Yaqinda bir yigitning: “Ayrim imomlar qimmat avtoulov minib, eng yaxshi kiyimlarni kiyib, maza qilib yuradi. Tag'in kamtar va xokisor bo'lish, isrof qilmaslik to'g'risida nasihat qilishadi. Axir, o'zi markabini sotib, yo'qsillarga tarqatsa, bo'lmaydimi?..” deganini eshitib qoldim.
Afsuski, odamlar orasida shunday fikrlaydiganlar oz emas. Ba'zi kishilar ko'z o'ngida imom, umuman, musulmon kishi deganda, qandaydir qoloq bir inson qiyofasi jonlanadi. Go'yo, mo'min-musulmonlarning hayot tarzi, tutumi masjidda o'tirishu ma'rakaga borishdan iboratdek...
Bunday qarash qayoqdan paydo bo'ldi?! Imom, musulmon deganda faqat nochor, jonsarak, ovozi zo'rg'a chiqadigan kishini tasavvur qiluvchilar ko'ziga “zamonaviy” ko'ringan mo'min-musulmon dinga amal qilmayotgandek ko'rinadi, shekilli. .
Holbuki, kimning boy yoki faqir bo'lishi Allohning izni bilan, qanday hayotni tanlashi o'zining ishi. Nasihat qilish, yaxshilikka buyurib, yomonlikdan qaytarish – nafaqat imom, balki har bir mo'minning vazifasi.
Alloh taolo halol kasb bilan topilgan boylikni hech kimga harom qilmagan. Boshqalarga yarashgan boylik nega endi mo'min-musulmonga yarashmas ekan?! Nikoh o'qiyotgan imom kuyovga: “Ayolingizning ta'minoti, kiyim-kechagi, zeb-ziynati, uy jihoziyu ro'zg'or buyumlari zimmangizda”, deb shariat ko'rsatmasini eslatsa-yu, o'zi nochor yashasa?! Minbarda: “Farzandlaringizni o'qiting, ta'lim yo'lida molingizni ayamang, deb o'zi birovning qo'liga qarab tursa? Imomlikni uddalab, bo'sh vaqtida tijorat bilan shug'ullansa – buning nimasi yomon?!
“Imom” so'zi istilohda “oldinda turuvchi” degan ma'noni anglatadi. U odamlarga peshqadamdir. U namozda oldinda turganidek, boshqa ishlarda ham peshvo bo'lishi kerak. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam ham imom – har bir ishda oldinda turuvchi edilar. U zotdan keyin Abu Bakr, Umar, Usmon, Ali roziyallohu anhum xalifa, shuningdek, imom edilar. Ular faqirlikka targ'ib qilishmagan. Tuya o'sha davrning eng yaxshi ulovi hisoblanib, u zotlarning bir qanchadan yaxshi tuyalari bor edi. Hech biri tuya qimmatli ulov, eshak minamiz, deyishmagan. Jannat bashorati berilgan ulug' sahobalar orasida Abdurahmon ibn Avf roziyallohu anhu eng boyi edi.
Sahobalar halol tijoratda o'zaro musobaqalashar edilar. Nabiy alayhissalom hech kimga nega boy bo'lib ketyapsan, demaganlar. Agar boylik ayb bo'lganida, Alloh taolo Sulaymon alayhissalomga boylik bermagan bo'lardi.
Islomda boy bo'lish emas, balki mol-dunyoga hirs qo'yish qoralangan. Haq taolo bunday marhamat qiladi: «U sizlar uchun er yuzidagi barcha narsani yaratgan zot» (Baqara surasi, 29-oyat). Boshqa bir oyatda: «Ayting: “Bandalari uchun chiqargan Allohning ziynatini va pok rizqlarni kim haromga chiqardi?”» «Ayting: “U (ziynat va pok rizqlar) bu dunyoda imon keltirganlar (va boshqalar) uchun, qiyomat kunida esa xolis (mo'minlarning o'zlari uchun bo'lur)”», deyiladi (A'rof surasi, 32-oyat). Mo'min boy bo'lsa, zakotini joyiga bersa, qanday yaxshidir! .
Shayx Muhammad G'azzoliy (1917–1996) bunday degan: “Qorun ega bo'lgan mulkdan ko'prog'iga ega bo'ling! Sulaymonning saltanatidan kattaroq saltanatni qo'lga kiriting! Haqiqat qo'llovga muhtoj zamonda, uni qo'llash uchun bularning barini ilkingizda tuting! O'lim onlari kelgan paytda esa ularni Alloh yo'lida qoldiring! Kambag'al, soyilday yashash jannat yo'li deb ishonish telbalik va aldanishdir”.
Abdulloh ALIQULOV
Alloh o‘z fazli bilan kimni xohlasa to‘g‘ri yo‘lga soladi, kimni xohlasa ma’siyatdan asraydi va ofiyatda saqlaydi. O‘z adolati bilan kimni xoxlasa adashtiradi, kimni xohlasa yordamisiz qoldiradi va imtihon qiladi.
Yaralmishlarning barchasi uning xohishida, fazli va adolati orasida aylanib turadi. Bu gapdan bilinadiki, bandalar Allohga aslah (yaxshi) ish qilish vojib deyishga haqli emaslar.
Balki Alloh maxluqotlar borasida xohlaganicha tasarruf qiladi. Chunki olam uni mulkidir. Molik mulkida xohlaganicha tasarruf qila oladi.
Oli Imron surasi 43-oyatida: "Alloh xohlaganini qiladi", deyiladi.
Moida surasi 1-oyatida: "Alloh xohlaganiga hukm qiladi", deyilgan.
Bu yerda moʻtaziliylarning gapiga raddiya bor. Ular Alloh bandalariga eng aslah* (yaxshi) ishni qilishni vojib deydilar. Ularning so‘zlariga ko‘p oyatlarda ochiq-oydin raddiyalar bor.
Nahl surasi 93-oyat: "U Zot kimni xohlasa adashtirur, kimni xohlasa hidoyatga yo‘llab qo‘yur".
Baqara surasi 26-oyat: "U o‘sha bilan ko‘plarni zalolatga solib qo‘yadi, ko‘pchilikni hidoyatga solib qo‘yadi".
Yunus surasi 99-oyat: "Agar Robbingiz xohlasa, yer yuzidagi kishilarning hammasi iymonga kelar edi".
Nahl surasi 9-oyat: "Agar xohlasa, albatta, hammangizni hidoyat qilgan bo‘lardi".
Agar aslah (yaxshi) ish vojib bo‘lganda, olamda hech kim kufr keltirmas, osiy bo‘lmas edi. Chunki kufr va osiylik bandalar uchun aslah ish emas. Agar kimga iymonni iroda qilsa, o‘zining fazli bilan bo‘ladi, bandalar haqli bo‘lganligi uchun emas. Kimga kufrni iroda qilsa, adli bilan bo‘ladi, zolimligi uchun emas.
Zulm- o‘zidan boshqani mulkida tasarruf qilishdir. Alloh o‘zining mulkini tasarruf qiladi.
Anbiyo surasi 23-oyat: "U (Alloh) qilganlari borasida so‘ralmas".
Aslah ishlarni vojibligi Uning quyidagi so‘zi bilan botil bo‘lgan:
Baqara surasi 105-oyat: "(U) buyuk fazl egasidir".
Ustida vojib haqni bajarish fazl emas. Shuningdek, unda Muhsin, Mun’im, Mujmil (go‘zal suratda yaratuvchi) va Mannon ismlari botil bo‘ladi. Chunki unga vojib bo‘lib turgan narsani ado etishda ham ehson, fazl, minnat bo‘lmaydi.
Aslah ish - bandaning xizmat qilgani uchun savob berish muqobilidagi xizmasiz savob berish, yaxshi ishning muqobilidagi undanda yaxshiroq ishlar tushuniladi. Misol uchun banda jannatda bo‘lishi yoki undagi oliy maqomda bo‘lishi kabi ikki ish ko‘ndalang kelib qolsa, Alloh taoloning zimmasiga "aslah" ish vojib bo‘ladi-da, uni jannatdagi oliy martabaga ko‘tarishi lozim bo‘ladi.
Manba: Abu Hafs Sirojiddin Gʻaznaviyning "Sharhu Aqiydatil imom at-Tahoviy kitobi".
Tayyorladi: 3-kurs talabasi Raxmonova.R