Ramazon – ma’naviyat va ma’rifat oyi. Uning har bir kuni insonga huzur baxsh etadi. Har bir mo‘minni tafakkur qilishga undaydigan – Ramazon oyining ta’riflari bisyor. Mo‘min-musulmonlar o‘n bir oy sog‘inch va ishtiyoq bilan kutadigan, oylarning sultoni, ezgulik va xayr mavsumi, toatu ibodat fasli, duolar ijobat onlari, saxovatlar jo‘sh uradigan davr, Qur’on oyi muborak Ramazondir. Unga mashhurlikda, buyuklikda hech bir oy teng kela olmaydi. Bu oy musulmonlarning muhabbatiga sazovorligi bilan ham alohida – tanho. Shuning uchun hamki, uning kelishi intiq kutilajak.
Bu oyning fazilat, xislatlari ko‘p. Ularni sanab adog‘iga yetib bo‘lmaydi. Ta’rifini har qancha keltirmang, kamdek ko‘rinaveradi. Bu oy insonning ongu tafakkuri ma’nan yuksaladi. Shuning uchun ham, ma’naviyat va ma’rifat oyi, deb ta’rif beramiz.
“Ramazon – ma’naviyat va ma’rifat oyi” deyilishiga bir qancha sabablar bor:
Birinchidan, bu oyda ilm bilan mashg‘ul bo‘linadi. Bilmaganni bilishga intilinadi, anglanganlarini esa o‘zgalar bilan ulashishga alohida e’tibor qaratiladi. Qur’oni karim o‘qiladi, hadislar aytiladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kimki Qur’ondan bir harf o‘qisa, unga bir yaxshilik bo‘ladi. Bir yaxshiligi o‘n barobar bo‘ladi. Alif, lam, mim bir harf, demayman. Lekin alif bir harf, lam bir harf, mim bir harfdir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
Ikkinchidan, insonlar bir-birining holidan xabar oladi. Urishganlar yarashadi. Ginalar unutiladi. Yolg‘on gapirishdan tiyiladi. Kimnidir haqorat qilishdan yiroqlashiladi. Kechirimli bo‘linadi. Bir so‘z bilan aytganda, qalblar yaqinlashadi. Shirinso‘zlik oshadi. Chin ma’noda aytganda, odamlardagi hushmuomalalik yuksaladi. Kimnidir hafa qilishdan tiyiladi. Dillar yanada poklanadi. Hullas, ramazon shuning uchun hamki ma’naviyat va ma’rifat oyidir.
Uchinchidan, ramazon yordam, ko‘mak oyidir. Muhtojlar yod olinib, ehtiyojmandlarga har doimgidan ko‘proq madad beriladi. Ham moddiy, ham ma’naviy. Virus tufayli ikki oydir-ki, moddiy va ma’naviy ehtiyojmand oilalarga beg‘araz ko‘mak berilmoqda.
To‘rtinchidan, ramazon oyining sharofatidan inson o‘zida ezgu amallarni mujassam qiladi.
Beshinchidan, ramazonda maqsadlar mushtarak. U shunisi bilan birdamlik oyi. Chunki bu oyda faqat ezgu niyatlar qilinadi, ularning ro‘yobi uchun jiddu jahd qilinadi. Bu oyda odamlar riyozat bilan o‘zini isloh qilishga shoshadi. Shu boisdan ramazonda hasad, ginayu kudrat, xusumatga o‘rin yo‘q. Bu kabi illatlardan chekiniladi.
Oltinchidan, ogohlik, daxldorlik oyi. Bu oyda imon sinovdan o‘tadi. Atrofdagilarga o‘zgacha – mehr, muhabbat, hurmat nigohi bilan qaraladi. Ayblar ko‘rinmaydi, kamchiliklar yopiladi. Atrofdagilarning har bir holatidan ogohlik kuzatiladi, ularning muammolari yechimida daxldorlik hissi kuchayadi.
Yettinchidan, g‘animat oyi. Ro‘zadorlar maqsad qilingan ishlarini bajarishga, berilgan vaqtni g‘animat bilib, natijador ishlarga bel bog‘lashga shoshilishadi. Chunki bu oyning savobi har qachongidan ko‘p, duolarning bisyor ijobati bor.
Sakkizinchidan, ibodat oyi. Aslida, ro‘za – ibodat. Qur’on o‘qish – ibodat. Alloh buyurganlarini bajarib, qaytarganlaridan qaytishlik – ibodat. Bundan tashqari, ushbu oyda tungi ibodatlarga keng o‘rin beriladi.
Shuningdek, ramazon ruhan poklanish, axloqan yuksalish oyi hamdir. Ramazonda shaytonlar kishanlanib, insonni yomonlikka chorlovchi vasvasalari cheklanib, odamlarga o‘zlarini tarbiyalash uchun imkon beriladi. Binobarin, bu oyda qilingan gunohning jazosi og‘ir bo‘ladi.
Ramazonda yolg‘on gapirishdan tiyiladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Kim yolg‘on gapirishni va unga ko‘ra amal qilishni qo‘ymasa, uning taom va ichimligini tark etishiga Allohning ehtiyoji yo‘q", deganlar.
Ramazon – sabr-bardosh oyi. Mashaqqatlarga qaramay o‘zining eng muhim ehtiyojlarini tiygan kishi sabr va chidamning yuqori darajalarini o‘zlashtiradi. Ammo unutmaslik lozimki, ovqatdan tiyilish bilangina maqsadlar hosil bo‘lmaydi. Buning uchun inson g‘oyaviy, ruhiy jihatdan ham tayyor bo‘lishi lozim. Hatto xayolini boshqarsin – yomonliklarni unutsin. Imkoni bo‘lsa, bir umrga.
Ramazon tarbiya oyi hamdir. Unda nafslar tarbiya qilinadi – ezgulik sari boshqariladi. Ma’lumki, tarbiya inson tug‘ilmasindan avvalroq boshlanadi va bir umrlik ishdir. Uning to‘g‘ri tashkil qilinishi esa kamolot kafolatidir. Ramazon bizga bunga imkon oyi hisoblanadi. O‘zgalarni o‘ziga oyna bilgan har kim ruhan poklanib, aqlini tartibga solishga shoshilishi talab qilinadi.
Ramazonning boshi – niyat. Niyat bo‘lganda ham ibodat, ezgulik uchun niyat. Qalb tayyorligi. Jism hozirligi. Chin ixlos. Ikki dunyo saodati haqida tafakkur. Demak, ramazonga ruhan va jisman tayyor bo‘lish zarur. Jism hozirligi ochlikka bardosh, turli illatlardan, yomon so‘zlardan yiroqlik bo‘lsa, ruh yaratganiga yaqinlikni his etishi, u har qachongidan-da ko‘proq kuzatilayotganiyu tinglanayotganidan zavq olishi ruh tayyorligidir.
Ramazon oyida jannat darvozalari ochilib, do‘zax eshiklari yopiladi. Bu esa oz amal bilan ko‘p savob olish imkoniyatidir. Undan qanday foydalanish esa aql egalari o‘z ishidir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kimki Ramazon ro‘zasini iymon bilan, savob umidida tutsa, uning oldingi va keyingi gunohlari kechiriladi” deganlar (Imom Buxoriy rivoyati).
Qiyomat kuni ro‘za ro‘zadorni shafoat qiladi. Bu esa muqarrar jannat deganidir. Har bir insonning asl niyati birinchi odam quvilgan – jannatga qaytish ekani e’tiborga olinsa, ushbu oyning ahamiyati oydinlashadi.
Xullas, ramazon ulug‘, hikmati ko‘p. Unga munosib bo‘lish lozim. Munosiblik esa yuqorida keltirilganlar ijrosi bilan bo‘ladi.
Munira Kaxarova,
Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi
bo‘limi boshlig‘i
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
