Sayt test holatida ishlamoqda!
22 Oktabr, 2025   |   30 Rabi`us soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
05:24
Quyosh
06:43
Peshin
12:12
Asr
15:49
Shom
17:36
Xufton
18:48
Bismillah
22 Oktabr, 2025, 30 Rabi`us soni, 1447

Ertangi hayot – yoshlarning ta'lim-tarbiyasiga bog'liq

15.01.2021   2120   10 min.
Ertangi hayot – yoshlarning ta'lim-tarbiyasiga bog'liq

Har qanday davlatning tarixiy taraqqiyot yo'li yurtning jadal rivojlanishi, muayyan yutuqlarga erishishi, xalqning farovon bo'lishi, o'sha davlatda yoshlar ta'lim-tarbiyasi va kelajagiga beriladigan e'tibor darajasiga chambarchas bog'liq.

Shu ma'noda O'zbekistonda yoshlar masalasi davlat siyosatining eng ustuvor yo'nalishlaridan biri hisoblanadi. Mamlakatda yoshlarning huquq va manfaatlarini himoya qilish, ularga zarur shart-sharoit va imkoniyatlarni yaratib berish borasida mustahkam huquqiy baza yaratilgan va bu tizim zamon talablariga hamohang ravishda takomillashtirib borilmoqda.

Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so'zlagan nutqida shunday bitiklar bor edi: “Sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi farzandlarimiz qanday inson bo'lib kamolga etishi bilan bog'liq. Bizning asosiy vazifamiz – yoshlarning o'z salohiyatini namoyon qilishi uchun zarur sharoitlar yaratishdan iborat”.

Darhaqiqat, yoshlarga e'tibor bu kelajakka e'tibor, demakdir.                 Shu e'tibordan O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev o'tgan 26 dekabr' kuni mamlakatimizda birinchi bor o'tkazilgan O'zbekiston yoshlari forumida butun mamlakatimiz yoshlariga qilgan murojaatlarida shunday dedilar: “O'z tajribamdan kelib chiqib, sizlarga aytadigan maslahatim shu: Ilmni qadrlang, ilmga intiling! Bir soniya vaqtingiz ham bekor o'tmasin! Yoshlik – umrning eng bebaho davri. Ilm va bilim – o'tda yonmaydigan, suvda cho'kmaydigan, hech kim sizdan tortib ololmaydigan boylik ekanini aslo unutmang! Halqimiz, Vatanimiz sizlardan buyuk ishlar kutayotganini hech qachon yodingizdan chiqarmang!”.

Mazkur forumda davlatimiz rahbari yoshlar kelajagi bilan bog'liq juda ham muhim va nozik masalaga urg'u berdilar. Bu masala so'nggi yillarda keskin ko'payib ketayotgan oilalar ajrimi va uning oqibatida tirik va sarson etim bo'lib qolayotgan yosh avlod tarbiyasi masalasi bo'ldi. Bu haqidagi murojaatlari shunday bo'ldi:

“Halqimiz azaldan oilani muqaddas bilib, uni doimo asrab-avaylab keladi. Oila qanchalik mustahkam bo'lsa, jamiyat ham shunchalik barqaror bo'ladi.

Bir narsani unutmasligimiz lozim: xonadonlarimizdagi              tinchlik-totuvlik, avvalo, oiladagi sog'lom muhit, mustaqil hayot ostonasida turgan qizlarimizni oilaviy turmushga tayyorlash bilan bevosita bog'liq.

Afsuski, bu muhim masalaga loqaydlik va e'tiborsizligimiz natijasida joriy yilning o'tgan 11 oyida yosh oilalar o'rtasida 25 ming ajrimlar qayd etilgan. Bu salbiy holat barchamizni jiddiy bezovta qilishi va qattiq tashvishga solishi kerak.

Axir, o'zingiz o'ylang, 25 ming ajrim – agar har bir oilaning kamida uch nafar a'zosi bo'lsa, bu – 100 ming odam hayotining barbod bo'lgani emasmi?! Buning oqibatida qanchadan qancha begunoh bolalar tirik etim bo'lib qoladi. Qancha insonning taqdiri izdan chiqib, sarson-sargardon bo'ladi.

Nega mana shu oilalarni saqlab qolish uchun mahallada harakat qilmadik, yoshlarga to'g'ri yo'lni ko'rsatmadik?

Men, bugungi imkoniyatdan foydalanib, keng jamoatchilikka, avvalambor, ko'pni ko'rgan mo''tabar nuroniylarimizga, oqila va mehribon onalarimizga murojaat etmoqchiman. Bu og'riqli masalada bizga yordam beringlar, deb iltimos qilaman.

Oilaviy nizolarning oldini olish, ajrimlarni kamaytirish borasida siz, aziz yoshlarimiz ham tashabbus va faollik ko'rsatsangiz, men barchangizdan cheksiz minnatdor bo'lar edim”.

Tassufki, so'nggi yillarda oilaviy ajrimlar soni keskin ko'payib ketmoqdi. Buning oqibatida esa qanchadan qancha oilalarning obro'si to'kilmoqda. Tul va bevalar soni ortmoqda. Odatda bu misol holatlarda jamiyatda zino va hayosizliklar yuzaga keladi. Bu o'z navbatida ma'naviy muhitni buzilishiga eshik ochadi.

Eng achinarlisi, o'rtadagi bechora farzandlar tirik va sarson etim bo'lib, nima qilishni bilmay qolmoqda. Otasi bilan qolay desalar onasi norozi, onasi bilan qolay desalar otasi norozi. Alaloqibat ularning farzandlari ikki o'tning orasida qolib, mehr va shafqatga tashna yosh boshi bilan tog' bardosh bera olmas bir qancha mashaqqatlarga duch kelmoqda. Odatda bu misol buzuq muhitda o'sayotgan yosh avlod mehr va oqibatni, rahm va shafqat nimaligini bilmasdan tarbiyasi buziladi.

Darhaqiqat, oilaviy ajrimlar aksar hollarda farzandlarni noqobil, nafaqat jamiyatga, balki o'z ota-onalariga beshafqat va bemehr bo'lib voyaga etishiga sabab bo'lmoqda. Negaki, ular uchun mehr va oqibatni, rahm va shafqat misol insoniy fazilatlar begona hisoblanadi. Mehr va oqibat, rahm va shafqatni shu munosabat bilan ulg'aygan boladangina kutish mumkin.

Mehribonlik uylari ming shinam va go'zal bo'lmasin, u bolalarning uyi emas. Haroba bo'lsin, lekin unda bolaning faqir bo'lsa ham mehribon va shafqatli ota-onasi bo'lsin.

Oilaviy ajrimlarning zararlari yuqoridagi holatlardan boshqa bir qancha zarar va ziyonlari ham mavjud. Bir oila buzilishi sababli ko'plab musulmonlarning o'rtalarida dushmanchilikni paydo qiladi. Shuning uchun ham Shaytonni eng xursand qiladigan ish – oilaning buzilishidir.

Jobir roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Nabiy sallallohu alayhi vasallam: “Iblis o'z taxtini suv ustiga quradi va o'z lashkaridan guruhlarni yuboradi. Ularning eng ko'p fitnachisi, unga eng yaqinidir. Birisi kelib: “Unday qildim, bunday qildim”, deydi. U bo'lsa: “Hech narsa qilmabsan!” deydi. Keyin boshqa biri kelib: “Uni holiga qo'yarda qo'ymay oqibatda xotini bilan orasini buzdim”, deydi. U esa o'shani o'ziga yaqinlashtirib: “Ha, balli, qanday ham yaxshisan!” deydi”, dedilar” Imom Muslim rivoyati.

Alloh taolo marhamat qiladi: “Ey iymon keltirganlar! ... Hotinlaringiz bilan xushmuomalada va tinch-totuv yashang. (Mabodo xotinlaringizni yoqtirmay qolgan bo'lsangiz, shunda ham sabr qiling!) Zero, sizlar yomon ko'rgan narsada Alloh ko'p yaxshiliklarni qilib qo'ygan bo'lishi mumkin” (“Niso” surasi, 19-oyat).

Haq taolo mo'min bandalariga: “Ey iymon keltirganlar”, deya mo'min bandalarini er-xotinlik hayotini saodatli qiladigan ishga yo'llab marhamat qiladi: “Hotinlaringiz bilan xushmuomalada va tinch-totuv yashang”. Ya'ni har bir erkak ayoli bilan o'zaro hurmat-ehtirom va mehr-muhabbatda hayot kechirsin, xotiniga mudom yaxshilik qilsin, biron so'z yo harakat bilan unga yomonlik qilmasin. Mabodo xotinini yoqtirmasa ham sabr qilsin, taloq qilib ajrashib ketmasin. Shoyadki, Alloh taolo bu oilaning saqlanib qolishida ko'p yaxshiliklarni taqdir qilar, otaning ko'zini quvontiradigan va ummatga foydasi tegadigan farzandlar dunyoga kelar yoki erning qalbidagi yoqtirmaslik ketib, o'rnini muhabbat egallar va er-xotin o'rtasida mehr paydo bo'lar.

Hotinlaringiz bilan xushmuomalada va tinch-totuv yashang. (Mabodo xotinlaringizni yoqtirmay qolgan bo'lsangiz, shunda ham sabr qiling!) Zero, sizlar yomon ko'rgan narsada Alloh ko'p yaxshiliklarni qilib qo'ygan bo'lishi mumkin”dan murod mana shulardir.

Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: Mo'min er mo'mina xotinidan nafrat qilmasin. Agar uning bir xulqini yoqtirmasa, boshqa bir xulqidan rozi bo'ladi(Imom Muslim rivoyati). Ya'ni er xotinidan butkul g'azablanishi joiz bo'lmaydi, chunki xotinining ayrim fe'lidan g'azablansa, uning boshqa yaxshi odatlaridan rozi bo'lib ketaverishi kerak.

Unutmaylik, bu ko'rsatma butun borliqni yo'qdan bor qilgan va uning saodati nimada ekanligini yaxshi biluvchi mehribon Yaratgan Robbimiz ojiz va uzoqni bilmaydigan bandalarga o'rgatgan ilohiy yo'l-yo'rig'idir!

Shunday ekan har bir yangi oila qurayotgan kelin va kuyovlar mazkur oyat va hadisi sharifni ongli ravishda tushunib, unga amal qilgan holda, oila qurmog'i, atrofdagilar ham ushbu qurilayotgan oilalarni tinch, baxtli-saodatli yashab ketishiga o'z hissamizni qo'shishimiz lozim bo'ladi.

Tahlil natijalari 90 foizidan ortiq oilaviy ajrimlarga “dedi-dedi” gap-so'zlar va mol-u dunyo masalalari sabab bo'lishini ko'rsatmoqda.

Ushbu illat bir bolaning, u o'g'il yo qiz bo'lsin, birgina tabassumi yoki “Ota” yoxud “Ona...” degan ovoziga almashishga arziydimi?!

Jasurbek Raupov,

Toshkent viloyati bosh imom-xatibi

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Til – millatning ma’naviy-ruhiy boyligi

21.10.2025   2339   5 min.
Til – millatning ma’naviy-ruhiy boyligi

O‘zbek tili xalqimiz uchun milliy o‘zligimiz va mustaqil davlatchilik timsoli,

bebaho ma’naviy boylik, buyuk qadriyatdir.

         Shavkat Mirziyoyev

     O‘zbek tiliga davlat tili maqomining berilishi xalqimizning milliy mustaqillikka erishish yo‘lidagi muhim siljishlardan biri bo‘lib, ona tilimizning bor go‘zalligi va jozibasini to‘la namoyon etish bilan birga, uni ilmiy asosda rivojlantirish borasida ham keng imkoniyatlar yaratdi.
 

          Yangi O‘zbekistonda o‘zbek tilining xalqimiz ijtimoiy hayotida va xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini tubdan oshirish, unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni vatanparvarlik, milliy an’ana va qadriyatlarga sadoqat, ulug‘ ajdodlarimizning boy merosiga vorislik ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda davlat tilini to‘laqonli joriy etishni ta’minlashga qaratilgan yangidan-yangi tashabbuslar ilgari surilayotgani juda muhim.


    Davlat tili siyosiy, ijtimoiy va madaniy sohalarda xalqni birlashtiruvchi qudratli vosita sanaladi. Ona tilimiz so‘zlashuvchilar soni ko‘pligiga ko‘ra, sayyoramizda eng keng tarqalgan 40 ta tildan biri ekani ham quvonarlidir. Hozirgi vaqtda yer yuzida o‘zbek tilida so‘zlashuvchilar soni qariyb 60 million kishini tashkil etishi esa uning dunyodagi yirik tillardan biriga aylanib borayotganidan dalolat beradi.


   So‘nggi yillarda O‘zbekistonda barcha soha va tarmoqlar kabi ona tilimiz qadri va nufuzini yanada oshirish borasidagi siyosat va amaliy ishlar ham yangi bosqichga ko‘tarilmoqda. Buni o‘zbek tilining davlat tili sifatidagi maqomi va obro‘-e’tiborini tubdan oshirish bo‘yicha qabul qilingan tarixiy farmon va qarorlar samaralari yaqqol tasdiqlaydi. Asosiy qonunimiz – Konstitutsiyamizning o‘zbek tilida qabul qilinishi esa ona tilimizning nufuzini yanada yuksaltirdi. Davlatimiz madhiyasi xalqaro maydonlarda o‘zbek tilida yangray boshladi. Ayniqsa, ona  tilimiz Birlashgan Millatlar Tashkilotining yuksak minbarida ulkan siyosiy sammit va uchrashuvlarda baralla yangrab, tinchlik, do‘stlik va hamkorlik vositasiga aylanib borayotgani barchamizni quvontiradi. Til – millatning faxri, g‘ururi, ko‘zgusi. Millatlarni ajratib turuvchi asosiy belgilardan biri bu til ekan, har bir inson o‘z tilini bilishi, uni ulug‘lashi va shu bilan birga boshqa millatlarning ona tiliga ham hurmat bilan qarashi lozim.        


    Vatanimiz mustaqilligining ma’naviy asoslarini mustahkamlash, xalqimiz, avvalo, yosh avlodni milliy qadriyatlarimizga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalashda o‘zbek tilining ahamiyati tobora ortib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida davlat tilining maqomi xuquqiy jixatdan mustaxkamlab qo‘yildi. O‘zbekiston Respublikasining “Davlat  tili  to‘g‘risida”gi  qonunining  qabul qilinishi ona tilimizning taraqqiyoti, rivojlanishi hamda o‘ziga xos va boy bisotini namoyish etishga keng imkoniyat yaratdi.


O‘zbek  tili dunyodagi qadimiy, go‘zal va boy tillardan biri hisoblanadi. Tilimizdagi  hayo, ibo, andisha, oriyat, mehrni yozuvchilarimiz  asarlarida  yaqqol  ko‘rish  mumkin. Mahmud Qoshg‘ariyning "Devoni lug‘atit turk" kitobi, Ahmad Yassaviyning  hikmatlari, Alisher Navoiyning "Xamsa"si, Zahiriddin  Muhammad Boburning "Boburnoma"si, Abdulla Qodiriyning betakror  romanlari-oqibat so‘zlarini  boshqa  tilga  aynan  tarjima  qilib bo‘lmaydi. Ularni faqat o‘zbek tilida ifodalash mumkin. Chunki bu tushunchalar  xalqimizga xos va ularni  aytishga  faqat  shu til  qodirdir. Bizning  ona tilimiz dunyodagi uch mingga yaqin til  orasida turkiy tillar oilasiga mansub  bo‘lib, jonli  til sifatida  qipchoq, qarluq, o‘g‘iz  lahjalarida namoyon bo‘ladi. O‘zbek  adabiy tili esa ana  shu lahjalardagi  so‘zlarning  ma’lum  bir me’yoriga  keltirilgan  shaklidir. U  muttasil o‘sib, rivojlanib  bormoqda. Uning rivojida so‘z  mulkining sultoni  Alisher Navoiyning xizmatlari  beqiyosdir. Hazrat  Navoiy  til  xaqida bunday  yozadilar: “Ko‘ngil  xazinasining  qulfi  tildir. Ul  xazinaning  kalitidin so‘z bil”.


O‘z ona tilimizga bo‘lgan muhabbatni xalqimizning, odamlarning samimiy suhbatlarida, yuksak axloqiy fazilatlarida ko‘rib, beixtiyor shunday el farzandi ekanligimizdan faxrlanamiz. O‘z tili uchun qayg‘urayotgan millat dunyo xalqlari safida o‘z o‘rnini, chinakam mustaqilligini asrashga, himoya qilishga jiddu jahd qilayotgan millat sanaladi. Millatning va milliy adabiyotning mavjudlik sharti bo‘lgan ona tilimiz taqdiri uchun kuyinish, uning ravnaqi uchun barcha imkoniyatlarni safarbar etish har birimizning burchimizdir.  


Ona tilimizning xalqaro miqyosdagi obro‘-e’tiborini yuksaltirishda, uni milliy va umumbashariy tushunchalar asosida taraqqiy etgan tillar safiga qo‘shishda har birimiz tilimizga chuqur hurmat bilan e’tibor berishimiz kerak.


Shu o‘rinda ma’rifatparvar bobomiz, o‘z davrida o‘nga yaqin dunyoviy tillarni puxta o‘rgangan olim Is'hoqxon Ibratning quyidagi fikrlari e’tiborga molik: “Bizning yoshlar, albatta, boshqa tilni bilish uchun sa’y-harakat qilsinlar, lekin avval o‘z ona tilini ko‘zlariga to‘tiyo qilib, ehtirom ko‘rsatsinlar. Zero, o‘z tiliga sadoqat – bu Vataniy ishdir”.


Biz tilimizni qanchalik asrasak, yuksaltirsak, rivojlanishiga hissa qo‘shsak, o‘zga millatlar ham bizning tilimizni hurmat qilishadi hamda uning dunyo hamjamiyati maydonidagi o‘rni va poydevorini shunchalik mustahkam qo‘ygan bo‘lamiz.


Odiljon  Narzullayev,

Yangiyul tumani  “Qirsadaq’’ jome masjidi   imom  xatibi