Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyun, 2025   |   17 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
13 Iyun, 2025, 17 Zulhijja, 1446

Hayit bayramlari odoblari

03.06.2019   44483   12 min.
Hayit bayramlari odoblari

Mana kun sayin ulug‘ bayramlardan biri Ramazon hayiti yaqinlashib kelmoqda. Musulmonlar Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam davrlaridan buyon bu bayramni orziqib, alohida ahamiyat bilan kutib oladilar. Bizlarni dorulomon yurtda tinchlik xotirjamlikda ro‘za tutish baxtiga musharraf qilgan hamda uning nihoyasidagi hayit bayrami shodliklariga muvaffaq qilgan Alloh taologa hamdlar bo‘lsin!

Hayit bayramlarida  yoshu-qari, boyu-kambag‘al jamiyat vakillarining barchalari shodu-xurram bo‘lishib, bir-birlariga xursandchilik izhor qiladilar. Bu ulug‘ bayramlaridan biri Ramazon ro‘zasi tugaganidan so‘ng, ikkinchisi esa hojilar Arafotda turganlaridan so‘ng nishonlanadi. Musulmonlar hamisha orziqib kutadigan ushbu ikki hayit bayramlariga taalluqli bir qancha odoblar bo‘lib ularga amal qilish bu bayramlardagi xursandchiliklar to‘liq bo‘lishiga va eng muhimi ko‘plab ajru savoblarga ham ega bo‘lishga sabab bo‘ladi. Hayit bayramlarining odoblari deganda asosan quyidagi odoblar tushuniladi:  

Birinchi odob: yaxshi niyat qilish

Musulmon kishi barcha ishlarida bo‘lgani singari hayit bayramlarida bajaradigan barcha ishlarini ham yaxshi niyatlar bilan ado etishi lozim. Masalan hayit namoziga otlanar ekan zimmasidagi vojib amalni ado etishni niyat qiladi, Nabiy sollallohu alayhi vasallamning ko‘rsatmalarini bajarish niyati bilan yaxshi kiyimlarini kiyib chiqadi, silai rahm niyati bilan qavmu-qarindoshlarini ziyorat qilishga harakat qiladi va hakozo barcha amallarida ezgu niyat qilinadigan bo‘lsa, xursandchiliklardan tashqari ko‘plab ajru mukofotlarga ham ega bo‘ladi.  

Ikkinchi odob:  G‘usl qilish

Hayit bayramiga tayorgarliklardan biri namozgohga g‘usl qilib, toza-ozoda bo‘lib chiqish hisoblanadi. Ushbu odobga rioya qilish tufayli boshqalarning undan aziyat chekishlarining oldi olingan bo‘ladi.

Uchinchi odob: Xushbo‘ylanish

Yuvinib toza-ozoda bo‘lganidan so‘ng shirin mushk va atirlar bilan xushbo‘ylanib chiqish ham bu kunning odoblaridan sanaladi.

To‘rtinchi odob: Yaxshi kiyimlar kiyish

Hayit kunida imkoni bor kishi yangi kiyim kiyishi mustahab bo‘ladi. Chunki bu ish Alloh taoloning bandasiga bergan ne’matlarini izhor etish, shodu-xurramligini namoyon qilish  bo‘ladi. Ulug‘ zotlarning hayit bayramlarida eng yaxshi kiyimlarini kiyganlari ma’lum va mashhurdir.

Beshinchi odob: Ramazon hayitida namozdan oldin “sadaqai fitr”ni ado etish

“Sadaqai fitr” ro‘zadan chiqish munosabati bilan beriladigan sadaqa hisoblanadi. Bu moliyaviy ibodat shariatimizda ro‘zadorning ro‘zasi komil bo‘lishiga xalal beradigan turli behuda gap-so‘z va hatti-harakatlardan poklash va miskinlarga taom bo‘lish ma’nosida joriy qilingan.

Hanafiy mazhabiga ko‘ra “iydu fitr” kuni tongi otishi bilan “sadaqai fitr”ni berish vojib bo‘ladi. Ammo undan oldin Ramazonning avvalgi kunlarida berish ham joiz hisoblanadi. “Sadaqai fitr”ni berish tufayli kambag‘allarning xonadonlariga ham xursandchilik ulashilgan bo‘ladi.

  عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَمَرَ بِزَكَاةِ الْفِطْرِ أَنْ تُؤَدَّى قَبْلَ خُرُوجِ النَّاسِ إِلَى الصَّلاَةِ

  رَوَاهُ مُسْلِمُ

Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam fitr sadaqasini insonlar namozga chiqishlaridan oldin ado etilishiga amr qilganlar”. Muslim rivoyat qilgan.

Oltinchi odob: Ramazon hayitida namozga chiqishdan oldin bir nechta xurmo yeb olish

Ramazon hayiti bayramida namozgohga chiqish oldidan biror sharinlik tanovul qilish sunnat hisoblanadi. Bu haqida shunday xabar berilgan:

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَيْدَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ كَانَ النَّبِىُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لاَ يَخْرُجُ يَوْمَ الْفِطْرِ حَتَّى يَطْعَمَ وَلاَ يَطْعَمُ يَوْمَ الأَضْحَى حَتَّى يُصَلِّىَ

. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Abdulloh ibn Burayda otasidan rivoyat qiladi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam og‘iz ochish kunida (Ramazon hayitida) taomlanmasdan chiqmasdilar, qurbonlik kunida esa namoz o‘qigunlaricha taomlanmasdilar”. Termiziy rivoyat qilgan.

Boshqa bir rivoyatda esa Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning taomlanib chiqishlari qanday bo‘lgani bayon qilingan:

عَنْ أَنَسٍ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لاَ يَغْدُو يَوْمَ الْفِطْرِ حَتَّى يَأْكُلَ تَمَرَاتٍ

رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam og‘iz ochish kunida (Ramazon hayitida) bir nechta xurmo yemasdan (namozgohga) chiqmasdilar”. Buxoriy rivoyat qilgan.

Shunga ko‘ra Ramazon hayti kuni ertalab namozgohga chiqish oldidan bir nechta xurmo yeb olish sunnat hisoblanadi. Hadisi shariflarda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning xurmodan toq yeb chiqishlari ham rivoyat qilingan.   

Yettinchi odob: Qurbon hayitida qurbonlik qilishdan oldin hech narsa yemaslik

Qurbon hayitida Ramazon hayitining aksi o‘laroq to hayit namozini ado etilgunicha taomlanmaslik, balki so‘ygan qurbonligining go‘shtidan yeyishi sunnat hisoblanadi. Bu haqida shunday xabar berilgan:

وَلاَ يَطْعَمُ يَوْمَ الأَضْحَى حَتَّى يُصَلِّىَ

. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

 Nabiy sollallohu alayhi vasallam qurbonlik kunida namoz o‘qigunlaricha taomlanmasdilar. Termiziy rivoyat qilgan.

Sakkizinchi odob: Hayit namoziga erta borish

عَنِ الْبَرَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَخْطِبُ فَقَالَ إِنَّ أَوَّلَ مَا نَبْدَأُ مِنْ يَوْمِنَا هَذَا أَنْ نُصَلِّيَ ثُمَّ نَرْجِعَ فَنَنْحَرَ فَمَنْ فَعَلَ فَقَدْ أَصَابَ سُنَّتَنَا

 رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Barro roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallamning xutba qilayotib shunday deganlarini eshitganman: albatta ushbu kunimizda avval boshlaydigan narsamiz namoz o‘qishimizdir, so‘ngra qaytib qurbonlik qilishimizdir, kimki shunday qilgan bo‘lsa, albatta bizning sunnatimizni topibdi”. Buxoriy rivoyat qilgan.

Ushbu hadis hayit kunida dastlab namozga chiqish uchun tayorgarlik ko‘rish va unga erta borish lozimligiga dalolat qiladi. 

To‘qqizinchi odob: Masjidga piyoda yurib borish

Hayit kuni agar kasallik, uzoqlik va qoru-yomg‘ir singari biror uzr bo‘lmasa namozgohga piyoda yurib borish sunnat hisoblanadi. Bizning hanafiya mazhabimizda ayollarning hayit namozlariga chiqishlari makruh sanaladi.  

O‘ninchi odob: Masjidga borgunicha ovozini chiqarib tahlil va takbir aytib borish

Hayit namozini o‘qish uchun uydan chiqilgan paytdan to namozgohga yetib borguncha “La ilaha illalloh” va “Allohu akbar” larni aytib borish ham sunnat hisoblanadi. Ushbu sunnatni ado etish Islom shiorini izhor qilish va hayit bayrami kelganidan shodlanish ifodasi, hamda ushbu kunning oldingi va keyingi kunlardan farqli kun ekanini barcha insonlarga bildirish hisoblanadi.

O‘n birinchi odob: Hayit namozidan oldin boshqa biror nafl namoz o‘qimaslik

Hayit namozgohiga yetib borgandan so‘ng tahiyyatul masjid yoki boshqa biror nafl namoz o‘qimasdan tahlil va takbirlar aytib zikr qilib o‘tirish sunnat hisoblanadi. Bu haqida shunday xabar berilgan:

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ لَا يُصَلِّي قَبْلَ الْعِيدِ شَيْئًا فَإِذَا رَجَعَ إِلَى مَنْزِلِهِ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ

 رَوَاهُ ابنُ مَاجة

Abu Sa’iyd Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam iyddan oldin hech narsa o‘qimas edilar, qachon manzillariga qaytsalar ikki rakaat namoz o‘qirdilar”.  Ibn Moja rivoyat qilgan.

O‘n ikkinchi odob: Bir-birlari bilan ko‘rishib, hayit bilan muborakbod etish

Insonlarning bir-birlari bilan ko‘rishishlari va hayit bayrami bilan qutlashlari ham barchaning ko‘ngliga xursandchilik ulashadigan bu kunning odoblaridan hisoblanadi. Hayit kunida bir-birlarini tabriklash ma’nosida o‘qiladigan muayyan duo bo‘lmasa ham, “Alloh bizdan ham sizlardan ham qabul qilsin” ma’nosidagi tilaklar bildirish yaxshi sanaladi. 

O‘n uchinchi odob: Masjiddan uyiga qaytishda boshqa yo‘ldan qaytish

Hayit kunida namozgohdan uyiga qaytishda borgan yo‘lidan boshqa yo‘ldan qaytish ham sunnat hisoblanadi. Bu haqida shunday xabar berilgan:

عَنْ جَابِرٍ قَالَ كَانَ النَّبِىُّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ إِذَا كَانَ يَوْمُ عِيدٍ خَالَفَ الطَّرِيقَ 

   رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Jobir roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Nabiy sollallohu alayhi vasallam qachon iyd kuni bo‘lsa yo‘lni farqli qilardilar. Buxoriy rivoyati.

Ushbu sunnatga amal qilishning ko‘plab foydalari bordir. Avvalo namozga borib kelishdagi bosgan qadamlari ko‘payadi. Natijada savoblari ham o‘shancha ko‘payadi. Qolaversa boshqa yo‘ldan qaytishda yanada ko‘proq insonlarga xursandchilik izhor qilish va ularni hayit bilan qutlash imkoniyati ham oshadi. Eng muhimi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlariga amal qilgan bo‘ladi.

O‘n to‘rtinchi odob: Qavmu qarindoshlarni ziyorat qilish

Aslida qavmu-qarindoshlarning holidan xabar olish barcha vaqtda ham musulmon kishining zimmasidagi vazifalardan hisoblanadi. Hayit kunlaridek xursandchilik kunlarida esa bu vazifa yana ta’kidlab eslatib qo‘yilgan. Bu ham dinimizning go‘zalligidan hisoblanadi. Qavmu-qarindoshlar ziyorat qilinganda hayitdagi umumiy xursandchiliklar doirasi kengayadi, ularga sovg‘alar ham ulashiladigan bo‘lsa o‘zaro mehr-muhabbat rishtalari mustahkamlanib shodu-xurramliklar yanada ziyoda bo‘ladi.     

O‘n beshinchi odob: Qo‘ni-qo‘shnilarni bayram bilan tabriklash

Hayit munosabati bilan qo‘ni-qo‘shnilarga taom ulashish va ularni ziyorat qilish ham hayit xursandchiliklarini yanada ziyoda bo‘lishiga sabab bo‘ladigan amallardan hisoblanadi. 

O‘n oltinchi odob: Yosh bolalarni xursand qilish

Hayit bayramida yosh bolalarni xursand qilishga, bu kunning boshqa kunlardan farqli musulmonlarning bayrami ekanini anglatishga ham alohida e’tibor qaratish lozim. Bunda ularga hayitlik sovg‘alar ulashish, hayvonot bog‘lariga yoki o‘yingohlarga olib borib o‘ynatib kelish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Hayit bayramining shodliklaridan ehtiyojmand oilalarning farzandlarini ham bahramand qilishga urinish komil musulmonning belgilaridan hisoblanadi.    

O‘n yettinchi odob: Turli isrofgarchiliklardan tiyilish

Hayit bayramida xursandchilik qilayotgan musulmon shariatda man qilingan ishlar bilan xursandchilik qilinmasligini aslo unutmasligi lozim. Shunga ko‘ra go‘yo “hayitda ruxsat” degandek turli noshar’iy o‘yin-kulgularga mashg‘ul bo‘layotganlar yoki aksincha shariat bayram qilib belgilagan kunni azaga aylantirib olayotganlar ushbu ulug‘ kunda shariatga zid ishlarni sodir etayotgan bo‘ladilar. Zero hayit kuni ham musulmon kishining boshqa kunlari singari yaxshilik va xayr-baraka kuni bo‘lishi, gunoh va ma’siyatlar sodir etadigan kun bo‘lmasligi kerak.   

Barcha holatlarimizda dinimiz ko‘rsatmalariga muvofiq hayot kechirishga Alloh taolo hammamizni muvaffaq qilsin. Hayit bayrami barchamizga muborak bo‘lsin!

Olamlar Robbisiga hamdu sanolar, Payg‘ambarimiz Muhammad Mustafoga hamda u zotning oilalariyu sahobalariga salavot va salomlar bo‘lsin! 

 

Toshkent islom instituti o‘qituvchisi

Abdulqodir Abdur Rahim

Ramazon-2019
Boshqa maqolalar
Maqolalar

“Jonli” va “jonsiz” tarbiya

10.06.2025   13072   12 min.
“Jonli” va “jonsiz” tarbiya

«Agar ogohsan sen – shohsan sen.

Agar shohsan sen – ogohsan sen»

 

«Avliyolarning  avliyosi», «mutafakkirlarning  mutafakkiri», «shoirlarning sultoni» bobomiz Alisher Navoiy hazratlari naqadar chiroyli ta’rif berganlar o‘z asarlarida!

 

«Ogohlik» co‘zining ma’nolarini bugungi zamon sharoitidan kelib chiqib, yanada keng miqyosda tushunishimizga to‘g‘ri keladi. Ya’ni, bugungi ogohlik xalqimiz, ayniqsa yoshlar qalbini, ruhiyatini, aql-idroki va umuman ma’naviyatini jahonda yuz berayotgan mafkuraviy yo‘nalishdagi oshkora va yashirin tahdidlarning xatarlaridan va «ommaviy madaniyat»ning yemiruvchi ta’siridan muhofaza qilishni ham o‘z ichiga oladi.     

 

Albatta, xalqimiz, jumladan yosh avlod g‘arb fan-texnikasi, madaniyati, adabiyoti, san’atining ilg‘or jihatlarini inkor etmaydi.

 

Biroq G‘arbda din va odobga zid bo‘lgan qarashlarning ko‘pchilikka singdirilishi oqibatida yuzaga kelgan «ommaviy madaniyat» tushunchasini G‘arb ziyolilarining o‘zlari «G‘arbning muammosi» sifatida baholayotganini hamda «ommaviy madaniyat»ning ma’naviy-axloqiy tubanliklarini yoshlarimiz qancha tez anglasa, shuncha yaxshi.

 

«Muqaddas islom dinimizni pok saqlash, uni turli xil g‘arazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va bo‘htonlardan himoya qilish, uning asl mohiyatini o‘nib-o‘sib kelayotgan yosh avlodimizga to‘g‘ri tushuntirish, islom madaniyatining ezgu g‘oyalarini keng targ‘ib etish vazifasi hamon dolzarb bo‘lib qolmoqda».

 

Bu vazifa nafaqat biror vazifador yoki biror sohadagi mas’ullarga belgilangan, balki har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN buyuk vazifa, deb bilmog‘imiz lozim!

 

Hozirgi davrda, axborot texnologiyalari o‘ta tezkorlik bilan rivojlanayotgan bir paytda, nanotexnologiya zo‘r shiddatlik bilan avjiga chiqayotgan zamonda, har xil ommaviy axborot vositalari xilma-xil ma’lumotlarni kechayu-kunduz tarqatayotgan bir onda, ayniqsa bugun farzandlarimiz o‘z-o‘zlari bilan yolg‘iz qolib 25 soat vaqtlarini telefon, kompyuter bilan mashg‘ul bo‘lib, bolalarimiz ular bilan “band” bo‘lib qolganlarida mazkur vazifalar, jannatmakon yurtimiz, muqaddas Vatanimiz, dono xalqimizning har bir fuqarosiga qushga havo,  baliqqa suv zarurligiday zarur bo‘lsa kerak...

 

Bugungi kunda tarbiya ham, ming afsuslar bo‘lsinki, ikki xil bo‘lib qoldi: 1) «jonsiz» tarbiya va 2) «jonli» tarbiya.

 

  1. «JONSIZ» tarbiya – bu internet, kompyuter, telefon, televizor... Ming afsus va nadomatlar bo‘lsinki, bu narsalar ham ko‘p yoshlarimizni, ba’zi o‘rinlarda sal kattaroqlarimizni ham to‘g‘ri yo‘ldan, o‘z ota-onalari ne-ne mashaqqatlar chekib o‘rgatgan yo‘ldan, ota-bobolarimizdan buyuk va beqiyos meros bo‘lib kelayotgan yo‘ldan ozdirib va adashtirib qo‘ymokda...

 

Natijada, dono xalqimiz maqolida «yaxshini sharofati, yomonni kasofati» deb aytilganidek, o‘zlari ham, oilasi ham, qarindoshlari ham, qo‘shnilari ham, do‘stlari ham, yaqinlari ham, atrofdagilari ham sarson bo‘lib, ularning kasofatlari yashab turgan mahallasiga ham, ishlab turgan ishxonasiga ham, butun el-yurtiga ham yetmoqda...

 

Bunday shakldagi «jonsiz» tarbiya:

  • dono xalqimiz dunyoqarashiga ham,
  • millatimiz mentalitetiga ham,
  • Qur’oni karimning muborak oyati karimalariga ham,
  • Payg‘ambarimiz alayhis salomning muborak hadisi shariflariga ham,
  • dinimiz ko‘rsatmalariga ham,
  • shariatimiz hukmlariga ham,
  • ulamolarimiz fatvolariga ham,
  • davlatimiz qonunlariga ham,
  • sharqona odoblarimizga ham,
  • mazhabimiz me’yorlariga ham,
  • jamiyatshunoslik aloqalariga ham,
  • odamgarchilik munosabatlariga ham,
  • insoniy tuyg‘ularga ham,
  • ruhshunoslik sir-asrorlariga ham,
  • yurtimiz urf-odatlariga ham,
  • o‘zbekchilik qoidalariga ham,
  • madaniyatimiz axloqlariga ham,
  • insoniy aqlga ham,
  • axloqiy normalarga ham,
  • dono maqollarimizga ham,
  • milliy an’analarimizga ham,
  • diniy qadriyatlarimizga ham,
  • xalqimiz ong-tafakkuriga ham,
  • musulmonchiligimiz asoslariga ham,
  • Islom dinimiz tushunchalariga ham

ZID  EKANLIGINI  UNUTMAYLIK !!!

 

Xorijiy telekanallarda nima namoyish etilsa yoki internetda nima targ‘ib qilinsa, barchasini qabul qilaverish aslo mumkin emas !!!

 

Biz ular orasidan imon-e’tiqodimiz, an’anayu qadriyatlarimizga mos keladiganlarinigina saralab olmog‘imiz shart!

 

Bu maqsadga esa yoshlarimizga telefon, televideniye, kompyuter va internetdan oqilona foydalanish yo‘llarini o‘rgatish, ularning mazkur axborot manbalaridan foydalanishlarini nazorat qilib borish orqaligina erishish mumkin. Toki hali suyagi qotib ulgurmagan yoshlarimizning beg‘ubor ma’naviyatiga jiddiy zarar yetmasin!

 

Mutaxassislarning tadqiqotlariga ko‘ra, AQSHda jinoyatchilarning yarmidan ko‘pi buzilgan oilalar farzandlari ekani ma’lum bo‘lgan. Ularga ota-onasining ajrashgani tufayli yetkazilgan kuchli ruhiy zarba o‘rta yosh, hatto keksalik chog‘ida ham salbiy ta’sir o‘tkazishi aniqlangan.

 

2) «JONLI» tarbiya – bu:

 

ulug‘ ajdodlarimizdan davom etib kelayotgan oltindan qimmat rivoyatlari va noyob hikmatlari;

 

buyuk ota-bobolarimizdan eshitib kelayotgan tillo bilan teng pand-nasihatlari va betakror hikoyalari;

 

mehribon ota-onalarimizdan o‘rganib kelayotgan gavhar o‘gitlari va mislsiz so‘zlari;

 

elimiz tanigan va xalqimiz tan olgan ustozlarimizdan ta’lim olib kelayotgan zar tushunchalari va bebaho ilmlari;

 

jannatmakon yurtimiz – muqaddas Vatanimiz ta’lim maskanlarida taralayotgan durdan a’lo fanlar va beqiyos bilimlar;

 

uyimizda farzandlarimizga o‘zimiz berayotgan ta’lim-tarbiyamiz.

 

Bu «jonli» tarbiyadagi ma’lumotlar esa ma’naviyat va ma’rifat yo‘nalishiga hamda tarbiya sohasiga daxldor har bir inson uchun, har bir (!) OTA UCHUN, har bir (!) ONA UCHUN beqiyos ensiklopedik manba bo‘lib xizmat qiladi. 

 

Oiladagi bosh – bobo yoki buvi, ota yoki ona har kuni, ayniqsa juma oqshomi, bozor oqshomi kunlarida oilaviy dasturxon atrofida o‘tirganlarida oilasining har bir a’zolarini ismlarini nomma-nom aytib, har bir o‘g‘il-qizlarini, har bir kelin-kuyovlarini, har bir nevara-chevaralarini haqlariga yaxshi tilaklar aytib, yaxshi duolar qilsalar – bu ham «jonli» tarbiyaning bir turi hisoblanadi. 

 

Zero, bunday shakldagi «jonli» tarbiyani hammalarimizning ota-bobolarimiz, ona-momolarimiz avval-azaldan chin ixlos bilan, sof e’tiqod bilan, go‘zal namuna va chiroyli ibrat bo‘lib, barkamol darajada berib kelishgan. Shunda «mening otam meni haqimga bunday duo qilganlar», «mening onam meni bunday bo‘lishimni Xudodan so‘rar edilar» degan ongi-shuuridagi dasturxon atrofidagi surat uni ko‘z oldida doim turadi.
 

Dasturxon atrofida, oilasi huzurida aytilgan ota-onasining umidlari, orzulari uni boshqa nojo‘ya xatti-harakatlardan tiyilishga, har kuni qo‘l ochib Yaratgandan so‘rayotgan tilaklarni eslab, mazkur tilaklarga mos kelmaydigan ishlardan saqlanishga undaydi.

 

Buyuk ota-bobolarimizdan meros bo‘lib qolib kelayotgan dono xalqimizning yuksak ma’naviyatiga davlatimiz rahbari Muhtaram Prezidentimiz ham: «Duo qilgan, duo olgan hech qachon kam bo‘lmaydi. Bunday joydan hech qachon baraka arimaydi», deb yana qo‘shimcha sifatida bizlarga  yengilmas kuch qilib berdilar.
 

Xalqimizning milliy ma’naviyati, oilalarimizda amal qilinadigan tartib-qoidalar yoshlar tarbiyasida muhim ahamiyatga egadir! Ular oila mustahkamligini ta’minlashda ulkan poydevor vazifasini o‘taydi. Diyorimizda milliy qadriyatlar va muborak dinimizning ezgu ta’limotlari asosida oilaga doir qonun-qoidalar yanada mukammal qayta ishlandi.

 

Janobi hazrat Payg‘ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi vasallam o‘z muborak hadisi-shariflarida marhamat qiladilar: «Bolalaringizga odob beringlar va odoblarini chiroyli qilinglar!».

 

Bu xususda shoirlarimizning ibratli so‘zlari bor:

«Birinchi g‘ishtni qiyshiq qo‘yarkan me’mor,

 Osmonga yetsa ham qiyshiqdir devor».

 

Oilada erning mavqei balandligi, xotin ham o‘z haq-huquqlariga egaligi, farzandlarning ota-onani hurmat qilishlarini olaylik. Ko‘p yillar davomida ota-bobolarimiz qalbiga singib ketgan ushbu milliy va diniy qadriyatlarni bugun yanada sayqallash kerakligini zamon talab etmoqda. Shiddat bilan o‘zgarib borayotgan hozirgi zamonda bema’ni xurujlar ko‘payib, ularning inson va jamiyat hayotiga salbiy ta’sirlari misli ko‘rilmagan darajada kuchayib bormoqda.

 

Shuning uchun barchamiz ko‘zimizni kattaroq ochib, ziyraklik va ogohlik bilan bunday hamlalarga qarshi kurashmog‘imiz lozim.

 

Ayniqsa, hozirda yurtimizdagi mavjud behisob hamda turli fursat va imkoniyatlardan serma’no, sermahsul, mazmunli va unumli foydalanib,

 

HAR BIR OTA,  HAR BIR ONA  O‘Z farzandiga:

 

odob-axloq namunalarini,

kindik qoni to‘kilgan mislsiz Vataniga – vatanparvarlik his-tuyg‘ularini,

bobo-buviga – ehtirom-hurmatni,

ota-onaga – mehr va itoatkorlikni,

oila a’zolariga – rahmdillik va mehribonlikni,

o‘z juft haloliga – haqiqiy muhabbat va sodiqlikni,

qo‘ni-qo‘shnilarga – oqibat va chiroyli munosabatni,

qavm-qarindoshlarga – saxovat-muruvvatni,

sinfdosh-kasbdoshlarga – chin do‘stlik va yordam berishni,

atrofdagi barcha odamlarga – insonparvarlik va samimiylikni,

hayvon-parranda-hasharotlarga – rahm-shafqatni uqtirib, yuqtirib, tushuntirib, singdirishimiz –

HAM  BURCHIMIZ,  HAM  QARZIMIZ,  HAM  FARZIMIZDIR!!!

 

XUDONI OLDIDA ham, BANDASINI OLDIDA ham, YURT-XALQIMIZ OLDIDA ham!

 

Bularni hammasini bolalarimizga o‘rgatish uchun bizlarga hech qanday maxsus oliy ma’lumot ham, tegishli sertifikat ham, hech kanday qizil diplom ham kerak emas! Yoshlarimizda bu jihatlarini biz uyg‘otishimiz (!) kerak xolos. Zero shu sifatlarning hammasi farzandlarimizning qonida bor, ularning xamirturushlarida bor! Zero shu fazilatlarning hammasi bolalarimizning DNK larida mavjud! Chunki bu xususiyatlarning barchasi bizlarning ota-onalarimizdan avloddan-avlodga, qon orqali o‘tib kelayapdi! “Buning qonida bor-da o‘zi!” deb yoki “olma pishsa, tagiga tushadi” deb bejizdan-bejiz aytmaydi dono xalqimiz!

Kimning ona-Vatanni sevish tuyg‘usi kuchli va imon-e’tiqodi mustahkam bo‘lsa, o‘zining o‘tmishini hurmatlab, yaxshi bilsa, «ommaviy madaniyat» tuzog‘iga tushib qolmaydi, dinu davlatimizning “xaqiqiy do‘stlari”ning qarmog‘iga ilinmaydi. Buning uchun oilada ota-onalar farzandlari bilan milliy musiqa, xalq qo‘shiq-ashulalarimizni eshitishsa, birgalikda kitob o‘qishsa, o‘qigan asarlarini birgalikda muhokama qilishsa, ularni turli sport seksiyalariga va musiqa to‘garaklariga jalb etishsa, erishilgan yutuqlari va egallayotgan tajribalariga qiziqishsa, ilm-hunar o‘rganishlarida hamnafas bo‘lishsa, yoshlarning yot g‘oyalar uchun vaqti ham, qiziqishi ham bo‘lmaydi.

Iloho o‘zlarimizni ham,

farzand-zurriyotlarimizni ham

Mehribon Parvardigorimiz O‘zi buyurgan,

Janobi Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam tavsiya etgan,

o‘tmishda o‘tganlarimizning ruhlari shod bo‘ladigan,

xalqimiz xursand bo‘ladigan,

ota-onalarimiz rozi bo‘ladigan yo‘llardan yurishimizni nasib etsin!      

 

JIDDIY  E’TIBOR  UCHUN  JIDDIY  MASALA:

 

Ne-ne umidlar bilan o‘stirayotgan farzandlarimiz

dinimiz qoidalari ruxsat bermagan,

milliy an’analarimiz va mahalliy urf-odatlarimiz qaytargan

hamda davlatimiz qonunlari qoralagan

yeb-ichish mahsulotlaridan O‘TA va O‘TA EHTIYOT bo‘lishlari

va ayniqsa hozirgi paytda

aynan shu tomonlardan "hujum" kilayotgan dushmanlarimizga

kuchli va sof e’tiqod bilan qarshi turaolishlari –

o‘z diniga, o‘z xalqiga, o‘z yurtiga hamda

o‘z muqaddas oilasiga sadoqatli ekanini

yaqqol belgisi bo‘ladi!

Ibrohim domla Inomov

 

Ibratli hikoyalar