Cавол: Тил ва лабни ишлатмасдан Қуръони каримни ўқиб чиқса, хатм қилган ҳисобланадими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Қуръони каримни хатм қилган бўлиши учун ҳарфларни тил билан талаффуз қилиб, камида ўзи эшитадиган даражада ўқиган бўлиши керак. Чунки нутққа тегишли ҳукмларда энг камида ўзи эшитиши шартдир. Шунга кўра бирор шахс сажда оятини ичида, ўзи эшитмайдиган даражада ўқиса, тиловат саждасини қилиши вожиб бўлмайди. “Шарҳул виқоя” ва унинг шарҳи “Умдатур ривоя” китобида қуйидагилар айтилган:
“Махфийликнинг энг ками ўзига эшиттиришдир. Саҳиҳ гап ҳам шу. Бу Абу Жаъфар Ҳиндувоний розияллоҳу анҳунинг сўзидир. Чунки тилнинг ўзини овоз чиқармасдан қимирлатиш бу кишининг наздида қироат ҳисобланмайди”.
Гапира олмайдиган одамлар, агар тилини қимирлата олса, шундай ўқийди. Буни ҳам қила олмаса, кўзнинг ўзи билан, қалби билан ўқийди. Фақиҳларимиз соқов инсоннинг намози, такбир айтиши, қироат қилишини баён қила туриб, уларнинг тил билан такбири таҳрима айтиши шарт эмас дейишган. Шунга кўра гапира олмайдиган кимсалар Қуръони каримни кўзи билан ўқиб, хатм қилаверадилар.
“Соқов каби гапира олмайдиган одамнинг тилини қимирлатиши вожиб эмас. Қироат қилишидаги ҳукм ҳам мана шу ва бу гап саҳиҳдир. Чунки у вожиб бўлган амални қила олмайди”. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.
Тушлик вақтида уст-боши кир бўлган одам тамаддихонага овқатланиш учун кириб, қўл ювиш хонасини сўради. Уни бу аҳволда кўрган хизмат кўрсатувчининг юзи буришиб, қўл ювиш хонасини кўрсатиб юборди. Қўлини ювиб бўлганидан кейин қаерга ўтирса бўлишини сўради. Хизмат кўрсатувчи унга ташқаридан жой кўрсатди. Шу пайт башанг кийинган бошқа бир одам кириб келди. Уни кўрган хизмат кўрсатувчи дарров олдига бориб яхши жой қилиб, нима овқат ейишини сўради.
Қисқаси, икки одамга икки хил муомала-муносабат кўрсатилди. Бирига деярли хизмат кўрсатилмади, бошқаси тавсия қилинган таом ёқмагани учун ҳақ тўлашдан бош тортса ҳам, индалмади. Иш бошқарувчи таом пулини ўзимиз тўлаймиз, деб уни кузатиб қўйди.
Биринчи бўлиб келган одам таом пулини тўлаш учун ичкарига кирганида боя башанг кийинган кишига хизмат кўрсатган хизматчини иш бошқарувчи уришиб, таом пулини ойлигидан олиб қолишини айтаётгани устидан чиқди. Иш бошқарувчига салом бериб, ҳар иккала таомнинг пулини ўзи тўлашини айтди. Хизматчи унга хижолатона қарар экан, одамнинг ташқи кўринишига қараб муомала қилиш хато эканини англади.
Бунга ўхшаш ҳолатларни ҳозир тез-тез учратиб турамиз. Ким яхши автоулов, яхши кийим кийса, унга нисбатан ўта яхши муомила қиладиган одамлар учрайди. Ҳолбуки, зоҳиргамас, ботинга, амалга, тушунчага, муомалага қараган инсон адашмайди.
Акбаршоҳ Расулов