Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyul, 2025   |   17 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:19
Quyosh
05:01
Peshin
12:34
Asr
17:41
Shom
20:01
Xufton
21:34
Bismillah
12 Iyul, 2025, 17 Muharram, 1447

Uyida kashfiyot qilgan olim yoxud karantinni foydali o‘tkazish haqida

31.03.2020   4615   3 min.
Uyida kashfiyot qilgan olim yoxud karantinni foydali o‘tkazish haqida

Koronavirus tufayli yurtimiz va ko‘plab dunyo mamlakatlarida millionlab odamlar uylarida yertayu kech qo‘noq topgan. Bu ko‘pchilik bilan ishlab o‘rgangan kishilar uchun oson bo‘lmayotgani tayin.
Ushbu muddatdan unumli foydalanish mumkin. Bunga 10 yil uyida o‘tirgan buyuk islom olimi al-Hasan ibn al-Haymiyaning hayoti yorqin misol bo‘ladi. Bu haqda Islamic Self Help nashri ma’lumot berdi.
Hasan ibn al-Xaymiya optika, astronomiya, matematika, meteorologiya, vizual idrok va ilmiy usul sohalariga katta hissa qo‘shgan mashhur musulmon olimlardan biri. U 965 yilda Iroqdagi Islomning oltin asrida tug‘ilgan, Bag‘dod olimlaridan chuqur ilm o‘rganib, yoshligidayoq mashhur olim bo‘lib yetishgan.
Kunlarning birida Misr hukmdori Ibn al-Xaymiyani Misrga taklif qilib, undan Nil daryosi bo‘yida to‘g‘on qurishni so‘raydi. Bu boradagi reja va imkoniyatlarni o‘rganib chiqqan olim bu ishning ilojsiz ekani, loyihani amalga oshirish uchun texnologiyalar yo‘qligini aytadi. Hukmdor bu xulosadan norozi bo‘lib, olimni o‘n yil uyida chiqarmay o‘tirishga buyurdi.
Ibn al-Xaymiya umidsizlikka tushmadi, balki har qanday vaziyatdan unumli foydalanim mumkinligini tushundi. U vaqtini o‘qish, tadqiqot va tajribalar o‘tkazish, turli xil ilmiy tushunchalarni o‘rganishga sarfladi va katta yutuqlarga erishdi. U optika bilan bog‘liq katta kashfiyot qildi. Ushbu sohada eng yaxshi manbalardan biri bo‘lgan “Optika” nomli kitob yozdi.
Ushbu kashfiyot odamlarga ko‘zning qanday ishlashini tushunishga, ilk kameralar modelini ishlab chiqishga yordam berdi, ko‘zoynak ixtiro qilinishiga sabab bo‘ldi. Shuningdek, bugungi kunda ham qo‘llaniladigan ilmiy usullardan birini ishlab chiqdi. Bularning barchasi u uyida turib qildi.
Ibn al-Xaymiya hayoti va faoliyati hech qachon vaqtni behuda sarflamaslik va vaqt, sharoitdan yetarlicha mahsuldorlikka ega bo‘lishni o‘rganish mumkin. Albatta, o‘n yil ko‘p muddat. Ammo bir necha haftalik uyimizdagi karantin vaqtida ham ko‘p ishlar qilishimiz mumkin.
Shu o‘rinda karantin vaqtidan unumli foydalanish bo‘yicha ba’zi maslahatlar bilan o‘rtoqlashamiz:
1. Kitob o‘qish;
2. Onlayn kurslar orqali ilm o‘rganish;
3. Kitob yoki maqola yozish;
4. Imonimizni mustahkamlash, o‘zingimiz va boshqalar uchun duo qilish;
5. Tafakkur va fikrlashga vaqt ajratish;
6. Oilamiz bilan vaqtni maroqli o‘tkazish, ularning tarbiyasi bilan shug‘ullanish;
7. Yangi g‘oyalar ustida ishlash. Bundan boshqa ko‘plab ishlarni qilish imkoniga egamiz.
Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollollohu alayhi vasallam dedilar: “Ikki ne’mat borki, ko‘p odam ularni boy berib qo‘yadi: sog‘liq va bo‘sh vaqt” (Sahih al-Buxoriy 6049).
Azizlar, bo‘sh vaqtingizdan unumli foydalaning! Ehtimol, shu vaqt o‘zingizni anglashingiz, butun umr yodingizda qoladigan ajoyib xotiralarga ega bo‘lishingiz, insoniyat uchun yangi kashfiyotlar qilishingiz mumkin. Balki bu vaqt ichida siz qalblar va ilm-fan kashfiyotchisiga aylanarsiz!

O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Ummatimga tahdid qilingan narsa keladi

11.07.2025   2168   4 min.
Ummatimga tahdid qilingan narsa keladi

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

عَنْ أَبِي مُوسَى t قَالَ: صَلَّيْنَا الْمَغْرِبَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، ثُمَّ قُلْنَا نَجْلِسُ حَتَّى نُصَلِّيَ الْعِشَاءَ، فَخَرَجَ عَلَيْنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: مَا زِلْتُمْ هَاهُنَا، قُلْنَا: نَعَمْ يَا رَسُولَ اللهِ، قُلْنَا نَجْلِسُ حَتَّى نُصَلِّيَ الْعِشَاءَ، قَالَ: أَحْسَنْتُمْ أَوْ أَصَبْتُمْ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ وَكَانَ كَثِيرًا مَا يَفْعَلُهُ فَقَالَ: النُّجُومُ أَمَنَةٌ لِلسَّمَاءِ فَإِذَا ذَهَبَتِ النُّجُومُ أُتِيَ السَّمَاءَ مَا تُوعَدُ، وَأَنَا أَمَنَةٌ لِأَصْحَابِي فَإِذَا ذَهَبْتُ أُتِيَ أَصْحَابِي مَا يُوعَدُونَ، وَأَصْحَابِي أَمَنَةٌ لِأُمَّتِي فَإِذَا ذَهَبَتْ أَصْحَابِي أُتِيَ أُمَّتِي مَا يُوعَدُونَ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Abu Muso roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan Shom namozini o‘qidik. So‘ngra «Xuftonni o‘qigunimizcha o‘tirib turaylik», dedik. Bas, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam oldimizga chiqdilar va:

«Hali ham shu yerdamisizlar?» dedilar.

«Ha, yo Allohning Rasuli. Xuftonni o‘qigunimizcha o‘tirib turaylik, dedik», deb javob berdik.

«Yaxshi qilibsizlar» yoki «To‘g‘ri qilibsizlar», dedilar u zot. So‘ngra boshlarini osmonga ko‘tardilar. Ko‘pincha shunday qilar edilar. Ke­yin u zot:

«Yulduzlar osmon uchun omonlikdir. Qachon yulduzlar ketsa, osmonga unga tahdid qilingan narsa keladi. Men sahobalarim uchun omonlikdirman. Qachon men ketsam, sahobalarimga ularga tahdid qilingan narsa keladi. Sahobalarim ummatim uchun omonlikdirlar. Qachon sahobalarim ketsalar, ummatimga ularga tahdid qilingan narsa keladir», dedilar».

Muslim rivoyat qilgan.

Ushbu hadisi sharifda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning masjidlarida bo‘ladigan suhbatlardan birining mazmuni haqida so‘z ketmoqda. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning masjidlari o‘sha paytdagi Islom jamiyatining qalbi – yuragi ekanligi hammaga ma’lum. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning shaxslari musulmonlarga o‘rnak bo‘lganidek, u zotning masjidlari ham o‘zga masjidlarga o‘rnakdir. Islom jamiyatida har bir masjid o‘z qavmidan tashkil topgan kichik jamiyatning tinimsiz urib turgan yuragi bo‘lishi kerak.

Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam mazkur suhbatda sahobai kiromlarga ajoyib o‘xshatish ila o‘zlarining fazllarini bayon qilib bermoqdalar:

«Yulduzlar osmon uchun omonlikdir».

Yulduzlar osmonda tursalar, osmon omon bo‘ladi. Ular osmonning omonlik ishonchlaridir.

«Qachon yulduzlar ketsa, osmonga unga tahdid qilingan narsa keladi».

Osmonga tahdid qilingan narsa uning nizomining buzilishi va qiyomat qoim bo‘lishidir.

«Men sahobalarim uchun omonlikdirman».

Osmon yulduzlar bilan omon turganidek, sahobai kiromlar ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bilan tinch-omon yashar ekanlar.

«Qachon men ketsam, sahobalarimga ularga tahdid qilingan narsa keladi».

Sahobai kiromlarga tahdid qilingan narsa ularning oralarida xilof va kelishmovchiliklar kelib chiqishidir.

«Sahobalarim ummatim uchun omonlikdirlar».

Osmon yuduzlar bilan, sahobai kiromlar Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bilan tinch-omon yashaganlaridek, Islom ummati ham sahobai kiromlar bilan tinch yashar ekanlar.

«Qachon sahobalarim ketsalar, ummatimga ularga tahdid qilingan narsa keladir».

Islom ummatiga tahdid qilingan narsa havoi nafsga ergashish va molu dunyoga o‘ch bo‘lish kabi nuqsonlarga mubtalo bo‘lishdir.

Ushbu hadisi sharifdan sahobai kiromlarning fazllari qanchalik ulug‘ ekanligini bilib olishimiz kerak. Ana shunday ulug‘ fazl egalari bo‘lgan zotlarni hurmatlash va ulardan o‘rnak olish musulmon ummatining burchidir.


«Hadis va hayot» kitobining 21-juzidan olindi