Cavol: Qurbonlik qilmoqchi bo'lgan odam 10 kungacha tirnoq, soch va soqolini olmasin, degan gapning shariatimizda hukmi qanday?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Shariatimizda Zulhijja oyi kirgandan boshlab toki qurbonlik qilguncha kishi soch va tirnoqlarini olmasligi shart qilinmagan. Balki bu – ixtiyoriy bo'lgan muboh ishdir.
Mana shu o'n kunda boshqa kunlarda bajaradigan ba'zi odatiy amallarimizni bajarmaslikka targ'ib qiladigan kishilar, o'z gaplarini ushbu hadis bilan quvvatlaydilar. Ummu Salama roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi, Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday dedilar:
“Qachon Zulhijjaning avvalgi o'n kuni boshlansa va birortangiz qurbonlik qilmoqchi bo'lsa, soch va soqoliga tegmasin (olmasin)”, boshqa rivoyatda “Soch va tirnoq olmasin”, yana boshqa bir rivoyatda esa “Kim Zulhijjaning hilolini ko'rsa va qurbonlik qilmoqchi bo'lsa sochi va tirnog'ini olmasin” (Imom Muslim rivoyati).
Bu mavzuda ulug' Hanafiy olim Imom Abu Ja'far Tahoviy rahimahulloh bunday deydilar:
“Ba'zi ahli ilmlar bu hadis (hukmi)ga yuradilar. Uni mahkam tutib, (amal qilish uchun) asos qilib olishadi. Boshqa ulamolar esa o'zgacha yo'l tutadilar va bunday deydilar: “Zulhijjaning avvalgi o'n kunida qurbonlik qilishni niyat qilgan va niyat qilmaganlar uchun soch va tirnoqlarini olishda hech qanday zarar (gunoh) yo'q”. Ular bu to'g'risida “Haj kitobi”da keltirgan hadisimizni hujjat qiladilar: Oisha roziyallohu anho aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Hadiy (qurbonlik uchun atalgan hayvon)lariga qurbonlik belgilarini bog'lar edim. U zot qurbonliklarini (Makka shahriga) jo'natar va biz bilan (Madina shahrida) halol (ya'ni, ehromsiz) turardilar. Ehromli kishi ehtiyot bo'lishi kerak bo'lgan narsalar (soch va tirnoq olish, jinsiy aloqa va hakazolar)dan saqlanmas edilar. Odamlar hajdan qaytguncha shu holat davom etardi”.
Bu hadisda avvalgi hadisda man qilingan ishlarning muboh ekaniga dalil bor. Oisha onamiz roziyallohu anho aytgan hadisning bizga etib kelish yo'li Ummu Salama onamiz roziyallohu anhonikidan yaxshiroq. Chunki Oisha onamizning hadisi bizga “Mutavotir” holda etib kelgan.
Ummu Salama onamizdan rivoyat qilingan hadisning bizga etib kelishi esa unday emas, balki Imom Molikdan rivoyat qilingan hadisning isnodiga ta'na etgan. Bu hadis Payg'ambarimizga etib bormaydi, Ummu Salamada to'xtaydi, deganlar” (“Sharhi ma'onil osor”)
Imom Tahoviy bu mavzuni hadislar bilan sharhlab bo'lgach, masalaga boshqa tomondan yondashib aytadilarki, ehrom – kishiga avval halol bo'lgan ko'p narsalarni man qiladi. Shularning ichida eng qattiq man qilingani jinsiy aloqa bo'lib, u ehromni buzadi. Endi, ehromda bo'lmagan kishi qurbonlik qilmoqchi bo'lsa, u jinsiy aloqadan man qilinmaydi. Undan man qilinmagandan keyin o'z-o'zidan undan pastroq darajadagi ish (soch, tirnoq olish)lardan man qilinmaydi. Mana shu – Imom Abu Hanifa, Abu Yusuf va Muhammad rahmatullohi alayhimning so'zidir.
Muhaqqiq alloma Mulla Aliy Qoriy rahimahulloh bu masalada bunday deydilar: «Abu Hanifa rohimahulloh aytadilar: “Bu ish – muboh bo'lib, (soch, tirnoqni olish) makruh ham emas, (ularni olmaslik) mustahab ham emas”» (“Mirqotul Mafotih”).
Demak, qurbonlik qilmoqchi bo'lgan shaxs modomiki ehromda emas ekan soch-soqolini, tirnog'ini olishida hech qanday gunoh yo'q, balki bu – ixtiyoriy bir amaldir. Vallohu a'lam.
O'zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi
O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi, Musulmonlar idorasi, Imom Buxoriy, Imom Moturudiy, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi mas’ul xodimlaridan iborat ilmiy guruhning Indoneziyaga tashrifi ushbu mamlakatning yetakchi bosma va elektron nashrlari tomonidan keng yoritildi, deb xabar qilmoqda "Dunyo" AA muxbiri.
Jumladan, Indoneziyaning "CNN Indonesia" axborot agentligi "O‘zbekiston delegatsiyasi Indoneziyaga tashrif buyurdi" sarlavhali maqolani e’lon qildi. Unda Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universitetida "Movarounnahrdan Janubi-Sharqiy Osiyoga: hadis ilmlari va intellektual aloqalar" mavzusida ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tgani va mazkur anjumanda O‘zbekistondan yetakchi olimlar ishtirok etgani ma’lum qilingan.
"Tadbir ilmiy muloqot shaklida tashkil etilgan bo‘lib, uning doirasida Imom Buxoriy merosini o‘rganish, Mavarounnahr ulamolarining Indoneziya orollarida islom dinini tarqatishda tutgan o‘rni, hadisshunoslik yo‘nalishida hamkorlikni rivojlantirish kabi masalalar muhokama qilindi", – deb yozgan axborot agentligi.
O‘zbekiston delegatsiyasining tashrifi doirasida bo‘lib o‘tgan qator tadbirlar ikki mamlakat o‘rtasida islomiy ma’rifat, ta’lim, diniy bag‘rikenglik va tarixiy merosni asrab-avaylash sohalarida aloqalarni yanada mustahkamlashi ta’kidlangan.
Maqolada xabar qilinishicha O‘zbekiston ilmiy-ma’rifiy doiralari vakillari Indoneziya xalq manfaatlari va huquqlarini himoya qilish vaziri Muxaymin Iskandar, ekologiya vaziri o‘rinbosari Dias Xendrapriono, Ulamolar Kengashi va "Nahdatul ulamo" tashkiloti rahbariyati bilan uchrashuvlar o‘tkazdi.
"Businessreview" veb-sayti "Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligi diniy mo‘tadillik va islom ta’limi tizimini mustahkamlaydi" sarlavhali maqolani e’lon qildi.
Nashrda Imom Buxoriy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligida Indoneziya poytaxtida ilmiy-amaliy konferensiya tashkil etilgani qayd etilgan.
Materialda yozilishicha, anjumanda Mavorounnahr tarixi, Imom Buxoriy merosi, Markaziy Osiyo ulamolarining Indoneziyada islom ta’limotini tarqatishda tutgan o‘rni kabi mavzular muhokama qilindi.
Ushbu mamlakatdagi "Aspirasi Nusantara" elektron nashri Imom Moturidiy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari "Nahdlatul ulamo" tashkiloti faoliyati bilan tanishgani haqida yozdi. Ma’lum qilinishicha, shu yil 2 iyul kuni O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Davron Maxsudov hamda Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari Shahzod Islomov Indoneziyadagi eng yirik tashkilot "Nahdlatul ulamo" rahbariyati bilan uchrashdi.
"Nahdlatul ulamo" tashkiloti qoshidagi Ilmiy markaz rahbari Abshor Abdullo Imom Moturidiy ta’limoti sunniy kalom ilmida mo‘tadil, aql va mantiqqa tayanadigan yo‘nalish ekanini qayd etdi" – deb yozgan elektron nashr.
Tomonlar ta’lim sohasida aloqalarni kengaytirish, talabalar almashuvini amalga oshirish va ziyorat turizmi yo‘nalishida dasturlar ishlab chiqish kabi mavzularda fikr almashdilar.
Indoneziyaning "Jakarta Merdeka" onlayn portali esa "Bogor Botanika bog‘ida do‘stlik daraxti ekildi" sarlavhali maqolani e’lon qilindi. Unda O‘zbekiston delegatsiyasi a’zolari Bogor shahridagi Indoneziya Milliy Botanika bog‘ida daraxt ekish marosimida ishtirok etgani va Indoneziya ekologiya vaziri o‘rinbosari bilan uchrashuv o‘tkazgani ma’lum qilingan.
"Vazir o‘rinbosari Dias Xendrapriono Imom Buxoriy to‘plagan hadislar orasida tabiatni asrashga oid nasihat va tavsiyalar ko‘p ekanini ta’kidladi. Bu esa islom ta’limotida ekologik bilim va ong asosiy o‘rin tutishining yaqqol dalilidir", – deb yozilgan "Jakarta Merdeka" maqolasida.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati