавказ мусулмонлари идораси раиси, МДҲ динлараро кенгаш ҳамраиси, Кавказ халқлари Олий диний кенгаши раиси, Шайхулислом Оллоҳшукур Пошшозода очиқ деб эълон қилишганидан сўнг Ўзбекистон Республикасининг давлат маслаҳатчиси Хайриддин Султонов Президент Шавкат Мирзиёевнинг анжуман иштирокчиларига йўллаган табрик сўзларини ўқиб эшиттирди. Сўнгра Озарбайжон Республикасининг Диний ташкилотлар билан ишлаш қўмитаси раиси Мубориз Қурбонўғли анжуман иштирокчиларига Озарбайжон Президенти йўллаган табрикни етказди.
Анжуман ишига Дин ишлари бўйича қўмита раиси Ортиқбек Юсупов раҳбарлик қилди.
Биринчи сўз Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимовга берилди. Муфтий ҳазратлари “Тинчликни қадрлаш – олий фазилат” мавзуидаги нутқини меҳмонларни юртимизга келгани билан қутлаш билан бошладилар. Сўнгра ўзбек ва озар халқи қадим-қадимдан дўстона алоқада бўлиб келгани, айниқса, икки халқ зиёлилари, ижодкору олимлари ўртасида устоз-шогирдлик анъаналари кўп асрлик тарихга эга эканига эътибор қаратдилар ҳамда тинчликнинг бебаҳо неъмат эканини ояти карималар, ҳадиси шарифлар билан таърифладилар. Маърузаси ниҳоясида меҳмонларни ташрифи билан яна бир бор қутлаб, уларни Тошкент, Самарқанд, Бухородаги қадамжоларга зиёратга таклиф қилдилар.
Туркия Республикаси Диний бошқармаси раиси Доктор Али Эрбаш “Бағрикенгликни мустаҳкамлашнинг ижтимой омиллари”;
Озарбайжон Республикасининг Диний ташкилотлар билан ишлаш қўмитаси раиси Мубориз Қурбонўғли “Ислом ҳамжиҳатлиги: Озарбайжон жавоби”;
Ислом Ҳамкорлик Ташкилоти қошидаги Ислом тарихи, маданияти ва санъати ташкилотининг Истамбулдаги (IRCICA) маркази бош директори, доктор Халит Эрен “IRCICAнинг ислом тарихи, маданияти ва санъатига доир фаолияти”;
Озарбайжон миллий академияси президенти, академик Акиф Ализода “Диний бағрикенглик – халқлар ўртасидаги тинчлик кафолати”;
Миллий Мажлис депутати, Парламентдаги озарбайжон-ўзбек дўстлиги гуруҳи раҳбари Элдор Иброҳимов “Динлараро бағрикенглик – жамиятдаги тинчлик ва барқарорлик гарови”;
Миллий Мажлис депутати, Парламент қўмитаси раиси Сиёвуш Наврўзов “Озарбайжондаги диний бағрикенгликнинг тарихий-фалсафий асослари”;
Карачаева-Черкес Республикаси мусулмонлари диний бошқармаси раҳбари, Шимолий Кавказ мусулмонларининг мувофиқлаштирувчи маркази раиси, муфтий Исмоил Бердиев “Такфирчилик” ва ундан ислом ҳамжиҳатлигига қарши сиёсий куч сифатида фойдаланилаётгани”;
Кавказ мусулмонлари идораси раиси, МДҲ динлараро кенгаш ҳамраиси, Кавказ халқлари Олий диний кенгаши раиси, Шайхулислом Оллоҳшукур Пошшозода “Тинчликни сақлашда диннинг ўрни” каби долзарб мавзуларда нутқлар сўзладилар.
Маърузалар тинланганидан кейин ярим соат муҳокамага вақт ажратилди ва анжуманнинг биринчи қисми ниҳоясига етди.
Анжуман иштирокчиларини Тошкент шаҳар ҳокимияти “Наврўз” ресторанида тўкин дастурхон безаб меҳмон қилди. Анжуман қатнашчилари тушликдан сўнг тоза ҳавода эркин суҳбат қилиб, эсдалик учун суратга тушдилар.
Анжуманнинг иккинчи қисмига Аҳаджон Ҳасанов ва Салмон Мусаев бошчилик қилдилар.
Унда академик Неъматулло Иброҳимов “Ўзбек ва рус тилларида Ислом энциклопедиясини тузиш бўйича таклиф ва мулоҳазалар”;
Германия Республикасининг Франкфурт шаҳридаги Европа-турк мусулмон уюшмаси президенти Мусо Сардор Чалабий “Бугунги исломий дунёқарашда диний бағрикенглик муаммолари”;
Тошкент ислом университети ректори Равшан Абдуллаев “Ўзбекистондаги диний таълимнинг бугунги ҳолати”;
Россия мусулмонлари диний ташкилоти раиси, Москва шаҳри муфтийси Альбир Крганов “Дин ва ижтимоий ҳамкорлик”;
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари, Шайх Абдулазиз Мансур “Тинч-тотув яшашнинг мусулмонча модели, ўзаро ҳурмат-эҳтиром ва маданий алоқалар”;
Шимолий Осетия-Алания Республикаси муфтийси Ҳожимурод Гацалов “Ислом ҳажиҳатлигининг янги, хатарли даврдаги роли”;
Тошкент ва Ўзбекистон митрополити Викентий “Православ черковининг дўстона муносабатлар ва ёшларнинг тарбиясига доир фаолияти”;
Кавказ мусулмонлари бошқармаси раисининг биринчи ўринбосари, муфтий Салмон Мусаев “Диний ва ижтимоий ҳамкорлик”;
Ўзбекистондаги Ислом тараққиёти маркази раҳбари Шоазим Мунавваров “Ислом ҳамжиҳатлиги: Ўзбекистон тажрибаси”;
Озарбайжон Республикаси Диний ташкилотлар билан ишлаш қўмитаси раиси ўринбосари Гундуз Исмоилов “Озарбайжонда давлат ва дин муносабати”;
Украина мусулмонлари диний бошқармаси раиси, муфтий Аҳмад Тамим “Ислом ҳамжиҳатлигини мустаҳкамлашда халқаро илмий ҳамкорликнинг роли”;
Рим-католик черкови епископи Ежи Мацулевич “Ўзбекистондаги Рим-католик черковининг тўлақонли фаолият юритиши учун яратилган шароитлар”;
Рус православ черковининг Боку ва Озарбайжон Епархи Архиепископ Александр “Диний бағрикенглик ва янгича дунёқараш муаммолари: ўтмиш ва бугун”;
Ўзбекистон Библия жамияти бош котиби Холматжон Аширов “Ўзбекистон Республикасида диний бағрикенгликнинг таъминланиши”;
Халқаро ислом миссияси президенти, муфтий Шафиқ Пшихачев “Ёш авлод тарбияси муаммоси ва маърифат тарқатиш борасида ҳамкорликда фаолият юритишнинг аҳамияти”;
Ўзбекистон Дин ишлари бўйича қўмита раисининг ўринбосари Ўткир Ҳасанбоев “Ёшлар ўртасида диний экстремизм мафкураси тарқалишига қарши”;
Озарбайжон тоғли халқи яҳудийлари жамоаси раҳбари Милих Евдаев “Толерантликни шакллантиришда интегратив функциянинг роли” мавзуида маъруза қилди.
Анжуман иштирокчиларининг таассуротлари:
Қирғизистон Республикаси муфтийси Максатбек Токтомешов:
– Бу анжуманга келганларнинг аксари бир-биримизни танидик. Чунки илгари муфтиятимиз битта эди. Бизнинг ота-боболаримиз шу маконда – Тошкентда, Бухорода таълим олган. Биз ўз мамлакатимизда янги диний таълим муассасалари очишни режалаштиряпмиз. Аммо ҳозирги вақтда ана шу заминдаги ўқув даргоҳларидан фойдаланмоғимиз керак. Негаки, бу ерда азалий диний тажриба, катта илмий база бор. Ҳозир анжуманда ўтириб туриб ана шуларни ўйладим. Муфтиятимиз ажралиб кетганидан сўнг маслаҳатлашиб туришлар ҳам камайиб кетди. Анжуман ана шу илиқ муносабатларимизни қайта тиклаш сари қўйилган дадил қадам бўлди.
Кавказ мусулмонлари бошқармаси раисининг биринчи ўринбосари, муфтий Салмон Мусаев:
– Бундай анжуманларни кўп ўтказиш керак. Чунки мусулмон давлатлари вакиллари бирлашмоғи зарур. Бундай анжуманлар динимиз душманларига қарши курашишда ёшларни жипслаштиради. Инсон зотининг гуноҳлари кўп, улардан покланиш учун шариат ва тариқат зарур. Озарбайжон ҳам Ўзбекистонга ўхшаб авлиёлар бўстони. Давлат биз диний соҳа вакилларига ҳамма шароитни яратиб бериб турибди. Бундан оқилона фойдаланмоғимиз зарур. Шуни ёдда тутайликки, биз бўлмасак ҳам ислом гўзал бўлади. У бизга эмас, биз унга муҳтожмиз.
Тошкент ва Ўзбекистон митрополити Викентий:
– Озарбайжонда йилнинг “Ислом маданияти йили” деб аталиши, менимча, ҳамма динларга алоқадор. Ўзбексион ҳам шундай толерант давлат. Бу юртда динлар орасида бирор марта келишмовчилик юз бермади. Биз ана шу тинчликни сақламоғимиз, уни бошқаларга ҳам ўрнак қилиб кўрсатмоғимиз даркор. Бунинг учун айни мана шу каби анжуманлар асқатади – Бугун Ўзбекистонда, эртага Озарбайжонда, ундан Россияда... Ўзбекистон ва Россия президентлари ҳамкорликда ишлашимиз керак, бизни боғлаб турадиган муштарак бир тушунча бор. У – юксак ахлоқдир. Ахлоқли инсонларни етиштиришда исломнинг катта ўрни бор. Зотан, Ислом – бирлаштирувчидир.
Россия мусулмонлари диний ташкилоти раиси, Москва шаҳри муфтийси Альбир ҳазрат Крганов:
– Хотирам панд бермаса, сўнгги йигирма йил ичида бундай катта анжуман бўлмаган эди. Бу анжуманни ташкиллаштирганларга раҳматлар айтаман. Анжуманнинг динимизнинг софлигини сақлашдаги аҳамияти катта. Одамлар динни тўғри тушунса, унга оғишмай амал қилса, низолар бўлмайди. Ҳамма кўнгилсизликлар динда, эътиқодда тойиб кетишдан бошланади. Бир эсга олинг, араб давлатларида нима бўлди. Олдинига катта-кичик низолар қилди. кейин жанжал катталашди, охир-оқибат, давлатини ҳам, давлатбошисини ҳам бой бериб қўйди...
Бу ерда тажриба алмашинади, фикрлашилади, истиқболли режалар тузилади... янада муҳими, иймонлашилади, бир-бирига яқин турган дўстлар бир-бирининг юрагининг зарбини эшитади.
Шимолий Осетия-Алания Республикаси муфтийси Ҳожимурод Гацалов:
– Анжуман ташкилотчиларига фақат миннатдорчилик билдириш керак. Илгари мусулмонларга қарши бошқалар урушар эди. Энди эса мусулмонлар, миллатдошлар, қариндошлар ўзаро урушмоқда. Бу динимиз кўрсатмаларига мутлақо зид ҳаракат эмасми! Ҳозирги вақтда мусулмонлар қаттиқ синов остида қолган. на шу синовдан фақат бирдамлик, ҳамжиҳатлик, аҳил-иноқлик билан ўтиб оламиз. Анжуман ана шу ишларга муҳим ҳисса бўлиб қўшилди.
Дамин ЖУМАҚУЛ
Муҳтарам ватандошлар!
Сиз, азизларни, барча мўмин-мусулмон юртдошларимизни, бутун халқимизни улуғ ва мўътабар айём – Қурбон ҳайити билан чин қалбимдан самимий муборакбод этиб, ўзимнинг юксак ҳурматим ва эзгу тилакларимни билдиришдан ғоят мамнунман.
Жамики ислом уммати учун қадрли бўлган ушбу шукуҳли байрам – Ийд ал-Адҳони эл-юртимиз билан биргаликда тинч ва осойишта муҳитда кутиб олаётганимиз учун, аввало, меҳрибон ва қудратли Аллоҳ таолога беҳисоб шукроналар айтамиз.
Ҳеч шубҳасиз, кейинги йилларда Янги Ўзбекистонда ижтимоий, халқчил давлат барпо этиш, унинг маънавий асосларини мустаҳкамлаш ва таъсирчанлигини оширишда муқаддас ислом дини, унинг асосий байрамларидан бири бўлган Қурбон ҳайити ҳам муҳим роль ўйнамоқда.
Айниқса, бу байрамнинг инсонпарварлик, аҳиллик, саховат ва олижаноблик каби фазилатлари юртимизда “Инсон қадри учун, инсон бахти учун” деган эзгу ғоя асосида амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларга уйғун ва ҳамоҳанг бўлиб, аҳолининг эҳтиёжманд қатламларини қўллаб-қувватлаш, кексалар, ёшлар ва хотин-қизлар ҳақида алоҳида ғамхўрлик кўрсатиш, камбағалликни қисқартиришга қаратилган дастурларимиз самарасини оширишга хизмат қилаётганини алоҳида таъкидлаш ўринлидир.
Азиз дўстлар!
Бугунги кунда мамлакатимизда турли миллатлар ва диний конфессиялар ўртасидаги ҳамжиҳатликни мустаҳкамлаш, виждон эркинлигини таъминлаш, диний-маърифий меросимизни асраб-авайлаш, ёш авлодни миллий ва умумбашарий қадриятлар руҳида тарбиялаш бўйича улкан ишлар амалга оширилмоқда.
Бу ҳақда сўз юритганда, ислом динининг эзгу тамойилларини чуқур ўрганиш, буюк тарихимиз ва маданиятимиз дурдоналарини, машҳур алломаларимизнинг бой меросини тўплаш ва кенг тарғиб этишга алоҳида эътибор қаратилаётганини таъкидлаш лозим. Жумладан, кўҳна Шарқ мўъжизаси – Самарқанд шаҳри 2025 йилда ислом маданияти пойтахти, деб эълон қилинди, улуғ ватандошимиз Имом Мотуридийнинг 1155 йиллик таваллуд санаси юртимиз бўйлаб кенг нишонланмоқда, Имом Бухорий, Имом Мотуридий ва Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказлари қаторига, шу йил Бухоро шаҳрида ўз фаолиятини бошлайдиган Баҳоуддин Нақшбанд илмий-тадқиқот маркази ҳам қўшилди.
Пойтахтимиз Тошкент шаҳрида бунёд этилаётган Ислом цивилизацияси маркази илмий-маънавий йўналишдаги улкан ва ноёб лойиҳа сифатида эл-юртимиз ва халқаро жамоатчиликда катта қизиқиш уйғотмоқда. Бу муаззам маскан кўп минг йиллик қадимий тарихимиз, бой ва бетакрор миллий маданиятимизнинг ёрқин тимсоли сифатида Янги Ўзбекистон ҳаётидаги ғоят муҳим воқеага айланади, деб ишонаман.
Ҳурматли юртдошлар!
Шу саодатли кунларда 15 минг нафар ватандошимиз муқаддас ҳаж зиёратини адо этмоқда. Эзгу дуо ва ниятлар ижобат бўладиган мана шундай мунаввар лаҳзаларда уларни ҳам Қурбон ҳайити билан самимий қутлаб, Яратгандан юртимизга соғ-омон қайтиб келишларини сўраймиз.
Умид қиламизки, муҳтарам ҳожиларимиз жамиятимизда бирдамлик, оила ва маҳаллаларимизда меҳр-оқибат муҳитини янада мустаҳкамлаш, ёшларимиз тарбиясини кучайтириш, уларни илм-маърифатга, замонавий касб-ҳунарларни эгаллашга, Ватан ҳимоячиси бўлишга тарғиб этиш, муҳтож инсонларга кўмак беришда алоҳида ибрат ва намуна кўрсатадилар.
Қалбларимиз қувончга тўлган ушбу файзли кунларда хорижий давлатларда бўлиб турган ватандошларимизни ҳам бугунги улуғ айём билан чин дилдан қутлаб, уларга соғлик-омонлик, бахт ва омад тилаймиз.
Жаҳоннинг узоқ-яқин ўлкаларидаги мусулмон умматини ҳам қизғин табриклаб, уларнинг халқлари ва мамлакатларига тинчлик, равнақ ва фаровонлик тилаб қоламиз.
Азиз ва муҳтарам ватандошлар!
Ҳозирги кунда дунё нақадар мураккаб ва таҳликали бўлиб бораётганини барчамиз кўриб турибмиз. Бундай кескин шароитда юртимизда тинчлик, ўзаро ҳурмат ва тотувлик муҳитини сақлаб, барча соҳа ва тармоқларда фидокорона меҳнат қилиб кўзлаган юксак мақсадларимизга ета оламиз.
Албатта, ўз тарихида не-не синов ва машаққатлардан муносиб ўтган мард ва олижаноб халқимиз бунга ҳар томонлама қодир.
Бу йўлда эл-юртимизга мансуб меҳр-оқибат, ўзаро бирлик ва жипслик биз учун беқиёс куч-қудрат манбаи бўлиб хизмат қилади, деб ишонаман.
Сиз, азизларни муқаддас Қурбон ҳайити билан яна бир бор чин дилдан табриклаб, барчангизга тинчлик-хотиржамлик, сиҳат-саломатлик, хонадонларингизга файзу барака тилайман.
Қутлуғ айём барчамизга муборак бўлсин!
Шавкат Мирзиёев,
Ўзбекистон Республикаси Президенти