Sayt test holatida ishlamoqda!
01 Iyul, 2025   |   6 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:09
Quyosh
04:54
Peshin
12:32
Asr
17:41
Shom
20:04
Xufton
21:41
Bismillah
01 Iyul, 2025, 6 Muharram, 1447

Kopiya Ramazon dunyo bo‘ylab odimlamoqda

18.05.2019   1559   8 min.
Kopiya Ramazon dunyo bo‘ylab odimlamoqda

Misrda

Shahar ko‘chalar yaltiroq materiallar, fonuslar va rangli chiroqlar bilan bezaladi. Ramazon uchun maxsus fonusni misrlik ustalar rangli oyna va metalldan yasashadi. Ularning eng kattasining balandligi ikki metrgacha bo‘ladi. Fonusning o‘rtasiga ilgari sham yoki mash’al yoqib qo‘yishgan. Hozir esa asosan elektr chirog‘i aylanib turadigan xitoy fonuslari sotiladi.

Kechqurun, kun botganidan so‘ng ko‘cha yuziga katta chodir o‘rnatiladi va istagan kishilarni bepul ovqatlantiraveradi. Ularni asosan, siyosatchilar, biznesmenlar, aktyorlar va shularga o‘xshagan o‘ziga to‘q kishilar tashkil etadi.

Ramazon oyida Misrda turmush tarzi butkul  o‘zgaradi. Ayniqsa, bu Qohira va  Aleksandriyada seziladi. Kunduzlari shahar ko‘chalar bo‘m-bo‘sh, kafelar, restoranlar yopiq bo‘ladi. Kun botgandan so‘ng hayot qaynay boshlaydi – hamma iftor qilishga va namozini vaqtida o‘qishga shoshiladi. Hatto eng yirik savdo markazlari ham iftor va namoz vaqtida xodimlari iftor qilib namoz o‘qib olishlari uchun ishni  to‘xtatib turadi. Tun davomida esa ko‘chalar odamga to‘la bo‘ladi, har tarafdan musiqa sadolar eshitiladi va meva, shirinlik, turli-tuman pishiriqlar,  salatlar sotuvchilarning baqir-chaqiri eshitilib turadi

“Bavab” deganlari sahar chog‘ida odamlarning eshiklariga urib “Ey uxlayotganlar, uyg‘oninglar! Ramazoni karimaning saharlik vaqti kirdi!” deb jar soladi.

Iftorga odamlarni to‘pdan o‘q otib yoki qo‘ng‘iroqlar chalib chaqirishadi. Bu vaqtda hamma restoranlar katta chegirmalar qiladi. Yo‘l bo‘yidagi savdo rastalari kambag‘allarga va muhtojlarga tekin ovqatlar tarqatadi. O‘sha rastalarning yonidan o‘tayotgan istalgan kishi to‘xtab iftor qilib ketishi mumkin. Iftor vaqti radio va televideniye orqali ham e’lon qilinadi. Misrliklarning qiziq an’analardan biri – shom namozidan oldin o‘tib ketayotgan avtomobillar oynasidan iftorga yeyiladigan yeguliklar jamlanmasi tashlab ketiladi.

 

Turkiyada

Turklarning aksari ramazon ro‘zasini tutadi. Shu boisdan odatdagi turkiya hayotida o‘zgarishlar yuz beradi.

Kun davomida ko‘plab qhavaxona va choyxonalar hatto sayyohlar uchun ham yopiladi. Chuuki ro‘zadorlar iftorga ulgurish uchun qisqa ish grafigiga o‘tadi.

Turkiyada bir necha yildan beri Ramazon oyida “tez ovqatlanish chodirlari” faoliyat ko‘rsatadi. Ramazon boshlangani zahoti Istambul shahri rahbariyati kam ta’minlanganlar hamda biror sabab bilan iftor vaqti uyiga yetib olishga ulgurmaydiganlar uchun issiq iftorliklar tashkil etadi. Ularda aksaran talabalar ishlaydi. “Odamlar toza havoda rohatlanib ovqatlanib. suhbatlashib o‘tirsin, konsertlarni, teatr tomoshalarini ko‘rishsin, yarmarkalarni aylansin”, deydi shahar meri Qodir Tolbash.

Ramazon bayramida shahar munitsipaliteti  master-klass, qo‘g‘irchoq spektakli, teatrlashgan sahnalar va boshqa madaniy tadbirlarni ham tashkillashtiradi.

An’anaga ko‘ra, shahar aholisining ba’zilariga uyqu zo‘rlik qilib saharliksiz qolib ketmasin degan maqsadda sahar vaqtida jarchilar baraban chalib ramazonni madh etuvchi qo‘shiqlarni baland ovozda kuylaydi. Iftor vaqti kirayotganda masjidlar minorasida olov yoqiladi va ko‘plab shaharlarda to‘plardan o‘q otiladi. Shuning bilan birga muhtojlarga turmush uchun eng zarur ashyolarga to‘ldirilgan “Ramazon paketi” sovg‘a qilinadi.

 

Pokistonda

Masjidlar, shahar ko‘chalari, kafelar va  hatto daraxtlarga ham rangli chiroqlar, turli gulchambarlar bilan oro beriladi. 

Pokistonda shariatga qattiq amal qilingani bois restoran, kafe va shunga o‘xshash narsalar yorug‘ vaqtda qat’iyan ishlamaydi. Temir yo‘l vokzallari va aeroportlarda faqat yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatadigan kafelar bundan mustasno. Ko‘chada yeyish va ichish taqiqlangan – qoidabuzar oyning oxiriga qadar qamoqda o‘tiradi.

Saharlik va iftorlik vaqti minoralardan chaqirib e’lon qilinadi. Demak, ularning vaqtini o‘tkazib qo‘yish hollari bo‘lmaydi. 

Ramazon oyida kam ta’minlangan kishilar asosiy oziq-ovqatlarini arzon narxlarda olsin uchun maxsus “Ramazon bozori” tashkil etiladi. Oyning oxirida esa hammasi tekin tarqatiladi.

Ramazonning birinchi jumasida marhumlarning yotgan joylari ziyorat qilinadi. Bu tadbirda faqat erkaklar ishtirok etadi. Pokistonda ayollarning qabristonga borishi mumkin emas.

Ramazon bu – katta chegirmalar oyi. Narxlar xuddi Yevropa va Shimoliy Amerikada rojdestovo bayrami oldidan chegirilgani kabi chegiriladi. Shuning bilan birga, an’anaga ko‘ra, Iyd ul-Fitr bayrami oldidan yangi kiyim xarid qilinadi, qarindoshlariga va yaqinlariga sovg‘alar beriladi. Shunday qilib, Ramazon tunlarida bozorlar va savdo markazlari xaridorlar bilan juda ham gavjum bo‘ladi.

Oyning oxirgi o‘n kunligida shahar ko‘chalarida va  qishloqlarda qoplab tekinga un tarqatiladi. Undan istagan kishi olishi mumkin. Bu tadbirni davlat tashkil qiladi va birinchi o‘rinda muhtojlarga tarqatishga e’tibor qaratiladi. Ammo unni oluvchilardan hech kim hech qanday hujjat so‘ramaydi. Uni odamlar o‘zaro ishonch asosida oladilar.

 

Marokkoda

Ramazon kirishidan bir necha kun oldin ayollar idish-tovoqlarini, oshxona anjomlarini va shkaflarini qayta yuvib oladilar, keyin esa uyni bezashadi.

Marokkoda muborak Ramazon havosi taxminan ikki hafta oldindan sezila boshlaydi. Ko‘chalarda xilma xil sotadigan  sotuvchilar paydo bo‘ladi. Do‘konlar turli xil chiroqlar va qog‘ozdan yasalgan yulduzchalar bilan bezaladi. Masjidlarning eshiklariga Qur’oni karim oyatlari va hadisi shariflar bitilgan matolar ilinadi. Ramazon oyida ish vaqti xiyla qisqaradi.

Muborak oyning kirgani sirena chalib e’lon qilinadi. Sirena ovozini eshitgan odamlar bir-birini ulug‘ bayram kirgani bilan qutlaydilar. Bolalar xursandchilik bilan shahar ko‘chalari bo‘ylab yuguradi va Ramazon haqida qo‘shiqlar kuylaydi. Bolalar qo‘shig‘i tonggacha jaranglab turadi.

Sahar vaqtida jarchilar minoralarga ko‘tariladi va odamlarni saharlik qilishga uyg‘otadi. 

Marokkoliklarning qiziq odatlaridan biri, ular o‘tganlarining ziyorati uchun qabristonga Ramazonning 27 kuni boradi.  Odamlar qabristonga yetib borgunga qadar qashshoqlarga mehribonlik qilib yeguliklar tarqatib boradi. Ana shu kunda qabristonni tozalab, o‘simliklarni parvarish qilish mumkin.

 

Suriyada

Necha asrlardirki, ro‘zaning vaqti kirgani va tugagani Suriyada to‘pdan o‘q otib xabar qilinadi.

Saharlik kirgani va iftorlik bo‘lganini e’lon qilaytgan elektiron nashrlar va bosma ommaviy axborot vositalari hali ham ana shu eski an’anani o‘tmishning qa’riga uloqtirib yubora olgani yo‘q. Damashq ahli  hali ham har oqshomda necha asrlar burungidek, to‘pning o‘q otgan ovozini sabrsizlik bilan kutib o‘tiradi.

Ramazonda yolg‘iz ovqatlanish mumkin emas. Kimdir agar biror sabab bilan ovqat tayyorlay olmay qolsa, oqshom vaqti hisobsiz restoranlar ochiladi va faqat Ramazonda beriladigan ovqatlar tarqatiladi.

Bu vaqtda yulduzlar va yangi oyning o‘tkir o‘rog‘i tasviri tushirilgan maxsus yoritgich bilan bezalgan restoran va kafelar shved stoli uslubidan foydalanadi.

Taomlangandan keyin, suriyaliklar aytganidek, “tun kunga aylanadi” va minglab odamlar ko‘chaga chiqadi va hamma joyda bayram kayfiyati hukmronlik qiladi.

Sahar vaqti yaqinlashganda barabanlar chalinib odamlar saharlikka uyg‘otiladi. Barabanchilar butun shaharni aylanib chiqadi.

Ramazon kunlarida davlat tashkilotlari, universitetlar va maktablarning ish tartib o‘zgaradi.

Ramazonda gazeta-jurnallarda maxsus “Ro‘za tuta olasizmi?” degan test-o‘yinlar e’lon qilinadi. Televideniyeda esa odamlarni ochlikdan chalg‘itadigan turli teleseriallar namoyish etiladi. Har yili Ramazondan oldin yigirmaga yaqin yangi serial yaratiladi.

Damin JUMAQUL tayyorladi.

Ramazon-2018
Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘ng qo‘ling bilan ye!

30.06.2025   852   5 min.
O‘ng qo‘ling bilan ye!

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.



عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَأْكُلْ بِيَمِينِهِ، وَإِذَا شَرِبَ فَلْيَشْرَبْ بِيَمِينِهِ، فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَأْكُلُ بِشِمَالِهِ وَيَشْرَبُ بِشِمَالِهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَأَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ.

Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qachon birortangiz yesa, o‘ng qo‘li bilan yesin. Qachon birortangiz ichsa, o‘ng qo‘li bilan ichsin. Chunki shayton chap qo‘li bilan yeb, chap qo‘li bilan ichadi», dedilar (Muslim, Abu Dovud, Termiziy rivoyat qilganlar).


Demak, chap qo‘li bilan yeb-ichgan odam Rohmanning amridan yuz o‘girib, shaytonga ergashgan va uning ishini qilgan bo‘ladi.

Shuning uchun bu masalaga katta e’tibor bilan qaramog‘imiz, farzandlarimizga ham o‘rgatmog‘imiz lozim.
 

عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْأَكْوَعِ رَضِي اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَجُلًا أَكَلَ عِنْدَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِشِمَالِهِ، فَقَالَ: كُلْ بِيَمِينِكَ، قَالَ: لَا أَسْتَطِيعُ، قَالَ: لَا اسْتَطَعْتَ، مَا مَنَعَهُ إِلَّا الْكِبْرُ، قَالَ: فَمَا رَفَعَهَا إِلَى فِيهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.


Salama ibn al-Akva’ roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Bir kishi Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlarida chap qo‘li bilan taom yedi. Bas, u zot:

«O‘ng qo‘ling bilan ye!» dedilar.

«Qodir emasman», dedi u.

«Qodir bo‘lmagin! Uni kibrdan boshqa narsa man qilmadi», dedilar u zot. Haligi odam qo‘lini og‘ziga ko‘tara olmay qoldi» (Muslim rivoyat qilgan).

Ushbu hadisi sharifdan dinimizda ovqatlanish madaniyatiga qanchalik ahamiyat berilganligini yorqin ko‘rib turibmiz. Albatta, gap ovqatlanishning islomiy madaniyati haqida ketmoqda. Ovqatlanishning islomiy madaniyatlaridan biri o‘ng qo‘l bilan yeyishdir. Har bir musulmon inson bu muhim ishga alohida e’tibor bilan qarashi lozim. Ba’zi bir kishilar bu islomiy madaniyatga rioya qilmasalar, ularni ogohlantirish kerak.

Ushbu rivoyatning qahramoni ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning huzurlarida ovqatlanishning islomiy madaniyatiga rioya qilmay, chap qo‘li bilan taom yeyishga tutindi. Albatta, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bu holga beparvo bo‘lishlari mumkin emas edi. Shuning uchun mazkur odobsiz kishiga ta’lim berib:


«O‘ng qo‘ling bilan ye!» dedilar».

Bunday paytda har qanday odam ta’lim beruvchiga tashakkur aytib, o‘zini o‘nglab olishga urinadi. Odob-axloq taqozosi shu. Ammo haligi odam Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga tashakkur aytib, o‘z xatosini tuzatib, o‘ng qo‘li bilan taom yeyishga o‘tish o‘rniga:

«Qodir emasman», dedi».

Ya’ni, bu «Ovqatni o‘ng qo‘li bilan yeya olmayman. Chap qo‘lim bilan yeyaveraman», degani edi. O‘zi noto‘g‘ri ish qila turib, unga mehr ko‘rsatib, xatosini to‘g‘rilab qo‘ygan zot Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga nisbatan bunday betgachoparlik qilgan nobakor har qanday jazoga va qarg‘ishga loyiq edi. Shuning uchun ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam ochiq-oydin qilib:


«Qodir bo‘lmagin!» dedilar».

Ya’ni, «O‘ng qo‘ling bilan taom yeya olmasang, bir yo‘la yeya olmay qolgin», dedilar. Hamda u yerda hozir bo‘lganlarga tushuntirish uchun:


«Uni kibrdan boshqa narsa man qilmadi», deb, qo‘shib qo‘ydilar. Ya’ni, u odam yuqoridagi gapni haqiqatda o‘ng qo‘lida nuqson borligi uchun emas, kibr bilan xatosini tan olishdan bosh tortib aytgan edi.

Shuning uchun ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam uni duoibad qildilar. U zot sollallohu alayhi vasallamning duolari joyida qabul bo‘ldi.


«Haligi odam qo‘lini og‘ziga ko‘tara olmay qoldi».

Ajab bo‘ldi! Battar bo‘lsin! O‘z foydasini bilmagan, shariat hukmidan ko‘ra o‘zining kibrini ustun qo‘yadiganlar uchun bu ham kam!


Ushbu hadisi sharifdan olinadigan foydalar:

1. Chap qo‘l bilan taom yeb bo‘lmasligi.
2. Birovning chap qo‘l bilan yeganini ko‘rgan odam tanbeh berib, o‘ng qo‘l bilan yeyishini eslatib qo‘yishi kerakligi.
3. Diniy hukmlar bo‘yicha nasihat eshitgan odam mutakabbirlik qilmasligi kerakligi.
4. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning duolari darhol qabul bo‘lishi.

«Hadis va hayot» kitobi 16-juz

Maqolalar