«Imom Abu Ja'far Tahoviy rahimahulloh aytadi: “Imom bilan jamoat bo'lib namoz o'qilgan masjidda qayta jamoat bo'lib o'qish – makruh. Albatta, bu hukm unda azon va iqomat aytilib, namozlar jamoat bilan o'qiladigan masjidlarga tegishlidir. Azon va iqomat aytilmaydigan, namozlar jamoat bo'lib o'qilmaydigan masjidlar bundan mustasno”».
Ya'ni azon va iqomat aytilib, masjid imomi bilan biror namoz (masalan, peshin) o'qilgach, ana shu masjidda peshinni o'qish uchun ikkinchi jamoatning hozir bo'lishi makruh sanaladi. Bu holatda avvalgi jamoat – masjid imomi bilan o'qilgan namozga etisha olmagan kishi namozni yolg'iz holda o'zi o'qiydi. Imomi tayin qilinmagan, azon va iqomat aytilib, namozlar jamoat bilan o'qilmaydigan musofir-yo'lovchilar, ishchi-xizmatchilar uchun qurilgan masjid yoki namozxonalarda esa namozlarni ikkinchi jamoat bilan o'qishning zarari yo'q.
Imom Abu Bakr Jassos rahimahulloh mazkur karohatni sharhlab shunday deydi: Faqihlar azon va iqomatni qaytarmaslikka ittifoq qilishgan. Zero, azon va iqomatni takrorlash yana shunday (avvalgidek) jamoatning jamlanishini vojib qiladi. Chunki jamoatlar azon va iqomatsiz namoz o'qimaydi.
Nabiy sollallohu alayhi va sallam (bir kuni) masjiddako'rinmay qoldilar, shunda sahobalari namozni (o'zlari jamoat bo'lib) o'qib olishdi. U zot qaytib kelganlarida ahli baytlari oldiga kirib, ular bilan birga jamoat bo'lib namoz o'qidilar (Imom Tabaroniy rivoyati).
Agar masjidda qayta jamoat bo'lish maqbul bo'lganida Nabiy sollallohu alayhi va sallam uni aslo tark qilmas edilar. Chunki u zotning masjiddagi jamoati boshqa erdagi jamoatidan ko'ra afzalroqdir.
Shuningdek, agar jamoatni qaytarish joiz bo'lganida namozlarni o'qib berish uchun masjidga muayyan imomning tayin qilinishi shart qilinmagan va har bir jamoat o'z imomi bilan azon va iqomatni aytib o'qishgan bo'lardi. Shuning uchun qayta jamoat qilish joiz emas.
Agar “Nabiy sollallohu alayhi va sallam masjidda yolg'iz namoz o'qiyotgan kishini ko'rib: “Kim buni tasdiqlab, u bilan birga namoz o'qiydi?” deganlar” (Imom Abu Dovud rivoyati), vaholanki, bu holat namoz masjidda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bilan jamoat bo'lib o'qilganidan keyin yuz bergan, deb e'tiroz qilinsa, javob shunday bo'ladi:
Yuqorida keltirgan masjiddagi jamoatga etisholmagan kishining ahli oilasi bilan uyida jamoat bo'lib namoz o'qishi haqidagi hadisimizni masjidda ikkinchi jamoatningtaqiqlanishiga dalolat qiladi, deb aytish to'g'riroqdir. Chunki mazhabimizda taqiq va ruxsat barobar kelib qolganida taqiqni olish afzal hisoblanadi» (“Sharhu Muxtasari at-Tahoviy”, 8-juz, 518 – 520-betlar).
Hanafiylarning eng so'nggi muhaqqiq olimlaridan Ibn Obidiyn nomi bilan tanilgan Muhammad Amiyn quyidagilarni keltiradi:
«Takrori jamoat makruhdir. Chunki Abdurahmon ibn Abu Bakr roziyallohu anhumo otasidan shunday rivoyat qiladi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ansorlarning o'rtasini isloh qilish uchun uylaridan chiqdilar. Qaytib kelganlarida masjidda namoz jamoat bilan o'qib bo'lingan edi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ayollaridan birining uyiga kirib, ahllarini jamladilar va ular bilan jamoat bo'lib namoz o'qidilar”. Agar masjidda takrori jamoat makruh bo'lmaganida u zot, albatta, masjidda o'qigan bo'lardilar. Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning sahobalari masjiddagi jamoatni o'tkazib yuborishsa, masjidda namozni yolg'iz-yolg'iz holda o'qishar edi”. Chunki takror jamoatning kamayib ketishiga olib keladi. Odamlar jamoat namozidan kech qolishlarini bilganlari uchun jamoatga shoshilishadi, natijada jamoat ko'payadi. Aksincha jamoatdan kechikish xavfi bo'lmasa, ular namozlarni ortga surishadi. Shunga ko'ra, masjid ahli namozni o'qib bo'lgandan so'ng boshqa jamoat masjidga kirsa, endi ular namozni yolg'iz holda alohida o'qishadi…
Imom Abu Hanifadan qilingan bir rivoyatga ko'ra, agar (ikkinchi) jamoat uch kishidan ortiq bo'lsa, makruh bo'ladi, ortmasa makruh emas. Imom Abu Yusufdan qilingan rivoyatda esa agar ikkinchi jamoat birinchisidek ko'rinishda bo'lmasa, makruh emas, agar bir xil bo'lsa makruh bo'ladi, deyilgan. Mana shu to'g'ridir. Mehrobdan boshqa erda o'qish ham ko'rinishni o'zgartiradi. “Bazzoziya”da shunday kelgan. “Tatarxoniya”da “shuni olamiz” degan rivoyatbor» (“Roddul muhtor”, 2-juz, 64-, 288 – 290-betlar).
Demak, har bir mo'min kishiimkon qadar namozlarni masjidda birinchi (asosiy) jamoat bilan o'qishga harakat qilishi lozim. Shunda u jamoat namozidan ko'zlangan haqiqiy ma'no – jamlanishni topgan va uning ajrini qo'lga kiritgan hisoblanadi.Aks holda “birinchisi bo'lmasa, keyingisiga ulguraman” degan noto'g'ri tushuncha bilan jamoat uchun belgilangan vaqtlarga rioya qilinmay qo'yiladi. Oqibatda masjidda kichik-kichik jamoatlar, ya'ni bo'linish yuzaga keladi. Bu esa Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning yo'llariga mutlaqo xilofdir. Zero jamoat qanchalik katta bo'lsa, uning savobi ham shuncha ulug' bo'ladi.
“Sharhu Muxtasari at-Tahoviy”, “Raddul muhtor”
asarlari asosida Abdulaziz RAHMIDDIN tayyorladi
Islomning barcha – beshala ruknini ham bajargan odam chinakam saodatlidir. Ayniqsa, hojilik – alohida mas’uliyat talab etadigan maqom. Bu yil yurtimizdan 15 mingdan ziyodroq fuqaro ana shunday sharafga ega bo‘ldi.
Bu yil yurtimizdan hajga borgan yurtdoshlarimiz Arafot vodiysida muftiy, Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlari boshchiliklarida yurtga qaytgach, «Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari bo‘lamiz» degan ezgu tashabbusni ilgari surgan edilar.
Bugun, 14 iyul kuni poytaxtimizdagi «Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf» jome masjidi majlislar zalida poytaxtimizda faoliyat yuritayotgan imom-xatiblar, imom noiblari ishtirokida yig‘ilish o‘tkazildi.
Tadbirda O‘zbekiston Respublikasi Din ishlari bo‘yicha qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Davronbek Maxsudov, Toshkent shahar hokimining jamoat va diniy tashkilotlar bilan aloqalar bo‘yicha o‘rinbosari Abdulvosid Xomitjonov, «Nuroniy« jamg‘armasi Toshkent shahar bo‘limi raisi Rustam Kalonov, Mahallalar uyushmasi Toshkent shahar hududiy boshqarmasi boshlig‘i Furqatxo‘ja Mahmudxo‘jayev, Toshkent shahar bosh imom-xatibi Abduqahhor domla Yunusov ishtirok etdi.
– Hojilarga katta ishonch bildirib, ular ma’naviyat targ‘ibotchilaridir, – deydi DIQ raisi birinchi o‘rinbosari Davron Maxsudov. – Hadisi sharifda: “Insonlarning Alloh taologa eng seviklisi odamlarga ko‘p manfaati yetkazadiganidir” (Imom Tabaroniy rivoyati), deyilgan. Shunday ekan, har bir hojiga o‘z hududidagi imom-xatib ko‘makchi bo‘lib, mahallama-mahalla yurib, aholiga, ayniqsa, yoshlarga pandu nasihatlar qilishlari zarur. Chunki hojilarning so‘zlari ta’sirchan bo‘ladi. Farzandlarimizning turli yot g‘oyalar ta’siriga tushib qolishining oldini olishda ularning xizmatidan foydalanishimiz kerak. Hojilarimizning sa’y-harakatlari bilan xalqimizning ma’naviyati, ma’rifati yanada oshadi.
Ana shunday ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar orqali hojilarimiz jamiyatimizdagi mehr-oqibat muhitini yanada mustahkamlash, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashish, yoshlar tarbiyasi va oilalar totuvligida ibrat bo‘lmoqdalar.