“Asr namozi kishi ruhi va badaniga ta’sir qiladigan ko‘pgina kasalliklarga davo bo‘ladi...”.
Bir qarashda biroz mubolag‘aga o‘xshab ko‘ringan bu fikr Qohirada bo‘lib o‘tgan Qur’oni karimning tibbiy haqiqatlariga bag‘ishlangan Xalqaro Islom anjumanidagi tibbiy tadqiqotga oid ma’ruzaning xulosasidir. Asr namozi davo bo‘ladigan kasalliklar ro‘yxatida yana quyidagilar joy oladi: gipertoniya (xafaqon, qon bosimi yuqori bo‘lishi), asab buzilishi, o‘ta semizlik, sirroz, odatlangan homila tushishi, jinsiy qobiliyatsizlik, disminoreya (og‘riqli hayz ko‘rish), psoriaz, katarakta, astma va migren (bosh og‘rig‘i)...
Faqatgina asr namozini tark etish tufayli kishiga ta’sir qiladigan jiddiy kasalliklar ham bor-mi? Bu savolga anjumanda ishtirok etgan doktor Zubayr Karamiy “albatta bor” deb javob beradi.
Buni izohlash va kashfiyotini yanada ravshanlashtirish uchun “al-Arabiya” jurnaliga yozgan maqolasida Doktor Karamiy Islomning jahonshumul va insonga eng munosib din ekanini ko‘rsatuvchi Qur’onda “solatul vusto”, ya’ni “o‘rta namoz” deya zikr kilingan va Islomning ulug‘ mo‘jizalaridan biri bo‘lgan asr namozi haqida quyidagilarni keltiradi: Bu namoz haqida Qur’onda ikki joyda so‘z yuritiladi. Birinchisi Baqara surasining 238-oyati bo‘lib, ma’no tarjimasi bunday:
“Barcha namozlarni va xususan o‘rta namozni (asr namozini) saklanglar - o‘z vaqtlarida ado qilinglar! Va Alloh uchun bo‘yinsungan holda turinglar!”.
Ikkinchisi esa Asr surasining ilk oyati bo‘lib: “Val asr”, ya’ni “Asrga qasamki” degan oyatdir. Ba’zi tafsirlarda bu oyatdagi “asr” so‘zidan asr namozi vaqti nazarda tutilgani aytilgan. “Qachon Qur’ondagi bu oyatni o‘qisam, ayniqsa asr namoziga alohida urg‘u berilgani haqida tafakkur qilsam, taajjubga tushardim...”.
Doktor Karamiy uzoq vaqt ushbu tushunchaga qoniqarli javob izladi. U Qur’onda asr namozi haqida alohida ta’kidlanishiga, mazkur namoz istirohat vaqtiga to‘g‘ri kelishi tufayli uni ado etish qiyin bo‘lishi sababining ko‘rsatilishini to‘g‘ri, deb bilmaydi. Zero, masalaga bu nuqtayi nazardan yaqinlashish, bomdod va shom namozlari haqida ham xuddi shunday qiyinchilik mavjudligi xulosasiga olib kelishi kerak edi. Bu borada Karamiy ilgari surayotgan sabablardan eng muhimi, miyadagi biologik soat bo‘lmish markaz bilan asr namozi orasidagi sinxronlikdir (bir vaqtda sodir bo‘lishlik).
Shoshilinch bir holat bilan duch kelinganida kerakli reaksiyani boshlaydigan kortizon va adrenalin deb atalmish ikkita gormonning qanchalik muhim ekanligi ko‘pchilikka ma’lum bo‘lsa kerak. Mazkur ikki gormon biologik soatga ko‘ra turli vaqtlarga taqsimlangan. Bizga birinchi o‘rinda zarur bo‘lgan gormon adrenalindir.
Doktor Karamiy adrenalin ta’sirlarini qisqacha bunday ifodalaydi: “Adrenalin puls (yurak urishi)ni tezlatadi, qon tomirlarini toraytiradi, yuqori qon bosimiga, ko‘p terlash va so‘lak ishlab chiqarilishiga sabab bo‘ladi. Shuningdek, u qonda leykotsitlar sonini orttiradi, qonashni to‘xtatadigan quyulish (ivish) jarayonini tezlatadi, zarurat bo‘lmaganda butun badanni doimiy va kuchli faoliyatga tayyorlaydi hamda oxirida barcha vazifalar uchun badanni normal holatiga qaytaradi”. Biroq adrenalinning xavfli tomoni ham bor. Zero, u kuchli toqatsizlanish va qaytalanuvchi qo‘rquv “psixosomatik” deb nomlanuvchi jiddiy kasalikka sabab bo‘lishi mumkin. (Toqatsizlanish va qo‘rquv onlarida adrenalin ishlab chiqarish ko‘p miqdorda ortadi. Buning doimiy ravishda bo‘lishi yoki tez-tez takrorlanib turishi “psixosomatik kasalliklar” guruhiga kiruvchi turli kasalliklarga yo‘l ochishi mumkin).
Xavf-xatar va g‘am-g‘ussa kabi holatlar yuqorida aytilgan reaksiyalarni yuzaga keltiradi. Doktor Karamiy: “Qondagi adrenalin ortishining, yuqorida sanab o‘tilgan kasalliklarga (gipertoniya, asab buzilishi va h.k.) yo‘l ochuvchi eng muhim omil ekanini aniqladik”, deydi. Shu o‘rinda eng muhim nuqta, asr namoziniig bu gormonga qanday ta’sir ko‘rsatishidir. “Bu namoz darhaqiqat kuchli ta’sirga ega. Asr namozi sanab o‘tilgan kasalliklarga sabab bo‘ladigan adrenalin gormoni miqdorini tushirishga yordam beradi”, deydi Karamiy va yana shularni ilova qiladi: “Bu gormon qondagi eng yuqori miqdoriga peshindan keyin bir necha soat o‘tgach, soat 15-17 lar atrofida, ya’ni aynan asr vaqtida erishadi”.
“Asr namozi miya markazlaridan gipokammni uyg‘otib, bo‘shashi (istirohatlanish holati)ni hosil qiladi va buning natijasida larasimpatiktizim uyg‘onib, simpatik tizim susaytiriladi”. Bu hodisa simpatik tizim faol bo‘lgan vaqtda, ya’ni asr namozi vaqtida bo‘lsa muhim ahamiyat kasb etadi. Zero, asab tizimining ko‘pincha bir-biriga zid ravishda ishlaydigan ikki qismi bo‘lgan simpatik va parasimpatik tizimlaridan birinchisi yuqorida aytib o‘tilgan adrenalin va shunga o‘xshash gormonlar vositasida faoliyat olib boradigan tizim bo‘lib, ayniqsa, xavf-xatar va stress holatlarida tanada hukmron vaziyat ko‘rinish oladi. Parasimpatik tizim esa tananing normal faoliyatini davom ettirishida muhim ahamiyat kasb etadi (Simpatik tizim ta’sirining uzoq davom etishi yoki tez-tez takrorlanib turishi psixosomatik kasalliklarga yo‘l ochishini yuqorida ta’kidlagan edik).
Karamiy chiqargan oxirgi xulosa esa bunday: “Asr namozi, ruhiy ozuqamiz bo‘lishi bilan bir qatorda, tibbiy jihatdan ham muhofaza qiluvchi – qalqondir”.
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
