Dunyo qiymatsiz, oxirat ahamiyatli bo'lgani uchun obid va zohidlar ibodatlarini har doim sidqu sadoqat, vafoyu ixlos bilan ado etganlar. Tungi ibodatlarning fazilati ko'p bo'lgani uchun turadi, ishq va shavq bilan ularni bajaradi.
Zohid – oshiqdir; kunda ham, tunda ham xolisona qilgan ibodatlari qalbini nurlantiradi, ishqullohni, muhabbatullohni hosil qiladi. Yunus Emro kabi kecha-kunduz yonib-o'rtanadigan bir oshiqi sodiq, obidi zohid bo'ladi. Qilgan amalining natijasi shunday bo'ladi...
Dunyoni sevgach, inson bu hayotni sevadi. Agar hayotdagi imonsizlar kabi elib-yugurishni, harom mol to'plashni, to's-to'polon, talon-taroj qilishni istasa, xush ko'rsa nima bo'ladi?... Unda ko'zni hirs pardasi qoplaydi, hirsga berilib, harom ishlar qiladi, harom molga qo'l uzatadi, birovni shiladi, o'g'rilik qiladi va hokazo.
Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam qat'iy tarzda:
الراشی و لمرتشی في النار
“Pora bergan ham, pora olgan ham do'zaxiydir”, – dedilar. “Roshi” va “murtashi” “rishvat” so'zidan yasalgan ikki kalimadir. Biz “rushvat” deymiz. Arablar yanada ortiqroq “rishvat” deb ataydilar. Roshi-rishvat – pora beruvchi. Murtashi-rishva – pora oladigan kishi. Poraning turi ko'p. Masalan: pora – haqi bo'lmagan ishni bajarish uchun, ishning boshida turgan rahbarlarni harom yo'lga, g'ayri qonuniy yo'lga boshlash, to'g'ri yo'ldan ko'z yumishi, nohaqlik qilishi uchun beriladigan pul yoki boshqa biror narsa. Natijada har ikki tomon harom ishga qo'l urgan bo'ladilar.
Hoh sud, xoh soliq, xoh hokimiyat ma'muriyati bo'lsin, u erda davlat tomonidan har bir fuqaroning haqini hisob-kitob qiladigan, ishchilariga maosh beradigan rahbar xodimi bo'ladi. Bu xodim, albatta, adolatli qonunga ko'ra ishlashi, har bir fuqaro haqini ko'z qorachig'idek asrashi kerak. Lekin pora berib o'z ishini bajaradigan kishi: – “Sen xalq Haqi bilan ishing bo'lmasin, lavozimingni ham o'ylama. Men senga shuncha pora beraman. Meni ishimni bajar. Nohaq bo'lsam ham, ishim bitsin. Men seni ko'rmadim, sen meni ko'rmading, tamom, vassalom”, – deb ishini bajarib ketsa nima qilgan bo'ladi?
Qonunni, nizomni buzgan, adolatli qonun majmuasini o'z foydasiga ishlatgan, haqsizlik qilib ishini bajarib ketgan bo'ladi.
Pora olgan rahbar vijdonini egan, nohaqlikka, adolatsizlikka rozi bo'lgan, o'z manfaatini o'ylagan, xalq haqiga xiyonat qilgan bo'ladi.
Mana shunday yo'llar bilan jamiyatdagi qonunlar oyoq osti bo'ladi, rivojlanish oqsaydi, haqlar toptaladi, mazlum va begunoh xalqning haqi himoyalanmaydi. Zolimlar xalq pulini, molini, davlat xazinasini, byudjetdagi boylikni talon-taroj qiladilar, xalq manfaatlarini aslo o'ylamaydilar. Qal'a devoridan biror joyga darz ketsa, bir teshik ochilsa, qal'a qulagani, hovuzning ostki qismi teshilib, hovuz suvlari oqib ketgani kabi, natijada olamning ta'sis etgan nizom – qonunlari buziladi, dahshatli zararlar yuzaga keladi...
Ya'ni bunday zararlar pul-molga o'chlik, xizmatchining o'z vazifasini to'g'ri bajarmaganidan yuzaga keladi, albatta. Alloh bunday adolatsizlikni sevmaydi. Shuning uchun “pora bergan ham, olgan ham jahannamga mahkumdir deyilgan...”
Demak, ikkisi ham do'zaxda kuyadi. Unday bo'lgandan keyin mo''min bu ishni qilmaydi. Chunki mo''minning maqsadi Allohning roziligini topish, jannatga kirish, do'zaxga kirmaslikdir.
Albatta, do'zaxga kirmoq, do'zaxda yonmoq insonlarning jahannamni yaxshi tasavvur va tafakkur qilmaganliklari, teran idrok aylamaganliklarining jazosidir... Do'zaxga kirishni go'yo bir poyezd bekatidan o'tmoq, bir erga borib kelmoq kabi engil deb o'ylaydilar. Holbuki, inson bir gugurt donasini qo'lida uzoqroq ushlab tursayu barmog'ining uchginasi kuysa, bir necha kunlar og'riydi, chimmillaydi, suv to'playdi, po'sti shilinib ketadi.
Bir gugurt donasining oloviga chidamagan insonni, kuyik dardidan azob tortib yig'lagan bolani ko'z oldimizga keltiraylik! Ana shundan insonning jahannam olovida qanday yonishini bir tasavvur qilib ko'ring...
Albatta, ba'zilar ishonmagandan keyin befarq bo'ladilar yoki dunyo hirsiga berilib, ko'zini g'aflat pardasi qoplasa, diniy tuyg'ulari zaiflashib do'zaxni nazar-pisand qilmaydilar... Bundaylarni “azizun zuntiqom” – intiqom oladigan, azizu jalil bo'lgan Alloh jazosini berishi shubhasiz.
Mana, dunyoga muhabbat qo'yish – o'g'rilik, zulm, haqsizlik, adolatsizliklarning qilinishiga, jamiyatning qonun va nizomlari buzilishi sabab bo'ladi. Qonun himoyachilari o'zini ko'rmaganga oladi... Haqli, mazlum bir chekkada ko'z yoshi to'kib qolsa, nohaq – zolim, adabsiz, vijdonsiz ishini bajarib yuraveradi. Jamiyat uchun bunday ahvol yaxshi emas. Jamiyatning poydevori adolatdir, zolimning zulm qilishiga imkon bermaslikdir. Qonunlarni to'g'ri qo'llashdir. Bo'lmasa, jamiyatga zarar etadi. Shuning uchun insonning ko'zi to'q, dunyoga hirs qo'ymasligi lozim...
Mana shu tuyg'u insonni haromlardan, haqsizliklardan, o'g'irliklardan, zulmlardan saqlaydi va uni Allohga yo'naltiradi, ko'z yoshlarini to'kdirib ibodat qildiradi. Oshiqi sodiq, faol bir insonga aylantiradi.
"Islom va axloq" kitobidan olindi
“Arafot” so‘zi lug‘atda – “bilish, tanish” ma’nolarini bildiradi.
Makka shahridan 20 km, Minodan 10 km, Muzdalifadan esa 6 km, Namira masjididan 1,5 km uzoqlikda joylashgan. Uzunligi 11-12 km va kengligi 6,5 km bo‘lgan vodiy. U qattiq katta toshlardan iborat. Janubiy tomonda 168 ta zinasi mavjud.
Ma’lumotlarga ko‘ra, Odam Ato bilan Havvo onamiz jannatdan chiqarib yuborilganlaridan keyin bir-birlari bilan shu yerda uchrashganlar, deyiladi.
Boshqa bir rivoyatda Jabroil alayhissalom Ibrohim alayhissalomga ushbu makonda haj amallarini o‘rgatib: “Arofta?” (“O‘rgandingizmi?”) deganlarida, Ibrohim alayhissalom: “Ha”, deganlar. Shundan keyin Arafot deb nomlanib qolgan.
Arofat tepaligida bir baland joy borki, u yerni “jabalul rohma”, ya’ni “rahmat tog‘i” deyiladi. Arafa kuni hojilarga yog‘iladigan behisob rahmat va barakalar sababli “rahmat tog‘i” deb nomlanadi. Ushbu tog‘ Ilol, Nobit hamda Quriyn deb ham ataladi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam vafotlaridan 93 kun oldin, hijratning 10 yili Madinadan hajga kelib, arafa kuni shu tepalikka chiqqanlar va oq tuyalarini cho‘ktirib, uning ustida turib “Vidolashuv va’z”ini aytganlar. Bu joy uzoqdan ko‘rinib turishligi uchun ustun shaklida ko‘tarilib, oqqa bo‘yab qo‘yilgan.
Arafotda hajning asosiy arkoni ado etiladi. Arafa kuni bomdod namozi o‘qilgandan so‘ng Minodan Arafotga qarab yo‘lga tushiladi. Zilhijja oyining 9-kuni, ya’ni arafa kuni hojilar shu tepalikka chiqib, to quyosh botgunga qadar ibodat bilan mashg‘ul bo‘ladilar. Arafotda ma’lum muddat turmagan kishining haji haj hisoblanmaydi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Haj Arafotdir”, deganlar (Imom Termiziy va Nasoiy rivoyati).
Arafotga chiqishdan oldin g‘usl qilib olinsa yaxshi bo‘ladi.
Arafotga chiqishda va u yerda turganda doim takbir, tahlil, hamd va talbiya (“labbayka”) aytiladi. Arafotda duolar ijobat bo‘ladi. Shuning uchun hojilar ko‘proq duoda, zikrda, tilovatda, iltijoda, chin dildan tazarruda bo‘lishga intilishlari lozim.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Duolarning yaxshisi – Arafot kungi duodir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
Arafotda quyidagi oyat nozil bo‘lgan: “Bugun Men sizlar uchun diningizni komil qildim, Men sizlarga ne’matimni to‘kis qilib berdim va sizlar uchun Islomni din qilib tanladim” (Moida surasi, 3-oyat).
Arafotda va Rahmat tog‘ida quyidagi duolarni o‘qish tavsiya etiladi:
“Subhanallohi va bihamdihi. Subhanallohil ’aziym”.
“Laa ilaha illa anta. Subhanaka inni kuntu minaz-zolimiyn”.
“Laa havla va laa quvvata illa billahil ’aliyil ’aziym”.
“Robbana atina fid-dunya hasanatan va fil axiroti hasanatan va qina ’azaban-nar”.
“Allohumma aslih li diniyallaziy huva ’ismati amri va aslih li dunyayallati fiha ma’ashiy va aslih liy axirotiyallati fiha ma’adiy, vaj’alil hayata ziyadatalli min kulli xoyrin, vaja’lil mavta rohatalli min kulli sharrin”.
“A’uzu billahi min jahdil balai va darkish-shaqoi va su’il qazoi va shatamatil a’dai”.
Arafotda peshin va asr namozlari bir azon va ikki iqomat bilan qo‘shib qasr qilib o‘qiladi. Hajning amiri xutba o‘qiydi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Arafa kuni, Alloh bandalarni do‘zaxdan ko‘p ozod qilganchalik boshqa biror kun yo‘q!” (Imom Muslim rivoyati).
Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Alloh huzurida Arafot kunidan yaxshiroq kun yo‘q. Alloh taolo dunyo osmoniga (farishtalarga maqtanib) yer ahli bilan faxrlanib aytadi: “Mening chang bosgan bandalarimga qarang! Mening rahmatimdan umidvor bo‘lib, barcha joylardan keldilar. Vaholanki, ular mening azobimni ko‘rmaganlar. Alloh taolo biror kunda Arafa kunidek bandani do‘zaxdan ozod qiladigan kun yo‘q, deydi”.
Alloh taolo hajingizni mabrur, sa’yingizni mashkur va gunohingizni mag‘fur qilsin!
Davron NURMUHAMMAD