Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyul, 2025   |   18 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:20
Quyosh
05:01
Peshin
12:34
Asr
17:40
Shom
20:00
Xufton
21:33
Bismillah
13 Iyul, 2025, 18 Muharram, 1447

Makedoniyada islom

18.09.2020   1789   5 min.
Makedoniyada islom

Joylashuvi. Janubiy Yevropada, Bolqon yarim orolining markaziy qismida joylashgan davlat. Janubda – Gretsiya, sharqda – Bolgariya, shimolda – Serbiya va Chernogoriya, g'arbda – Albaniya bilan chegaradosh.

Tarixi. Makedoniya eramizdan avvalgi V-II asrlarda Bolqon yarim orolida vujudga keldi. Filipp II Makedoniya erlarini birlashtirdi. Uning o'g'li Aleksandr ko'p erlarni bosib olib, ulkan hokimiyatga asos soldi. VII asrda Makedoniya hududiga slavyanlar kelib o'rnashdi. XIV asrga kelib bu o'lka Usmonlilar imperiyasi tarkibida bo'ldi. XX asrga qadar makedoniyaliklar tinch-omon yashashdi, mamlakatda ilm-fan, madaniyat gullab yashnadi. Buni barpo etilgan o'nlab maktab-madrasalar, shifoxona, kutubxonalar, ko'rkam va muhtasham masjidlar ham isbotlaydi. Birinchi jahon urushidan so'ng Usmonlilar saltanati parchalanib ketgach, Makedoniya Serbiya, Gretsiya va Bolgariya tomonidan bo'lib olindi.    

1945 yilda Sotsialistik Yugoslaviya tarkibiga kirgan Makedoniya Respublikasi Ittifoqi tashkil topdi. 1991 yilda Makedoniya mustaqil davlat deb e'lon qilindi. Mamlakat 1993 yildan BMT a'zosi. 1991 yil 4 dekabrda O'zbekiston Respublikasi suverenitetini tan oldi.

Iqtisodi. Makedoniya iqtisodi sust rivojlangan agrar-industrial davlatdir. Mamlakatda ko'mir, qo'rg'oshin, rux, temir va nikel rudalari qazib olinadi va qayta ishlanadi. Mashinasozlikda sanoat uskunalari, elektr asboblar, qishloq xo'jaligi mahsulotlari ishlab chiqariladi. Kimyo-farmatsevtika, yog'ochga ishlov berish ancha rivojlangan. Asosiy qishloq xo'jalik ekinlari — bug'doy, makkajo'xori, meva va sabzavotlar. Chorvachilik tog'-yaylov qo'ychiligiga ixtisoslashgan.

Ta'lim va madaniyat. Mamlakatda 7-15 yoshdagi bolalar uchun 8 yillik majburiy boshlang'ich ta'lim joriy etilgan. Shuningdek, gimnaziya va kasb-hunar maktablari ham faoliyat yuritadi. Skop'eda 1949 yilda tashkil qilingan yirik o'quv yurti, pedagogika akademiyasi, Makedoniya fan va san'at akademiyasi, milliy tarix instituti, Oxrid shahrida gidrobiologiya instituti, Strumitsa shahrida paxta instituti, bundan tashqari, turli yo'nalishlardagi 20 ga yaqin ilmiy tadqiqot markazlari bor. Poytaxtda Davlat kutubxonasi, arxeologiya, tarix, etnologiya muzeylari, rasmlar galereyasi joylashgan.

Dini. Makedoniya ko'p millatli davlatdir. Aholining 67 foizini makedonlar, qolgan qismini albanlar, turklar, serblar va slavyanlar tashkil etadi. Dindorlarning 59 foizi pravoslav, 35 foizi musulmon, 4 foizi katolik, 1 foizi protestant.

Makedoniyada Islom dini Usmonlilar hukmronlik qilgan yillari paydo bo'la boshladi. Aynan shu yillar mamlakatda ilk masjid va madrasalar barpo etildi. Musulmonlarning aksariyati hanafiylik mazhabiga e'tiqod qiladi. Mamlakat muslmonlarining diniy-e'tiqodiy ishlariga Makedoniya Islom birligi kengashi rahbarlik qiladi.

Makedoniyada 1000 ga yaqin jome masjidlari musulmonlar xizmatida. Ularning aksariyati XV va XVI asrlarda barpo etilgan. Skop'e shahridagi “Mustafo Poshsho” va “Sulton Murod” jome masjidlari, Bitoladagi “Ishoq”, Tetovodagi “Sharen” va “Saat” jomelari, Shtip shahridagi “Kadn” va “Hon” masjidlari, Oxriddagi “Ali Poshsho” kabi jome masjidlar Makedoniyadagi eng qadimiy va yirik masjidlar hisoblanadi.

Mamlakatda islomiy ilmlarni o'qitish bo'yicha o'ziga xos tizim joriy etilgan. Bolqon yarim orolidagi eng qadimiy diniy ta'lim dargohlaridan biri “Isobek” madrasasi o'n beshinchi asrdan beri faoliyat yuritib kelmoqda. Madrasa o'rta-maxsus ta'lim muassasasi maqomida bo'lib, o'z davrida hatto oliy o'quv yurti darajasigacha ko'tarilgan. O'quv dargohi huzurida kutubxona va masjid ham bor. Ushbu masjid 1475 yilda barpo qilingan. Ikkinchi jahon urushidan so'ng ushbu madrasa 1979 yilga qadar o'z faoliyatini to'xtatdi. 1984 yildan boshlab madrasa yana talabalarni qabul qila boshladi.

2000 yil mamlakatdagi Islom jamiyati tashabbusi bilan Skop'e shahrida oliy diniy ta'lim muassasasi ochildi. Ushbu dargoh nafaqat madrasa talabalariga, balki ko'plab xorij mamlakatlari talabalari uchun ham Islom ilmlari bo'yicha oliy ma'lumotga ega bo'lish imkoniyatini berdi. 

Mamlakatdagi eng qadimiy va jozibador “Mustafo Poshsho” jome masjidi poytaxt Skop'e shahrida joylashgan. U 1492 yil Sulton Salim I ning vaziri Mustafo Poshsho tashabbusi bilan barpo etilgan. Masjid yaqinida Mustafo Poshshoning qabri bor. Jome 1968 yil davlat muhofazasiga olingan.

Bitola shahridagi 1558 yil qurilgan “Yeni” masjidi (Yangi masjid) hashamatli bezaklari bilan alohida ajralib turadi. U to'g'ri to'rtburchak shaklida bo'lib, 40 metr uzunlikdagi minorasi bor. Makedoniya Islom hamkorlik tashkilotining a'zosi hisoblanadi.

Davron NURMUHAMMAD

Dunyo yangiliklari
Boshqa maqolalar

Majburlab erga berish durustmi?

11.07.2025   2556   1 min.
Majburlab erga berish durustmi?

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Savol: Ota-onam meni majburlab erga bermoqchi, bola bilan ko‘rishdim va ko‘nglim g‘ash bo‘lib qoldi. Keyin istixora o‘qishni boshladim va baribir ko‘nglim yumshamadi. Uydagilarga tushuntirdim, lekin meni eshitishmayapti. Men qanday yo‘l tutsam bo‘ladi?

Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Dinimizda xotin-qizlarni majburlab erga berishdan man qilingan. Zero, nikoh ikki tomonning roziligi bilan tuziladi. Juvon bo‘lsa, u bilan ochiqcha gaplashiladi, bokira bo‘lsa, undan izn so‘raladi. Bokira (rozilik alomatlari bilan) sukut qilsa, bu uning nikohga izn bergani bo‘ladi.

Barcha fiqhiy manbalarimizda kelin va kuyov o‘z roziligini bildirishi (iyjob va qabul) nikohning asosiy rukni ekani bayon qilingan. Kelin-kuyovdan biri nikohga rozi bo‘lmasa, nikoh durust bo‘lmaydi.

Ota-onaning vazifasi esa farzandini boylik, mansab yoki boshqa g‘arazlar sababli ko‘r-ko‘rona uylanish yoki erga tegishga majburlash emas. Balki farzandiga juft bo‘layotgan yigit yo qizning diyonati, xulq-odobiga va kasb-hunariga e’tibor qilishdir.

O‘z o‘rnida turmush qurayotgan farzand ham ota-onasining tavsiyalari o‘rinli bo‘lsa, qabul qilishi, qaysarlik qilmay ularning hayotiy tajribalaridan foydalanishi kerak.

Xotin-qizlarni majburlab erga berish holatlarida Payg‘ambarimiz alayhissalomning ayolga nikoh yo ajralishni tanlash ixtiyorini berganlari ma’lum. Hatto bir holatda qiz kambag‘al yigitni, ota-ona esa boy yigitni tanlaganida, u zot qizning ixtiyorini ustun qo‘yib: 


لم ير للمتحابين مثل النكاح
«Bir-birini yaxshi ko‘rganlar uchun nikohdan yaxshisi yo‘qdir", dedilar (Imom Ibn Moja rivoyati). Vallohu a’lam"

O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.