Муқаддас ислом дини илмлари ривожига беқиёс ҳисса қўшган буюк олим, ватандошимиз Имом Абу Исо Муҳаммад Термизийнинг (кейинги ўринларда – Имом Термизий) улкан илмий меросини янада чуқур ўрганиш, халқимиз ва жаҳон жамоатчилиги ўртасида кенг тарғиб этиш, ушбу йўналишда олиб борилаётган тадқиқотларни қўллаб-қувватлаш, ёш авлоднинг маънавий-руҳий оламини бойитиш, уларнинг қалбида миллий ифтихор, Ватанга муҳаббат ва садоқат туйғусини янада кучайтириш мақсадида:
1. Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Сурхондарё вилояти ҳокимлиги, Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказининг 2024 йил октябрь ойида Имом Термизий таваллудининг 1200 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисидаги таклифи маъқуллансин.
2. Имом Термизий таваллудининг 1200 йиллигига бағишланган тадбирларни ўтказиш ва давлат органлари фаолиятини мувофиқлаштириш бўйича ташкилий қўмита (кейинги ўринларда – Ташкилий қўмита) тузилсин ҳамда унинг таркиби иловага мувофиқ тасдиқлансин.
3. Ташкилий қўмита (А.Арипов) бир ҳафта муддатда Имом Термизий таваллудининг 1200 йиллигини юқори савияда нишонлаш бўйича, жумладан, қуйидагиларни назарда тутувчи чора-тадбирлар дастурини тасдиқласин:
Имом Термизийнинг “Аш-Шамоил ал-Муҳаммадийя” ва “Сунани Термизий” асарларини мотуридийлик ақидаси ва ҳанафийлик мазҳабига таянган кўп жилдлик академик таржима ва шарҳини тайёрлаш ҳамда уларни нашр этиш;
Имом Термизий ҳаёти ва илмий меросининг моҳиятини ва бугунги кундаги аҳамиятини очиб берувчи илмий-оммабоп ҳужжатли фильм яратиш ва саҳналаштирилган спектакль намойишини ташкил этиш;
Имом Термизий таваллудининг 1200 йиллигига бағишланган эсдалик сувенирларини муомалага чиқариш ҳамда почта маркалари, тақвимлар, унинг ҳаёти ва илмий меросини ёритиб берувчи бошқа кўргазмали ахборот воситалари туркумини яратиш;
2024 йил октябрь ойида Тошкент шаҳрида “Ислом – тинчлик ва эзгулик дини” мавзусида халқаро илмий-амалий конференция ҳамда конференция доирасида Термиз шаҳрида “Имом Термизий илмий меросининг ислом цивилизациясида тутган ўрни” мавзусида халқаро илмий-амалий анжуман ўтказиш;
Имом Термизий зиёратгоҳига олиб борувчи йўл инфратузилмаларини яхшилаш, жумладан, ёдгорлик мажмуаси ва унга туташ ҳудудларни ободонлаштириш;
Сурхондарё вилояти Шеробод туманидаги Имом Абу Исо ат-Термизий мажмуасида Имом Термизий ва термизий алломаларнинг ҳаёти, илмий ва ижодий фаолиятига бағишланган асарларнинг нодир қўлёзма ва нашр нусхалари ҳамда китобларининг кўргазмасини ташкил этиш.
4. Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги:
Дин ишлари бўйича қўмита билан биргаликда 2024 йил сентябрь-октябрь ойларида Термиз давлат университети ва Ўзбекистон халқаро ислом академиясида Олий таълим муассасаларини ривожлантириш жамғармаси маблағлари ҳисобидан “Термизий алломаларнинг илмий-маънавий мероси: ўтмиш ва бугун” мавзусида республика илмий-амалий конференциясини ҳамда Имом Термизий ҳаёти ва илмий фаолиятига оид илмий мақолалар танловини ўтказсин;
аллома ва муҳаддис олимларимизнинг илмий мероси ва ноёб қўлёзма асарларини ўрганиш бўйича Илм-фанни молиялаштириш ва инновацияларни қўллаб-қувватлаш жамғармаси маблағлари ҳисобидан амалга ошириладиган илмий-тадқиқот ишларига давлат буюртмасини белгиланган тартибда шакллантириб борсин.
5. Ўзбекистон мусулмонлари идорасига имом-хатиблар ва диний таълим муассасалари талабалари ўртасида “Имом Термизий асарлари бўйича ҳадислар билимдони” танловини ўтказиш ва ғолибларни муносиб тақдирлаш тавсия этилсин.
6. Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари Дин ишлари бўйича қўмита, Республика Маънавият ва маърифат маркази, Ёшлар ишлари агентлиги, Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси билан биргаликда жойларда 2024 йил давомида Имом Термизийнинг илмий меросига бағишланган давра суҳбатларини ташкил этсин.
7. Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ва Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази Маданий мерос агентлиги билан биргаликда:
Имом Термизий илмий меросига мансуб қўлёзма, қадимий китоблар, ноёб асарлар ва бошқа маданий бойликлар реставрация қилинишини ҳамда уларнинг лозим даражада сақланишини таъминласин;
хорижий мамлакатларда сақланаётган Имом Термизийнинг ҳаёти, илмий мероси ҳамда у яшаган даврга оид ноёб қўлёзма асарлар ва бошқа маданий бойликларни аниқлаш, уларнинг нусхаларини Ўзбекистонга олиб келиш ва тадқиқ қилишни тизимли равишда ташкил этсин;
Имом Термизийнинг ҳаёти ва илмий фаолиятига бағишланган юқори сифатли медиа маҳсулотлар ҳамда аудиовизуал асарлар яратиш, уларни маҳаллий ва хорижий оммавий ахборот воситаларида эълон қилиш, Интернет жаҳон ахборот тармоғи ва ижтимоий тармоқларда кенг тарғиб қилиш чораларини кўрсин.
8. Сурхондарё вилояти ҳокимлиги:
Кадастр агентлиги ва манфаатдор ташкилотлар билан биргаликда икки ой муддатда Термиз шаҳри, Шимолий дарвоза кўчаси, 3-уй манзилида жойлашган Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази илмий ходимлари учун ҳомийлар маблағи ҳисобидан қуриб битказилган 5 та хизмат уйларининг қонунчиликда белгиланган тартибда марказга мулк ҳуқуқи асосида бепул берилишини;
Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги билан биргаликда Термиз шаҳрида Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказига туташ ҳудудда жойлашган диний таълим муассасалари учун ўқув ва бошқа зарур биноларнинг қурилиб, фойдаланишга топширилишини таъминласин.
9. Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги, Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси ва “Дунё” ахборот агентлигига Имом Термизий таваллудининг 1200 йиллигини нишонлаш билан боғлиқ тадбирларни оммавий ахборот воситаларида кенг ёритиб бориш тавсия этилсин.
10. Мазкур қарорнинг ижросини назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Бош вазири А.Н.Арипов ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президентининг маслаҳатчиси М.М.Камилов зиммасига юклансин.
Ўзбекистон Республикаси
Президенти Ш.МИРЗИЁЕВ
Тошкент шаҳри,
2024 йил 15 август
Дунё илм-фан ривожида Ислом маърифати ва маданиятининг ўрни беқиёсдир. Кўплаб алломалар ва уламоларнинг маънавий-илмий асарлари ўз давридан ҳозирги вақтгача аҳамиятини йўқотмасдан илм-фан тараққиётига муҳим манба сифатида эътироф этиб келинмоқда. Умумжаҳон эъзозлаган олимлар ва уламолар Боғдод, Дамашқ, Самарканд, Бухоро, Гранада ва Триполи каби шаҳарларда яшаб ижод қилганлар. Улар: Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Доримий, Имом Мотуридий, Маҳмуд Замаҳшарий каби уламолар динимиз ривожига ҳисса қўшган. Аббосийлар давридан бошлаб Триполи шаҳри мана бир неча асрдирки илм-фан маркази бўлиб қолмоқда. Фотимийлар даврида эса Триполи шаҳри пойтахт бўлди. Ҳалифа Ибн Аммор Триполини илм марказига айлантирди ва ўз даврининг энг йирик кутубхоналаридан бири очилди. Манбаларга кўра унда юз минг жилд китоб мавжуд эди. Унинг даврида олимлар, уламолар ва ёзувчилар улуғланган. Уларга ғамхўрлик қилинган ва алоҳида ҳалифа эътирофида бўлишган.
Ҳозирги кунда ҳам Триполида нуфузли халқаро ташкилотлар, университетлар, кутубхоналар ва илмий тадқиқот марказлари фаолият юритиб келмоқда. Шаҳар уламолар, олимлар, тадқиқотчилар ва талабалар билан гавжум. Пойтахтнинг ўзида 100 дан кўп нуфузли университетлар мавжуд. Триполи университети эса ўзида ҳам диний ва дунёвий илмларни жамлагани билан бошқа университетлардан ажралиб туради. Ушбу даргоҳ “200 нуфузли Ислом университетлари” рўйхатига киритилган. Триполи университети 1957 йилда ташкил этилган бўлиб, ҳозирги кунда 70 000 дан ортиқ талабалар бу даргоҳда таълим олиб келишмоқда. У турли йўналишдаги 20 та коллежни бирлаштиради. Исломшунослик, Илоҳият, Фиқҳ, Ҳуқуқшунослик, Тиббиёт, Хорижий тиллар ва Иқтисодиёт каби факультетлардан ташкил топган. Триполи университети динимиз қадриятлари доирасида ривожланишни ва илмий тадқиқотларни қўлловчи таълим муассасасидир. Университетнинг мақсади талабаларга Ислом дини ва ахкомлари асосида илмий ва ахлоқий таълим бериш ва турли дунёвий билимларни ўргатишдир. Триполи университетининг ўзига ҳос жихати шундаки ҳар бир талаба молиявий саводхонлик ва тадбиркорликни ўрганиши шарт. Тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланувчи талабалар университет томонидан рағбатлантирилади.
Исломшунослик йўналиши талабалари ўқув дастури давомида Қурони каримни тўлиқ ёд олиши, шариат асосларини ўрганиши, Ислом тарихи, Ҳадис илми, Мерос тақсимоти, оғзаки ва ёзма нутқ санъати каби фанларни ўзлаштириши талаб қилинади. Исломнинг соф фитратини намойиш этиш, илм олиш ва уни улашиш ушбу йўналиш факультетининг мақсадидир. Адашган оқимлар ва экстремистик қарашдаги гуруҳларни Қурон ва ҳадис орқали эзгу йўлга чорлаш уларнинг вазифасидир.
Триполи университетида 3450 та илмий нашр фаолият кўрсатади. Уларда талабаларнинг илмий ишлари, амалиёт ва тадқиқотлар натижалари келтирилган. Мисол тариқасида, “Ислом таълимини ўрганишда Қуръони Каримнинг таъсири”, Aҳмад Aбдул Салам Aбу Мозириқнинг “Иршод ал-Ҳирон” китоби ҳақида, Шайх Aбу Aбдуллоҳ Муҳаммад бин Aли ал-Хорубийнинг “Риёд ал-Aзҳар” ва “Сирлар хазинаси”нинг лингвистик талқини каби илмий изланишлар ва мақолалар нашрлар орқали кенг оммага бериб борилади.
Шоҳруҳ УБАЙДУЛЛОҲ